Nadat Israël vorig jaar de leiders van Hezbollah had uitgeschakeld, is de beweging zo verzwakt dat zij niet alleen voortdurend het doelwit is van dodelijke Israëlische aanvallen, maar zelfs onder druk wordt gezet door een van de zwakste legers van het Midden-Oosten: het Libanese leger.

Vorige week keurde de Libanese regering een Amerikaans plan goed om Hezbollah – dat door eerdere regeringen formeel was erkend als een parallelle veiligheidsstructuur naast de Libanese strijdkrachten – uiterlijk in 2026 te ontwapenen. Hezbollah sprak zich fel uit tegen het plan, maar de macht van de groep neemt dagelijks af, terwijl Israël de bolwerken van Hezbollah in heel Zuid-Libanon blijft aanvallen, zonder dat het ooit zo machtige terreurleger in staat is tot vergeldingsacties.

Escalatie en uitputtingsslag

Deze week doodde Israël drie Hezbollah-leden bij gerichte aanvallen, naast een operatie tegen een vermoedelijke wapenfabriek. Dit komt bovenop de naar schatting 4.150 Hezbollah-terroristen die sinds 7 oktober 2023 zijn omgekomen bij ruim 15.000 luchtaanvallen.

Zonder de steun van Bashar al-Assad in Syrië – wiens regime in december ten val kwam – en met Iran, de belangrijkste beschermheer van Hezbollah, dat na de oorlog met Israël in juni zijn eigen wonden likt, staat de beweging in Libanon in een kwaad daglicht. Vooral veel christenen, druzen en soennieten koesteren een diepe haat tegen de sjiitische militie.

De verzwakking van Hezbollah werd ook weerspiegeld in wat de Libanese president Joseph Aoun deze week tegen PBS zei. Hij benadrukte dat wapens “uitsluitend in handen van het leger en de veiligheidstroepen moeten zijn om het vertrouwen in Libanon te herstellen.”

Aoun, een maronitische christen en dus geen natuurlijke bondgenoot van Hezbollah, kreeg in het verleden toch de steun van de beweging, die dertien zetels heeft in het Libanese parlement. Nu voelt Hezbollah zich door hem verraden.

In een toespraak vanuit het presidentieel paleis, kort nadat Hezbollah-parlementsleden Aoun in januari hadden ontmoet, verklaarde parlementslid Mohammed Raad dat zijn groep “de hand had uitgestoken” naar Aoun, maar dat die “hand was afgehakt” – een verwijzing naar Aouns besluit om op ontwapening van Hezbollah aan te dringen.

Als Aoun erin slaagt het Libanese leger het machtsvacuüm te laten vullen dat Hezbollah heeft achtergelaten, kan hij daarmee bereiken dat Israël zijn troepen terugtrekt, die sinds oktober 2023 in Zuid-Libanon zijn gestationeerd. Dat zou een overwinning zijn voor de Libanese kiezers en de weg vrijmaken voor een modus vivendi met Israël.

Van overmacht naar overmoed

Zo’n kwetsbare positie voor Hezbollah was nog maar een jaar geleden nauwelijks voor te stellen. Toen beschikte de beweging over duizenden door de Syrische burgeroorlog geharde strijders, die langs de grens met Israël waren gestationeerd.

Onder leiding van Hassan Nasrallah – een charismatische figuur die in de hele sjiitische wereld werd vereerd – had Hezbollah duizenden raketten en honderden verborgen lanceerinstallaties klaarstaan om Israël zware schade toe te brengen. Vlak voor 7 oktober 2023 was de groep zo zelfverzekerd dat zij zelfs een tent oprichtte aan de grens met Israël, in strijd met de geldende wapenstilstandsafspraken.

Bovendien kon Hezbollah rekenen op strategische diepgang dankzij zijn beschermheren in Teheran, die via het Syrië van Assad onafgebroken wapens leverden. Daarnaast beschikte de organisatie over een internationaal netwerk van criminele activiteiten waarmee zij haar sjiitische achterban in Zuid-Libanon financierde.

Het was dan ook geen verrassing dat Nasrallah zich sterk genoeg waande om op 8 oktober 2023 een uitputtingsoorlog tegen Israël te beginnen, uit solidariteit met de aanval van Hamas een dag eerder.

Bijna een jaar lang wierp Nasrallahs strategie zijn vruchten af: Hezbollah vuurde dagelijks zo’n twintig raketten af op Noord-Israël. Nog aangeslagen door de Hamas-aanval evacueerde Israël ongeveer 60.000 inwoners uit het noorden, wat zwakte deed vermoeden en de zionistische claim op grensbeheersing ondermijnde.

Terwijl Israël langzaam zijn verwaarloosde leger weer op orde bracht, hield het stand onder het voortdurende vuur van Hezbollah. De militie doodde ruim 130 Israëli’s, maar Israël reageerde aanvankelijk slechts beperkt, voornamelijk met aanvallen ten zuiden van Beiroet.

De fatale overspeelzet

Als Iraanse vazal vormde Hezbollah een dubbele dreiging: elke grootschalige aanval in Libanon kon zowel een Iraanse vergeldingsactie uitlokken als duizenden raketten per dag op Israëlische steden. Dat zou Israëls oorlogseconomie volledig hebben verlamd.

Maar Nasrallah overspeelde zijn hand. Nadat Israël zijn zuidelijke front had gestabiliseerd, schakelde premier Benjamin Netanyahu Hezbollahs middencommando uit met de beruchte “pieperaanval” van 17 september 2024: via de Mossad werden gemanipuleerde piepers aan Hezbollah-officieren verkocht, die uit angst voor Israëlische mobiele surveillance op dat communicatiemiddel waren overgestapt.

De aanval, waarbij duizenden piepers ontploften – vaak terwijl ze op het lichaam van hun eigenaars werden gedragen – was verwoestend. Kort daarna volgde een grootschalige Israëlische operatie die gericht was op het lokaliseren en vernietigen van raketinstallaties en commandanten. Hezbollah, gedemoraliseerd en onderbemand, slaagde er niet in zijn ballistische aanvallen op te voeren, waardoor de weg vrij kwam voor de laatste fase van Israëls offensief.

Tien dagen na de pieperaanval voerde Israël een precisieaanval uit op de top van Hezbollah, waarbij Nasrallah en de volledige leiding van de groep werden gedood. Daarmee werd de diepe infiltratie van Israël in de organisatie pijnlijk duidelijk, aangezien de verblijfplaats van de leiders tot dan toe geheim was gebleven. 

Israël, dat inmiddels vele sjiitische bolwerken langs de grens tot puin had herleid, nam posities in Zuid-Libanon in waartegen Hezbollah machteloos stond. Op 26 november 2024 accepteerde de groep een vernederende wapenstilstand, die haar verplichtte het grensgebied te ontruimen en zich terug te trekken naar de noordelijke oever van de Litani-rivier, zo’n dertien kilometer boven de grens. Israël handhaaft deze voorwaarden sindsdien streng en heeft zelfs na het staakt-het-vuren nog honderden Hezbollah-strijders gedood, zonder dat de beweging in staat was tot tegenacties.

Na de wapenstilstand: nog verder geïsoleerd

Met de nederlaag van Hezbollah verloor Iran een belangrijke strategische hefboom tegen Israël. De wapens die decennialang op Israël gericht waren, bleken niet langer effectief, waardoor Iran kwetsbaar werd voor de verwoestende Israëlische aanval die in juni volgde – met actieve steun van de Verenigde Staten.

Daarmee raakte Hezbollah geïsoleerd: niet alleen blootgesteld aan Israëlische aanvallen, maar ook aan binnenlandse Libanese druk, in een land waar de beweging ooit vrijwel onaantastbaar was.

Is dit het einde?

“Dit is niet het einde voor Hezbollah,” zei ze. “De sjiitische dorpen aan de andere kant van de grens bestaan nog steeds en dienen als natuurlijke uitvalsbasis voor Hezbollah. Ze worden herbouwd. Hezbollah heeft zware klappen gekregen, maar is niet verslagen.”