Hieronder kunt u lezen hoe normalisering van de betrekkingen tussen Israël en Saoedi-Arabië, dat onlangs door premier Benjamin Netanyahu het “belangrijkste Arabische land” werd genoemd, langzaam maar zeker dichterbij komt. En dat is voornamelijk te danken aan de voornoemde omwenteling.

Saoedi-Arabië haalde deze week eindelijk de nieuwsshows van de drie belangrijkste TV-kanalen in Israël. Dat gebeurde nadat voetballer Cristiano Ronaldo een heldenontvangst kreeg in het olierijke Koninkrijk, waar hij zal gaan spelen voor voetbalclub Al-Nassr. Ronaldo zal in Saoedi-Arabië een recordbedrag van 200 miljoen dollar per jaar krijgen voor zijn activiteiten voor Al-Nassr en de diverse commerciële contracten die hij tekende. De Portugese voetballer legde tijdens een persconferentie uit dat hij voor een club in Saoedi-Arabië koos om de voetbalsport in het land naar een hoger niveau te brengen én om het vrouwelijke team van Al-Nassr te helpen bij haar ontwikkeling.

“Vrouwelijk team in Saoedi-Arabië?”, zult u zich wellicht afvragen. Jazeker, sinds kort heeft Saoedi-Arabië een competitie voor vrouwelijke voetbalteams. Dit is onderdeel van de grootscheepse modernisering die het ooit conservatiefste moslimland al een paar jaar ondergaat. Die modernisering is onderdeel van het alomvattende economische- en sociale plan Visie 2030 dat in 2016 werd geïntroduceerd door Kroonprins Mohammed Bin Salman, de feitelijke leider van het Koninkrijk. De Kroonprins, die meestal wordt aangeduid met de afkorting MBS, werd eind vorig jaar ook benoemd tot premier van Saoedi-Arabië. Dit was nieuw bewijsmateriaal dat zijn vader Koning Salman alle vertrouwen heeft in het ‘out-of-the-box’ denken van zijn zoon.

De hervormingen van MBS

Hier is in het kort wat MBS al heeft gedaan in Saoedi-Arabië en wat de onderdanen van het Koninkrijk nog te wachten staat. In het kader van ‘Visie 2030’ wordt er gewerkt aan het hervormen van de Saoedische economie die tot voor kort geheel was gebaseerd op het exporteren van olie. Die economie groeide vorig jaar met meer dan zeven procent en werd daarmee één van de best presterende economieën ter wereld.

MBS zorgde er al in 2015 voor dat hij de controle kreeg over het soevereine investeringsfonds van Saoedi-Arabië. In zijn hoedanigheid als voorzitter van dit fonds investeerde MBS meer dan 49 miljard dollar in aandelen van Westerse bedrijven en organisaties. Onder andere met het zo verkregen dividend creëerde MBS meer dan een half miljoen banen en richtte 66 nieuwe bedrijven en culturele organisaties op in Saoedi-Arabië. Deze nieuwe organisaties introduceerden de Westerse cultuur in Saoedi-Arabië, waar nu pop- en filmfestivals worden gehouden.

Eén van die op Westerse cultuur gebaseerde muziekfestivals werd onlangs gehouden in de antieke stad Jeddah aan de Rode Zee. Daar kon men dancemuziek horen en zag men overwegend jonge vrouwen en mannen dansen in jeans en andere moderne kleding. Sommige inwoners van Jeddah waren in shock over het festival, maar de jongeren in de stad reageerden enthousiast op de verandering. Tot voor kort waren dit soort evenementen ondenkbaar in Saoedi-Arabië waar het Wahhabisme, een van de meest extreme vormen van de islam, dominant was. Nu is de zogenaamde shariapolitie al afgeschaft en krijgen vrouwen in toenemende mate dezelfde rechten als mannen. Dit kwam deze week ook tot uiting in de benoeming van twee vrouwelijke ambassadeurs in Europa. In totaal zijn er nu al zes vrouwelijke ambassadeurs werkzaam voor het Koninkrijk.

Na Ronaldo ook Messi?

Het contracteren van Ronaldo door Al-Nassr moet ook beschouwd worden als een onderdeel van de culturele revolutie die Saoedi-Arabië ondergaat. Het Koninkrijk wil het WK voetbal in 2030 organiseren en heeft de lang bestaande ban op sportevenementen opgeheven. Volgens de nieuwssite Gulf News is de Argentijnse voetballer Lionel Messi nu ook in onderhandeling met een voetbalclub uit Saoedi-Arabië. Het zou gaan om de club Al-Hilal, die Messi wil vastleggen voor volgend jaar, wanneer zijn contract bij de Franse topclub Paris Saint Germain afloopt. Als dit waar blijkt te zijn, dan vormt het nieuw bewijs dat Saoedi-Arabië via dit soort acties onderdeel van de moderne wereld wil worden.

Relaties met Israël

De hervormingen in Saoedi-Arabië zullen op den duur ook gaan leiden tot normalisering van de betrekkingen met Israël. Dit is niet alleen de verwachting in Israël, waar de teruggekeerde premier Benjamin Netanyahu vorige week aangaf dat vrede met Saoedi-Arabië hoog op de agenda staat van de nieuwe regering.

Ook in Saoedi-Arabië zelf hebben diplomaten aangegeven dat normalisering van de relaties met Israël een kwestie van tijd is. In november 2022 had de Saoedische minister van Buitenlandse Zaken, Adel Al-Jubeir, een ontmoeting met leiders van de Joodse gemeenschap in de Verenigde Staten. Tijdens deze ontmoeting zei Al-Jubeir dat “de richting van Saoedisch-Israëlische relaties normalisering is”. Het zal echter tijd in beslag nemen, zei de hoogste Saoedische diplomaat, terwijl hij eraan toevoegde dat “we de wagen niet voor het paard moeten spannen”.

De weg naar normalisatie loopt via Amerika

Later werd bekend dat Al-Jubeir tijdens zijn bezoek aan de VS de Amerikaanse regering van president Joe Biden een korte lijst met voorwaarden voor normalisatie van de betrekkingen tussen Israël en Saoedi-Arabië had gegeven. Oplossing van het voortslepende Palestijns-Israëlische conflict stond niet op deze lijst, die Al-Jubeir van MBS had gekregen. De leider van Saoedi-Arabië wil dat de VS het embargo op de levering van bepaalde moderne wapens opheffen en het Koninkrijk gaan beschouwen als een soort NAVO-bondgenoot.

MBS wil ook dat de regering-Biden zal toestaan dat Saoedi-Arabië een vreedzaam nucleair programma zal kunnen ontwikkelen, en wel onder supervisie van de VS. Deze voorwaarden voor normalisering met Israël kunnen niet los worden gezien van de dreiging die Iran vormt voor de Golfstaten. Iran heeft Saoedi-Arabië al direct aangevallen met kruisraketten en op afstand bestuurbare vliegtuigen en ook indirect via de Ansar Allah (Houthi) militie in Jemen.

President Biden heeft recentelijk laten zien dat hij zijn houding ten opzichte van Saoedi-Arabië en MBS aan het wijzigen is. Dit onder invloed van de regionale gebeurtenissen in het Midden-Oosten, waar Iran tot voor kort ongehinderd zijn agressieve imperialistische politiek kon implementeren. De Amerikaanse president erkende eind december dat de nucleaire onderhandelingen met Iran “dood zijn” en is duidelijk beïnvloed door de volksopstand tegen het regime in Teheran.

Positieve ontwikkelingen

Los van de politieke manoeuvres zijn er andere positieve ontwikkelingen die al hebben plaatsgevonden. Die ontwikkelingen laten zien dat er sprake is van een voorzichtige normalisering in de relaties tussen Israël.

Bijvoorbeeld: korte tijd na de ondertekening van de zogenaamde Abraham vredesakkoorden tussen Israël en twee Golfstaten opende Saoedi-Arabië zijn luchtruim voor vluchten van Israëlische luchtvaartmaatschappijen.

Eerder was duidelijk geworden dat Israëlische innovatieve bedrijven MBS hielpen bij de ontwikkeling van het megaproject NEOM, een enorme stad die langs de kust van de Rode Zee wordt gebouwd. Dit project voert Saoedi-Arabië uit in samenwerking met Egypte en Jordanië, waar delen van het NEOM project worden gerealiseerd. De stad zal uitsluitend groene energie krijgen en een agricultuur die, naar verluidt, gebaseerd is op Israëlische innovaties.

Israëlische zakenlui kunnen daarnaast sinds enige tijd een reisvisum krijgen voor een bezoek aan Saoedi-Arabië. Volgens sommige Israëlische media zijn tientallen Israëlische ondernemers in Saoedi-Arabië geweest voor het afsluiten van commerciële contracten. Ook stond het Koninkrijk toe dat sommige Israëlische journalisten naar Saoedi-Arabië konden reizen voor het verslaan van culturele evenementen.

Massatoerisme op komst

De Israëlische toerisme-expert Joseph Fisher reisde onlangs naar de hoofdstad Riyadh om deel te nemen aan een conferentie van de World Travel en Tourism Council. Fisher verborg zijn Israëlische nationaliteit niet en zei dat hij overal warm werd verwelkomd.

Met eigen ogen zag Fisher de enorme projecten die momenteel in Saoedi-Arabië worden uitgevoerd. Dit geldt ook voor de aanleg van de infrastructuur die nodig is voor massatoerisme. De Saoedische regering heeft maar liefst zes triljoen (!) dollar gereserveerd voor de uitvoering van deze projecten. Volgens Fisher krijgt Saoedi-Arabië zelfs een skioord dat in de woestijn wordt aangelegd. Ook dit project kost honderden miljoenen dollars. Het doel van de toerismeprojecten is om tegen het jaar 2030 honderd miljoen toeristen naar Saoedi-Arabië te brengen. Let wel: honderd miljoen per jaar.

Hieruit blijkt ook dat de komst van Cristiano Ronaldo niet los staat van het Visie 2030 project. MBS zag wat er in Qatar gebeurde door het WK voetbal en zal ongetwijfeld hebben aangedrongen op het contracteren van de Portugese voetballegende. Wanneer het toernooi in 2030 in Saoedi-Arabië wordt gehouden zullen opnieuw duizenden Israëli’s naar de wedstrijden willen gaan. De kans dat die droom ook zal uitkomen neemt met de dag toe.

De rol van Koning Salman

Nu het hervormingsproces in het Koninkrijk duidelijk onomkeerbaar is geworden lijkt de volgende stap naar normalisering van de betrekkingen met Israël niet ver meer. Of dit op korte termijn zal gebeuren is vooral afhankelijk van de situatie rond het koningschap in Saoedi-Arabië. Zoals bleek uit het lijstje voorwaarden die MBS opstelde voor deze normalisering is hij niet zozeer geïnteresseerd in de Palestijnse kwestie. Dit heeft ook te maken met zijn relatie met Jared Kushner, de voormalig adviseur van ex-president Donald Trump. Kushner en zijn team hadden vrij toegang tot MBS en zorgden, naar verluidt, voor de omwenteling in de benadering van Israël door Saoedi-Arabië.

Koning Salman is degene die tot nu toe heeft voorkomen dat de normalisatie van de betrekkingen met Israël nu al zou plaatsvinden. Salman houdt vast aan de oude Arabische lijn dat eerst het Palestijns-Israëlische conflict moet worden opgelost. Gezien de slechte gezondheid van de Koning is het echter niet ondenkbaar dat MBS binnenkort de kroon van zijn vader zal overnemen.