Wat is Jom Kippoer?

Jom Kippoer vindt tien dagen na Rosj Hasjana, het Joodse Nieuwjaar, plaats. In het Nederlands wordt Jom Kippoer vaak ‘Grote Verzoendag’ genoemd. Het is een vastendag die in het teken staat van verzoening. Jom Kippoer is de heiligste dag van het Joodse jaar en de belangrijkste Joodse feestdag. Op deze dag belijden de Joden hun eigen en gemeenschappelijke zonden en proberen weer met anderen en God in het reine te komen.

‘Jom’ betekent dag en ‘Kippoer’ komt van kappara, wat bedekken of schoonwassen betekent. Het toont Gods bereidheid de mens vergeving te schenken door de zonden te bedekken.

Jom Kippoer in de Bijbel

In Leviticus 16 is te lezen hoe God de Grote Verzoendag voor de Israëlieten instelt.

“Dit is voor u een eeuwige verordening: u moet in de zevende maand, op de tiende dag van de maand, uzelf verootmoedigen en geen enkel werk doen, de ingezetene niet, en de vreemdeling die in uw midden verblijft, evenmin. Want op deze dag wordt voor u verzoening gedaan om u te reinigen. Van al uw zonden wordt u voor het aangezicht van de HEERE gereinigd. Het is voor u sabbat, een dag van volledige rust, opdat u uzelf verootmoedigt. Dit is een eeuwige verordening.” – Leviticus 16:29-31

Jom Kippoer of Grote Verzoendag was de enige dag van het jaar dat de Hogepriester het Heilige der Heiligen in de tempel mocht betreden. Hij had een touw met belletjes om zijn enkel, zodat de mensen buiten konden zien en horen of hij nog leefde. Een verkeerde houding of handeling kon hem namelijk zijn leven kosten. Als hij getroffen zou worden door Gods toorn, kon men hem aan het touw het Heilige der Heiligen uittrekken. De mensen konden zelf namelijk natuurlijk niet naar binnen!

In het Heilige der Heiligen stond de Ark des Verbonds, hierover moest de Hogepriester het bloed van het offer sprenkelen. Eerst moest hij een stier offeren als reinigingsoffer voor zichzelf, waarna het verzoeningsoffer voor het volk werd gebracht.

In Leviticus 16: 1-34  is precies te lezen welke offers er op Jom Kippoer moesten worden gebracht en aan welke regels de Hogepriester moest voldoen.

Twee bokken

Nadat de Hogepriester een reinigingsoffer voor zichzelf had gebracht, werden er twee bokken naar hem toegebracht. De ene bok was een verzoeningsoffer voor de Heere en de andere was de bok voor het volk. De bok voor de Heere werd geslacht en het bloed van dit bokje werd in het Heilige der Heiligen gebracht. De andere bok werd door handoplegging met de zonden van het hele volk beladen en vervolgens de woestijn ingestuurd. Hier komt ook de uitdrukking ‘de zondebok’ vandaan.

Hoe wordt Jom Kippoer gevierd?

Zoals Aäron als eerste Hogepriester de offers op Jom Kippoer in de tabernakel bracht, zo ging de dienst honderden jaren door, tot de verwoesting van de tweede tempel in het jaar 70 door de Romeinen. Nu er geen tempel meer is in Jeruzalem, kunnen er op Jom Kippoer geen offers meer worden gebracht door de Hogepriester. Daarom verrichten Joden de Jom Kippoerdienst nu in de ‘tempel’ van hun eigen hart. Ze kijken naar de staat van hun eigen hart en vragen vergeving voor de eigen zonden en de zonden van de hele wereld.

Tien dagen van inkeer

Jom Kippoer vindt tien dagen na Rosj Hasjana plaats. Deze tien dagen tussen de twee feestdagen worden ook wel de tien ontzagwekkende dagen, dagen van inkeer, of geduchte dagen genoemd. Tijdens deze dagen denken Joodse mensen na over het afgelopen jaar. Ze vragen zich af of ze God op de eerste plek hebben gezet, Hem gehoorzaam zijn geweest en of ze goed zijn geweest voor hun medemens. Na deze tien geduchte dagen is het tijd voor Jom Kippoer: de Grote Verzoendag.

Vasten tijdens Grote Verzoendag

Om gehoor te geven aan de opdracht in Leviticus 16, waarin staat dat men zich moet verootmoedigen, zijn er in het Jodendom vijf manieren opgesteld om de eigen ziel te ‘verloochenen’, namelijk:

• Niet eten en drinken
• Niet wassen, baden of douchen
• Niet zalven van het lichaam (oliën of lotions op de huid aanbrengen)
• Geen leren schoenen dragen
• Geen gemeenschap hebben

Toch ziet niemand er op deze dag onverzorgd uit. Het is juist een oud gebruik om op Jom Kippoer een schoon, wit kleed te dragen (het kittel). In dit witte kleed staat men net als de Hogepriester in de synagoge om God te smeken om vergeving en verzoening. Daarnaast wordt wit beschouwd als de kleur van vergeving van zonden en symboliseert het ook de kleur van de ‘kleding’ van de engelen. Ook reinigen sommige Joden zichzelf de dag van tevoren door zich onder te dompelen in een mikwe (ritueel bad).

Vijf diensten tijdens Jom Kippoer

Nu er geen tempel meer is en de Joden Jom Kippoer zonder offers vieren, gaan orthodoxe Joden op Grote Verzoendag naar vijf lange diensten in de synagoge. In deze diensten wordt veel gebeden en gelezen. Als profetenlezing wordt aan het begin van het middaggebed het boek Jona gelezen. Hier wordt gelezen hoe zelfs Assyrische heidenen aan het oordeel konden ontkomen door berouw en bekering. Als God zelfs het heidense Ninevé genadig is, hoeveel te meer zal Hij dan Zijn eigen volk genadig zijn, wanneer dat tot inkeer komt!

Voor het belijden van schuld wordt in de liturgie van Joods Nieuwjaar (Rosj Hasjana) en Grote Verzoendag (Jom Kippoer) gebruik gemaakt van gebeden waarin alle mogelijke zonden worden opgenoemd. Dat gaat van alef tot taw (van A tot Z). Alle zonden worden gezamenlijk, in meervoudsvorm (wij-vorm) beleden. Bij het noemen van deze zonden slaat men met de rechtervuist op de borst.

Vreugdefeest

Aan het eind van de afsluitende dienst in de syagoge van de dag zeggen de Joden samen luid de woorden van het Sjema-gebed: “Hoor O Israel, God is onze Heer, God is een”. Hierna word er zeven keer in koor geroepen: “Hasjem Hoe HaElokim” (God is de Heer). Door deze zinnen te spreken bevestigen de Joden hun bereidheid om hun leven aan God en Zijn Thora te geven.

Je zou denken dat iedereen zich zwak en moe voelt na een lange dag vasten en non-stop gebed. Maar nu begint juist het meest energieke moment van de dag! In vast vertrouwen dat God hen genadig is, barsten de mensen uit in zang en dans. Dan wordt er nog een enkele keer op de sjofar geblazen om het vasten officieel af te sluiten, waarna de woorden “volgend jaar in Jeruzalem!” worden geroepen. Hierna keert de zang en dans meteen weer terug, zowel in de synagoge als op straat. Veel mensen zoeken elkaar op om samen te eten en het vasten van de dag te verbreken. Traditionele gerechten zijn koffie met kaneel, haring-bietensalade en viskoekjes.

De volgende dag beginnen de voorbereidingen voor het Loofhuttenfeest (Soekot) alweer. Tijdens dit feest bevestigen de Joden door een week in een loofhut te wonen dat ze echt uit Gods genade willen leven.

Meer bijzonderheden over Jom Kippoer

Er zijn twee feestdagen waarop Joodse mensen ‘volgend jaar in Jeruzalem!’ tegen elkaar zeggen, namelijk Pesach en Jom Kippoer. Men gelooft dat de uiteindelijke en volledige verzoening tussen God en de mensen zal plaatsvinden als de Messias de verstrooide kinderen van Zijn volk zal samenbrengen in Jeruzalem. In Jeruzalem zegt men: “volgend jaar in het herbouwde Jeruzalem!”

Meer weten over Jom Kippoer?

Bekijk onderstaande video’s!

Terug naar overzicht van de Joodse feesten