Het Ottomaanse Rijk

Waar anderen wellicht blijven steken in het dromen en fantaseren, timmert Erdogan juist hard aan de weg om zijn grote droom te verwezenlijken. Maar wat houdt die ambitie van Erdogan nu precies in? Daarvoor moeten we eigenlijk terug naar 1299: het begin van het Ottomaanse Rijk. In dat jaar richten Turkse (!) stammen het Ottomaanse Rijk op, dat pas eeuwen later, in 1922, ten onder zal gaan. Het rijk is ontzettend groot en omvat op het hoogtepunt delen van Zuidoost-Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten. De leiders van het Ottomaanse Rijk worden ‘kalief’ genoemd. Kalief betekent dat iemand de opvolger is van de profeet Mohammed, hoofd is van het islamitische rijk en Gods vertegenwoordiger op aarde. Een belangrijke titel dus. Maar met de val van het Ottomaanse Rijk wordt ook het kalifaat (en daarmee de kalief) afgeschaft. Sindsdien zijn er meerdere pogingen geweest om het kalifaat weer nieuw leven in te blazen, zoals gebeurde door Islamitische Staat. Maar dat is weer een ander verhaal. Nadat het Ottomaanse Rijk zijn veroverde gebieden moet opgeven, wordt in 1923 in het hart van het voormalige rijk de republiek Turkije opgericht.

Turks neo-ottomanisme

In deze context kun je de ambities van Erdogan plaatsen. Hij wil niets anders dan het Ottomaanse Rijk weer doen herleven met al zijn militaire, economische en politieke macht. Daarin heeft hij zichzelf een sleutelrol toebedeeld, namelijk die van leider (kalief) van de islamitische wereld. Er is zelfs een term voor dit beleid van Erdogan: neo-ottomanisme. Turkije ligt op een strategische plek, op de grens tussen het oosten en het westen. Dat speelt natuurlijk in het voordeel van Erdogan. Zijn honger naar macht en invloed is al duidelijk te zien in het Midden-Oosten, met name in Syrië.

Erdogan in Syrië

Al vóór de val van het Syrische regime van Bashar al-Assad in december 2024 was de Turkse invloed sterk zichtbaar in Syrië. Sinds het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in 2011 steunde Turkije rebellen die in opstand kwamen tegen al-Assad en sinds 2016 bezet Turkije delen van Noord-Syrië. Naar eigen zeggen deed Turkije dit om de Koerdische dreiging langs de zuidelijke grens in te perken en om een veilige zone te creëren voor de terugkeer van Syrische vluchtelingen die gevlucht waren naar Turkije. Nu het regime van al-Assad is gevallen, ziet het er echter niet naar uit dat Turkije zich binnenkort zal terugtrekken uit Syrië. Integendeel, de Turkse militaire bases blijven zich uitbreiden in Syrië. Erdogan zal proberen om via het nieuwe Syrische regime zijn invloed in dit land verder uit te breiden.

Erdogan in conflict met Israël

Erdogans grote ambities in Syrië hebben hem ook in het vaarwater van Israël gebracht. Om directe conflicten te vermijden tussen Turkije en Israël in Syrië vonden er begin april gesprekken plaats tussen beide landen in Azerbeidzjan. Of deze gesprekken succesvol zijn, moet nog blijken. Erdogan ziet Israël namelijk al lange tijd als een aartsvijand en spuit sinds 7 oktober 2023 onophoudelijk anti-Israël retoriek. Zo sprak hij dit jaar nog de wens uit dat Allah Israël zou vernietigen. Ook heeft hij Israël al vaak beschuldigd van genocide en de vergelijking getrokken met de nazi’s. Bovendien zijn Hamasleiders regelmatig op bezoek bij Erdogan en werd er vorig jaar zelfs gesproken om het hoofdkwartier van Hamas te verhuizen van Qatar naar Istanboel. Daarnaast is het geen geheim dat Erdogan Jeruzalem ziet als de hoofdstad van het toekomstige Ottomaanse/Turkse rijk.

En verder…

De Turkse invloed in Syrië en Erdogans grote steun voor de Palestijnen zijn maar twee voorbeelden van zijn ambities in het Midden-Oosten. Op tal van andere plekken in deze regio, zoals in Irak en Qatar, is de Turkse aanwezigheid merkbaar. De groeiende invloed van Turkije baart niet alleen Israël grote zorgen, maar ook andere grootmachten in het Midden- Oosten, zoals Saudi-Arabië, zullen Erdogan met argusogen blijven volgen.

Deze analyse verscheen eerder in onze maandkrant Israël Aktueel. Klik hier om gratis abonnee te worden!