Waar was ik dit jaar? De aftrap begon voor ons in Eindhoven. Ik schrijf bewust ‘ons’ omdat Blouma bijna altijd ook van de (Chanoeka)partij was. Na Eindhoven, waar rabbijn Simcha Steinberg onze gastheer was, had u ons in Amsterdam kunnen treffen voor het Concertgebouw waar ik om veiligheidsredenen me niet kon aansluiten bij de pro-Israëldemonstranten, maar het was me wel gelukt om, tussen de pro-Israëlfans, de menora, afkomstig uit Kampen, aan te steken en onze vrienden toe te spreken. Het tweede lichtje ontstaken we in de grootste zaal van het Middelburgse Stadhuis om een dag later zowel in Winterswijk alsook in Zutphen het derde kaarsje te laten branden, op beide locaties in en voor de sjoel.

Woensdag 17 december was er voor mij geen sjoel te bekennen. Eerst in Nieuwspoort voor ’s lands politici en daarna op de Dam voor zo’n drieduizend vrienden van Israël uit het hele land. Donderdag was een kilometer verslindende Chanoeka-dag met eerst Bourtange en daarna Arnhem. Voor het geval u niet weet waar Bourtange ligt: u rijdt naar het hoge noorden van ons land, bij voorkeur via Duitsland. Op een gegeven moment lijkt het of de wereld ophoudt, daarna nog drie kwartier en dan staat u op de markt van de vestingstad Bourtange. Vrijdag en Sjabbat was ik in Almere om uitgaande Sjabbat de menora die ik had aangestoken voor het Concertgebouw in Amsterdam in zijn ‘woonplaats’ Kampen te mogen ontsteken.

Gisteren hebben alle acht kaarsjes gebrand en was ik in Nijmegen, met rabbijn Mendel Levine, om vervolgens onze Chanoeka-toer af te sluiten, samen met rabbijn Shmuel Spiero, in Leeuwarden. En terwijl ik in Leeuwarden was, was Blouma in Amersfoort bij de High Tea en de Menora. Welke burgervaders (of burger-moeders) hebben wij op onze Chanoeka-toer-2025 ontmoet? Jeroen Dijsselbloem (Eindhoven), Yvonne van Mastrigt (Middelburg), Hendri Meendering (vesting-Bourtange), Jaap Velema (Westerwolde), Sander de Rouwe (Kampen), Hubert Bruls (Nijmegen) en Sybrand van Haersma Buma (Leeuwarden).

En nu mijn schuldcomplex dat ik dus van me af probeer te schrijven. Ten eerste schrijf ik uitsluitend over de bijeenkomsten waar wij waren, maar op vele andere plaatsen werd ook publiekelijk de menora aangestoken door rabbinale collega’s. Daarover heb ik niets geschreven, terwijl die bijeenkomsten zeker niet minder belangrijk waren of minder succesvol. Maar ja, zit ik mezelf dan te ver-excuseren, het is mijn dagboek.

Maar een moeizamer probleem is: op het moment dat ik schrijf over locatie A, schrijf ik niet over B. En om aan alle bijeenkomsten evenveel aandacht te besteden is haalbaar, maar dan is mijn dagboek geen dagboek meer, maar dan wordt ieder dagboek meer boek dan dag, en dat wordt te veel voor mijn dagboekeniers.

En dus, hoor ik u denken, hoe lost Jacobs dit op? Met een algemene gemeente overstijgende Chanoeka 5786-2025 impressie, zonder vermelding van locatie, burgemeester zonder naam en mezelf uit het dagboek-weekboek plaatsend.

De Dam is uiteraard niet te vergelijken met Bourtange, qua opkomst en qua grootte van de locatie. En toch hebben de grootste locatie en de kleinste een belangrijke overeenkomst: de gedrevenheid waarmee dit jaar alle Chanoeka-bijeenkomsten werden georganiseerd, was overal zichtbaar en herkenbaar. Ook was bijna overal de opkomst het dubbele van andere jaren en straalde, behalve de menora, ook de betrokkenheid van de aanwezigen. Nergens heb ik ‘toevallige’ passanten gezien die louter en alleen participeerden uit nieuwsgierigheid. De betrokkenheid van ieder der aanwezigen verlichtte de duisternis net zo sterk als de vlammetjes van de menora. De bemoediging naar de Joodse gemeenschap was geweldig. De zorg voor de veiligheid vanuit de lokale en landelijke politie was indrukwekkend. De betrokkenheid van de lokale organisatoren was onvergetelijk.

Maar nu alle acht kaarsjes branden, moeten we oppassen dat Chanoeka weer tot geschiedenis wordt gedegradeerd, de lichtjes gedoofd worden, de duisternis blijft groeien. Chanoeka heeft ons geleerd dat er wonderen kunnen plaatsvinden, maar ook dat weinigen velen kunnen verslaan en dat het doel was en is: de herbouwde Tempel in Jeruzalem, de komst van de echte en alles overstijgende sjalom. De tijd van de Masjiach waarin oorlogen niet meer bestaan en duisternis geen bestaansrecht meer heeft.

Maar tot die tijd dient ieder te weten dat een heel klein vlammetje gigantisch veel duisternis kan verdrijven. Maar daaraan zit wel een kardinale (om even een niet-Joods woord te gebruiken) voorwaarde. Het vlammetje moet afkomstig zijn van koosjere zuivere olijfolie. De uitstraling moet van een eerlijke en oprechte bron afkomstig zijn. Ik hoop en ben er bijna van overtuigd dat alle aanwezigen bij de menora-bijeenkomsten zonder bijbedoelingen participeerden en dat ze allen hun lichtgevende taak zullen continueren. Ja, in Nederland verliep het allemaal niet zo koosjer in de Holocaust. Slechts vijf procent zat in het verzet en de overgrote meerderheid vertoonde kuddegedrag waardoor er kon gebeuren wat gebeurde. Nederland had in West-Europa het hoogste percentage Joden ‘die niet terugkeerden’.

Maar als we nu kijken naar de steun vanuit onze niet-Joodse medeburgers, dan scoort Nederland veel hoger dan andere Europese landen. Am Jisrael Chaj, het Joodse volk leeft en overleeft en weet zich gesteund door vele niet-Joodse vrienden en medeburgers. Er zijn in ons Nederland, ondanks het verleden en ondanks huidige duistere antisemitische haatcampagnes, heel veel zuivere vlammetjes die keihard proberen om die duisternis te verlichten en de sjalom te laten overheersen. Ik wil dit, ondanks de op ons afkomende duisternis, nadrukkelijk vermelden, juist aan het eind van onze Chanoeka-toer 2025!