“Hebben jullie chutzpah? Wíj hebben chutzpah.” (chutzpah betekent zoiets als 'gewaagdheid', red.)

Dit was een niet verwachte zin uit de mond van een hoge functionaris van de VAE in een telefoongesprek. Dit gesprek vond plaats tijdens een onofficiële videoconferentie tussen huidige en vroegere Israëlische functionarissen en functionarissen van de VAE.

Het gesprek mondde uit in onderwerpen als handelsbetrekkingen, innovatie en culturele verschillen tussen beide landen. De regeringsambtenaar wilde iets belangrijks uitleggen over de nieuwe Israëlische-Arabische normalisatieverdragen, waar Abu Dhabi bij geholpen had. Niet alleen waarom ze gebeuren, maar waarom ze zo onverklaarbaar warm en oprecht lijken.

De VAE laat dit het meest direct zien, maar het land is niet het enige. Bahrein investeert eveneens in een warme vrede. Ook Soedan heeft tekenen getoond van de wens tot normalisatie, met het doel om meer voordelen te behalen dan alleen diplomatiek contact, of dat ze van de Amerikaanse lijst van terroristensupport worden geschrapt. Dit is voor Soedan een breuk met tientallen jaren ideologische toewijding aan de Palestijnse zaak.

Voordelen van normaliseren

Voordelen hebben zich opgestapeld voor landen die tijdens de nadagen van het presidentschap van Trump hun betrekkingen met Israël normaliseerden. De VAE vroegen om gevechtsvliegtuigen (F-35). De Marokkanen vroegen erkenning van hun claim over de Westerse Sahara. Soedan wilde een einde aan hun 27 jaar langdurige plaats op de terreursponsorlijst en bescherming tegen rechtszaken uit de tijd van het voorgaande regime.

Al deze voordelen verklaren waarom regeringen zouden instemmen met volledige diplomatieke banden met Israël. Maar ze verklaren bijvoorbeeld niet het regeringsbesluit van de VAE om in hotels koosjer voedsel te serveren tijdens het Joodse Loofhuttenfeest (Soekot). Ook niet het enthousiasme van de VAE en Bahrein om directe vluchten naar Tel Aviv te openen, of het besluit van een sjeik om zich in te kopen in Jeruzalems controversiële voetbalclub Beitar. Ze verklaren niet de recente beslissing van Marokko een onderwijsprogramma over geschiedenis en cultuur van de Joden in hun land te introduceren, nota bene op staatsscholen.

Niet alleen voordelen

Tegenover deze warme houding staan ook kosten. De Palestijnen zijn woedend over niet alleen het starten van diplomatieke betrekkingen – Egypte en Jordanië verbraken reeds dat taboe –, maar over wat zij zien als een nodeloze omarming van Israël en Israëli’s.

Iran, regimes in Turkije en Qatar die banden hebben met de Moslimbroederschap en de publieke opinie onder veel Arabieren en moslims van Marokko tot Maleisië, zijn tegen deze gang van zaken.

Als Israël een bevolkingsgrootte of economie had van bijvoorbeeld Duitsland, dan zou de economische factor al voldoende verklaring zijn voor de omhelzing. Maar dat is niet het geval. Israëlische toeristen gaan niet de economie van Dubai een duw omhoog geven en ook zullen de Joodse pelgrims naar plekken van cultureel Joods erfgoed niet de welvaart van Marokko verhogen.

Wat verklaart dan de klaarblijkelijke warmte van de nieuwe normalisatie? Waar komt dit plotselinge laten zien van genegenheid vandaan?

Twee verklaringen

Er zijn twee verklaringen voor de onverwachte openheid. De eerste wordt vaak gehoord van Israëlische regeringsambtenaren. Die hebben algemeen verondersteld dat de nieuwe vriendelijkheid kritiek zou moeten verhoeden. Het is een basisregel van politiek bedrijven, zowel binnenlands als internationaal. Als je iets controversieels gaat ondernemen, heb je minder met kritiek te maken wanneer je het vriendelijk brengt dan wanneer je je ervoor verontschuldigt. Hun argument luidt: de VAE geloven dat ze meer Arabische kritiek kunnen neutraliseren door een warme vrede met Israël aan te gaan dan met afstand te houden.

Maar er is een tweede verklaring voor de nieuwe warme houding. Deze verklaring werd gesuggereerd door de hoge VAE-functionaris richting zijn Israëlische gesprekspartner tijdens dat telefoongesprek. Oppervlakkig bezien heeft het te maken met het gedeelde belang bij het zich verdedigen tegen Iran. Maar de nieuwe belangstelling voor Israël gaat niet over een terloops bedacht verdedigingsverdrag, wapenverkoop of het delen van geheime informatie. Het gaat juist over onafhankelijkheid.

Israëls onafhankelijkheid als voorbeeld

De economische kracht van Israël betekent dat Israël het zich kan veroorloven een geavanceerd leger van ongeveer 20 miljard dollar te hebben, een spionage organisatie van 8 miljard. Daar komen onderzoek - en innovatieprogramma’s bij die het mogelijk maken een voorsprong te hebben op Iran in cyber, afweerraketsystemen en in andere technologieën.

Israël heeft tot sinds kort altijd gebrek aan natuurlijke bronnen gehad. De economische kracht van Israël werd voornamelijk verkregen door de kracht van ‘menselijk kapitaal’. En het meeste van dat ’menselijk kapitaal’ is afkomstig uit het Midden-Oosten.

Ook loopt er een diepere onderliggende draad van Arabisch-zijn in de Israëlische Joodse cultuur. Dit Arabisch-zijn in de Joodse cultuur gaat verder dan de liefde voor hummus en expressieve Arabische scheldwoorden. Hoe Israëli’s denken en voelen over familie, religie, sociale en etnische identiteit overlapt diepgaand de culturele aannames van de Arabische wereld.

Israel is de enige lidstaat van de Organisatie voor Samenwerking en Economische Ontwikkeling (OECD) dat een hoog geboortecijfer heeft onder hoogopgeleide en seculiere mensen. De gezinnen zijn hecht en groot; de politieke zaken cirkelen eerder rond culturele, religieuze en sociale bevolkingsgroepen dan om beleidsargumenten. Godsdienst wordt gezien als een trendsetter van identiteit en dat geldt zelfs voor degenen die zelf niet religieus zijn of geloven. Deze kenmerken zetten Israël apart van het Westen, maar worden gedeeld door de moslimgemeenschappen die Israel omringen.

Israël is het volk dat het meest ‘Arabisch’ is in het Westen – of misschien wel het meest westerse van de volken in de Arabische wereld. Wat zorgde ervoor dat Israel met zichzelf te rade ging als het gaat om economische, politieke en militaire kracht?

Israëlische chutzpah

Joden spreken met trots over Israëls prestaties en geven zichzelf zoiets als een schouderklopje. Sommigen in de Arabische wereld beginnen eveneens over die prestaties te praten, maar in minder sentimentele bewoordingen. Hun belangstelling gaat uit naar het kenmerkende ervan: Wat doen de Israëli’s zo goed? Feitelijk en specifiek? En hoe kunnen wij dat nadoen?

De Emiraten raken er steeds meer van overtuigd dat Israël en Amerika hen niet te hulp zullen komen als er oorlog is. Ze merken ook op dat terwijl de Golfstaten nog wel door Amerikaanse militaire aanwezigheid beschermd is, Israël niet door Amerikaanse troepen wordt beschermd, hoewel het wel veel financiële steun voor militaire doelen van Amerika ontvangt. Israël verdedigt alleen Israël. Zelfs wanneer Israël dure militaire technologieën in het buitenland koopt, is dat niet omdat ze niet in staat zijn die voor zichzelf te maken.

De Emiraten zien in dat ze Israëli’s nodig hebben die hun eigen cultuur van innovatie meebrengen naar Abu Dhabi en Dubai. De Israëlische ongelimiteerde durf, chutzpah.

Er vindt een strategische verschuiving plaats in het denken over Israël bij de Emiraten en de Arabische volken in het algemeen. Het gaat niet zozeer over verzoening of een gezamenlijk verdedigingsverbond. Zij die nu naar Israël kijken buiten het gezichtsveld van het Arabisch-Israëlische en Palestijns-Israëlische conflict, komen naar voren als een conservatief land dat het voor elkaar gekregen heeft de negatieve trends in de Arabische economieën en samenlevingen, te neutraliseren. Of zelfs om te keren. Dit nieuwe omdenken is noodzakelijk vanwege het hoge geboortecijfer in de VAE, veel jonge werklozen en etnische en sektarische conflicten. De bevolking van Israël is eveneens ‘jong’, maar de werkloosheid is laag - tenminste voor de coronavirus pandemie. De verdeeldheid in Israël die leidt tot met elkaar ruziënde sektarische groepen is juist de bron en de belangrijkste drijfveer van Israëls democratie.

Sommigen in de Arabische wereld willen deze krachten die Israël laat zien nu bestuderen en in zich opnemen. En daardoor voor zichzelf de zekerheid en veiligheid zich eigen maken die Israël in een chaotische regio vol conflicten verkregen heeft. Hiervoor hebben ze niet Israëls infanterie nodig of de luchtmacht, maar hun ondernemers en wetenschappers met hun onbegrensde durf.

Tweede thuis

Na de ondertekeningceremonies was het de Bahreinse minister van Industrie en Handel die naar Israël gestuurd werd om met zakenlui en technische leiders overeenkomsten te sluiten. Het is ook niet toevallig dat de Emiraten zoveel in Israël geïnvesteerd hebben om er zeker van te zijn dat het de Westelijke Jordaanoever niet zou annexeren. Dit investeren moest Israël meer aanvaardbaar maken voor de Arabische wereld.

“Jullie denken dat jullie chutzpah hebben? Wíj hebben chutzpah,” vertelde de Emirati-functionaris aan zijn Israëlische collega. In een gesprek over wat beide landen zouden kunnen winnen van de vrede, legde hij uit: “Wij hebben een jonge bevolking. Er zijn heleboel mensen die geïnteresseerd zijn in deze betrekkingen en ervan willen leren."

Het blijft afwachten of de Arabische staten zoals de VAE, Israëls krachten zich eigen kunnen maken. Israëli’s zelf hebben slechts vage noties van de bronnen van deze krachten. Speelt democratie een rol? Kan een staat met een koningshuis van een democratische land de innovatie-cultuur overnemen zonder politieke aanpassingen?

De Emiraten zijn er zeker van dat het gaat lukken toen een van zijn stuk gebrachte Israëli de Emirati-regeringsambtenaar vroeg: “Wat dachten gewone Emirati’s van Israëli’s voor deze nieuwe betrekkingen?” Hij antwoordde: ”Wij zijn een land dat diep respect heeft voor onze leiders. Zij hebben de verantwoordelijkheid om leiding te geven. Ons volk vertrouwt hun leiders, en toen zij besloten vrede met Israël te maken, raakte iedereen er oprecht heel enthousiast over.”

Er zijn twee manieren om een groot en agressief Iran naast de deur op afstand te houden. Je kunt je verlaten op sterkere vrienden, of je kunt een van deze sterkere vrienden worden. Emirati regeringsambtenaren hebben herhaaldelijk erop gehamerd bij Israëli’s die het land in de afgelopen weken bezochten, dat ze de VAE als hun ‘tweede thuis’ zouden moeten zien. Ze menen het meer nadrukkelijk dan hun Israëlische bezoekers vermoeden.

Dit artikel is geschreven door Haviv Rettig Gur, en stond 16 december 2020 op de website van The Times of Israel. Vertaling: Evelien van Dis