De Amerikaanse president Biden is weer teruggekeerd naar het Witte Huis, na een bezoek van ruim vier dagen aan het Midden-Oosten. De president bezocht naast Israël ook Saoedi-Arabië, waar hij deelnam aan een virtuele bijeenkomst van gematigde Arabische leiders. Daarnaast had Biden ook ontmoetingen met leiders van de Golfstaten en met president Abdel Fattah el Sisi van Egypte, die in de Saoedische havenstad Jeddah ook deelnam aan de virtuele conferentie over veiligheidszaken.

Terugkijkend op het bezoek van Biden, kan men stellen dat het slechts een gedeeltelijk succes was. Dit omdat er uiteindelijk geen echte doorbraak werd bereikt op het gebied van de normalisatie van de betrekkingen tussen Israël en Saoedi-Arabië. Biden schepte verder verwarring over zijn aanpak van het conflict tussen de Palestijnse Arabieren en Israël en leek terug te vallen in oude fouten.

In Israël stal Biden de harten van de Israëli’s door bij aankomst te verklaren dat “je niet Joods hoeft te zijn om een zionist te zijn”. De president ontroerde verder menigeen toen hij tijdens zijn bezoek aan het Holocaustmuseum Yad Vashem knielde voor twee overlevenden van de Sjoa (Holocaust). Biden haalde in Yad Vashem herinneringen op aan zijn vader, die hem de liefde voor Israël bijbracht en veel met hem sprak over de Holocaust.

Politieke fouten

Terwijl hij bevestigde dat de Verenigde Staten Jeruzalem zien als Israëls hoofdstad, liet Biden ook zien dat onder zijn leiding de VS terug is gekeerd naar oude politieke standpunten over de Palestijnse kwestie. De president zei bijvoorbeeld dat de zogenaamde tweestatenoplossing nog altijd de beste weg naar vrede zou zijn.

Dit standpunt werd door iedere Amerikaanse president na Bill Clinton aangehangen, uitgezonderd president Trump, die radicaal brak met de traditionele benadering van het conflict. In plaats van de ‘land voor vrede strategie’, die de vorige presidenten tevergeefs hadden toegepast op het vredesproces, voerde Trumps team een ‘vrede voor vrede strategie’ in. Daarbij hield het team van Trump, dat bestond uit Jason Greenblatt en de schoonzoon van Jared Kushner, rekening met de Palestijnse reactie. Toen die opnieuw een totale afwijzing van het plan Trump liet zien, leidde dat tot uiteindelijk tot de zogenaamde Abraham Akkoorden. De leiders van de Arabische landen die de betrekkingen met Israël normaliseerden, waren eindelijk het Palestijnse gedrag beu gaven nu voorrang aan hun eigen belangen.

Trump sloot eerder de kantoren van de PLO in de VS en stopte de aanzienlijke Amerikaanse sponsoring van UNRWA, het VN-orgaan verantwoordelijk voor Palestijnse vluchtelingen en al hun nakomelingen. Ook deze politiek van Trump werd door de Democratische regering van Biden ongedaan gemaakt.

Hervatting financiering UNRWA

Biden maakte vorige week vrijdag tijdens zijn ontmoeting in Bethlehem met de Palestijnse leider Mahmoed Abbas bekend dat zijn regering opnieuw een bedrag van bijna 200 miljoen euro zou gaan overmaken naar UNRWA. Dat brengt de totale bijdrage van de VS aan het VN-orgaan op bijna 280 miljoen euro dit jaar. Trump stopte de financiering van UNRWA in 2018 vanwege de ronduit dubieuze praktijken in de organisatie en de voortdurende haateducatie in alle scholen die in UNRWA scholen wordt verstrekt.

Tijdens zijn bezoek aan Israël erkende Biden wel dat hij denkt dat de tijd niet rijp is voor nieuwe vredesonderhandelingen met de Palestijnse Autoriteit. Hij liet verder iedere kritiek op de politiek van Israël in relatie tot de zogenaamde ‘nederzettingen’ in Judea en Samaria achterwege.

Bezoek aan Arabisch Jeruzalem

In Israël keek men echter vreemd op van de wijze waarop de Amerikaanse president omging met zijn bezoek aan een ziekenhuis in Arabisch Jeruzalem. Bidens limousine was tijdens zijn bezoek aan Israël getooid met de Amerikaanse en Israëlische vlag. Echter, toen hij naar het Arabische deel van Jeruzalem ging, was de Israëlische vlag verdwenen en vervangen door de Amerikaanse vlag. Tijdens de toespraak die Biden hield in het Augusta Victoria ziekenhuis in Arabisch Jeruzalem, vergeleek de president de Palestijnse Arabieren met de Ieren die 400 jaar onder Engelse bezetting leefden. Biden haalde een bekend Iers gedicht aan waarin de hoop werd uitgesproken voor een ‘vloedgolf van recht’.

De Amerikaanse ambassadeur in Israël, Tom Nides, ontkende later dat Bidens opmerking politiek getint was geweest. Nides zei dat het hele bezoek over gezondheidszorg was gegaan en niet over politiek. De Amerikaanse president gaf een bedrag van 95 miljoen euro aan ziekenhuizen in Arabisch Jeruzalem. Nides legde uit dat Biden een zwakke plek heeft voor ziekenhuizen en alles wat met de gezondheidszorg te maken heeft. Dit omdat zijn zoon Beau in 2015 stierf aan hersenkanker. Bidens eerste vrouw en zijn dochter Naomi kwamen verder bij een auto-ongeluk om het leven.

Een meerderheid van deIsraëlische commentatoren zeiden na Bidens vertrek dat het bezoek een succes was geweest en spraken hun verwachting uit dat dit succes zou worden voortgezet in Saoedi-Arabië. Er waren immers allerlei veranderingen waarneembaar in het gedrag van Saoedi-Arabië ten opzichte van Israël. Uiteindelijk was het enige duidelijk waarneembare resultaat van geheime onderhandelingen tussen de VS en Saoedi-Arabië een Israëlische toestemming voor de teruggave van twee eilanden in de Rode Zee.

Teruggave eilanden

Deze onbewoonde eilanden, Tiran en Sanafir, waren tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 door Israël veroverd op Egypte, dat sinds 1950 de eilanden controleerde. De eilanden kwamen in 1979 weer onder Egyptisch bestuur na de ondertekening van het Camp David-vredesakkoord tussen Israël en Egypte. Veel later, in 2017, sloten Saoedi-Arabië en Israël een akkoord waarbij het bestuur over de eilanden in principe zou worden overgeheveld naar Saoedi-Arabië. Het akkoord moest echter ook door Israël worden geratificeerd volgens de bepalingen in het Camp David-akkoord.

Tiran en Sanafir maken deel uit van het Saoedische megaplan NEOM, dat voorziet in de stichting van een enorme stad langs de Egyptische en Saoedische kust. Saoedi-Arabië wil de eilanden omtoveren in een toeristische trekpleister en daarmee zal de vrede in het gebied een meer definitief karakter krijgen. Tot nu toe was er een VN-vredesmacht gevestigd op Tiran en Sanafir. De eilanden werden voor de Zesdaagse Oorlog door Egypte gebruikt om de waterweg naar Eilat in Israël af te sluiten. De Israëlische toestemming voor Saoedische controle werd nu afgeschilderd als de eerste echte stap naar normalisatie van de betrekkingen tussen de landen.

Gesprek met Saoedische kroonprins

Er had echter meer ingezeten en volgens sommige waarnemers was Biden degene die verantwoordelijk was voor het uiteindelijk teleurstellende resultaat van zijn missie. Biden wilde klaarblijkelijk op alle fronten winnen. Hij begon zijn gesprek met kroonprins Mohammed Bin Salman (MBS) met een terechtwijzing over het gebrek aan mensenrechten in Saoedi-Arabië en met een hint over de rol van MBS in de moord op de Saoedische journalist Jamal Khashoggi. MBS reageerde daarop geprikkeld en stelde op zijn beurt vermeende Amerikaanse schendingen van mensenrechten in Irak aan de kaak. Het begin van het gesprek werd door waarnemers als “ijzig” omschreven. Biden liet daarmee zien dat hij de Arabische mentaliteit niet begrijpt en zeker niet het belang van eer in het Midden-Oosten.

De Amerikaanse president had zichzelf aan het begin van zijn presidentschap voorgenomen om Saoedi-Arabië te behandelen als een paria. Dit vanwege de moord op Khashoggi en andere schendingen van de mensenrechten in het koninkrijk. De nieuwe realiteiten in de wereld dwongen hem echter om terug te komen op zijn eerdere voornemen. Dat verklaart ook waarom Biden een ontmoeting had met de Egyptische President Abdel Fattah el Sisi, die ook geen schone lei heeft op het gebied van de mensenrechten. De gesprekken met beide Arabische leiders hadden tot doel om de anti-Irancoalitie te versterken met de Verenigde Staten in een ‘lead from behind’ rol.

Lees ook: Toenadering tussen Israël en Saoedi-Arabië

Kwestie Iran

De kwestie Iran is hetgeen dat tot de toenadering leidde tussen Israël en de Arabische Golfstaten en lijkt met de dag urgenter te worden. Iran is nu in staat om een atoomwapen te produceren, zei Kamal Kharrazi, een vertrouweling van Ayatollah Ali Khamenei, de opperste leider van Iran. Kharrazi beweerde dat het regime in Teheran nog geen beslissing heeft genomen over de productie van een nucleair wapen. Echter, volgens nieuwe informatie, vrijgegeven door het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) in Wenen, heeft Iran onlangs nieuwe IR-8 centrifuges in gebruik genomen die in korte tijd uranium kunnen opwerken van 60 tot 90 procent. Dit zal Iran in staat stellen om uit te breken naar een atoombom.

Het is om deze reden dat de stafchef van het Israëlische leger op zondag zei dat het Israëlische thuisfront in versneld tempo moet worden voorbereid op een oorlog tegen Iran. Wat duidelijk is geworden van Bidens bezoek, is dat de VS niet bereid is om een “geloofwaardige militaire optie” te gebruiken tegen Iran, zoals de Israëlische premier Yair Lapid de Amerikaanse president verzocht.