Ringleblum maakte deel uit van de faculteit van de Universiteit van Warschau en voltooide zijn proefschrift over de Joden in Warschau nog voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Toen de nazi's binnenvielen, had de geslepen historicus de vooruitziende blik en historische expertise om te weten dat wat de Joden in 1940 meemaakten - toen de gettomuren werden gesloten - ongekend was. Hij wist intuïtief dat wat er gebeurde steeds erger zou worden en dat het iets was wat de Joden in hun hele geschiedenis nog nooit hadden meegemaakt. Ringleblum realiseerde zich dat dit moest worden vastgelegd.

Geheime archivarissen

Maar het was niet alleen het lijden, de ziekte en de hongersnood die Ringleblum wilde vastleggen. Het was vooral ook de veerkracht en de levenslust die ondanks alles steeds weer te zien was.

Bovendien wilde Ringleblum geen verwrongen geschiedenis van wie zijn volk was. Een geschiedenis die alleen werd bepaald door de nazi-fotografen die foto's namen van het lijden. Hij was erop gebrand het antwoord te zijn op de vraag: 'Wie zal onze geschiedenis schrijven?'

Hij kende de gevaren van het laten schrijven van de geschiedenis door de vervolgers. Schoolboeken in een toekomstige Jood-vrije wereld zouden een verwrongen geschiedenis bieden en het beeld van de Jood verdraaien door van hen een sub-menselijke, gevaarlijke en parasitaire figuur te maken en hun menselijkheid te negeren. Hij wist dat alle toekomstige encyclopedieën, kunst en muziek in een nazi-rijk zich uitsluitend zouden richten op de demonisering van zijn volk. Ringleblum wist dat de toekomst van de Joodse geschiedenis volledig in het Joodse heden ligt.

Dus, terwijl de uitroeiing van de Joden in Europa vorderde, richtte Ringleblum een geheime groep archivarissen op. Deze moedige groep kwam eens per week bijeen met als doel het dagelijkse leven in het getto van Warschau te documenteren en informatie te verzamelen over gebeurtenissen die plaatsvonden in andere Joodse gemeenschappen in Europa.

Het doel was om documenten te verzamelen zoals dagboeken, brieven, aankondigingen, kranten, tekeningen en foto's, recepten, draaiboeken voor theatervoorstellingen en alles wat het leven en de tijd van de Joden in Warschau vastlegde.

Verborgen collectie

Ringleblum zocht niet naar documenten geschreven door historici of professionals, maar wilde een authentiek en eigentijds verslag verzamelen van mensen van alle rangen en standen, religieus en niet religieus, oud en jong. Dit waren de mensen die op een dag de wereld konden vertellen hoe zij hun heden beleefden, en voor hen onbekend - de ontknoping van hun lijden in wat bekend zou worden als de Holocaust. Terwijl ze hun dagboeken schreven en hun schilderijen schilderden, wisten deze Joodse mensen toen nog niet dat ze de op handen zijnde vernietiging van henzelf, hun families en de Joden van Europa documenteerden. Door dagelijks hun gevoelens en observaties te noteren, documenteerden ze het proces dat onvermijdelijk tot hun dood zou leiden.

Gedreven door het doel dat de wereld moest weten wat er was gebeurd en dat de Joodse geschiedenis alleen door de Joden geschreven mocht worden, verborg Ringleblum zijn grote collectie onder een gebouw in de hoop dat het ontdekt zou worden. Een deel ervan werd inderdaad na de oorlog gevonden, maar niet voordat hij, zijn familie en de meeste leden van zijn geheime archivarissen werden geëxecuteerd vlak voordat Polen werd bevrijd.

Dankzij deze moedige Dr. Ringleblum hebben we niet alleen een verslag van de geschiedenis, maar ook van hoe het leven was voor het Joodse volk in de schaduw van de dood.

Een uiting van menselijkheid

Een groot deel van de archieven gaat inderdaad over lijden, maar nog verrassender, gezien de lijdensweg die door het getto raasde, is dat een groot deel bestaat uit prachtige portretten, opbeurende poëzie, pakkende liedjes en zelfs foto's van ondervoede Joodse mensen die op het podium staan in een geïmproviseerd theater.

De opkomst van kunst, komedie, muziek en opbeurend theater is vreemd als je bedenkt wat het Joodse volk toen doormaakte. Maar hun behoefte om naar het goede te kijken, om de hoop te zien, om nooit op te geven, en om ondanks alles herinnerd te worden zoals ze wisten wie ze waren en niet zoals een of andere hater ze zou definiëren, is wat hen ertoe dreef om dit te doen. In een onmenselijke wereld bleek hun zoektocht naar uitingen van menselijkheid een van de grootste drijfveren te zijn achter artistieke uitingen, die in geen jaren waren vertoond.

Een voor de hand liggende vergelijking tussen de Joden van Warschau en de pogrom van 7 oktober is dat de laatste de grootste slachting onder Joden was sinds de Holocaust. De barbaarsheid was ook niet minder. Maar een nadere en meer intuïtieve blik onthult twee andere facetten: een behoefte om te documenteren en een ontwaken van de menselijke geest.

Bet Nekofa

In Bet Nekofa, een kleine moshav net buiten Jeruzalem, ligt tegenover een café met geruite gordijnen voor de ramen een kleine tuin. Uit de graszoden steken tientallen grote rode bloemen. Maar dit zijn geen echte bloemen, het zijn klaprozen gemaakt van papier-maché. Aan het aangrenzende gebouw hangt een klein en nauwelijks zichtbaar bordje: "Ter nagedachtenis aan degenen die op 7 oktober werden vermoord in het gebied rond de Gazastrook".

Elke Israëli weet dat het gebied rond Gaza tegen het einde van de winter de belangrijkste toeristische attractie voor daguitstapjes is. De klaprozen veranderen de groene velden in een zee van rood. Het is een lust voor het oog. Een bezoek aan het gebied rond Gaza in de vorm van een jaarlijks festival is een ervaring om van te genieten en naar uit te kijken. In het Hebreeuws wordt deze toeristische attractie ‘Het Rode Zuiden’ genoemd. Na de wreedheden heeft deze titel een dubbele betekenis. Tussen de zwarte en verkoolde vernietiging van de kibboetsim beginnen de eerste bloemen te bloeien, het rood van hun bloemblaadjes gevoed door de met bloed doordrenkte velden.

Het eenzame kunstwerk in Bet Nekofa is een van de duizenden spontane kunstuitingen die na de wreedheid van 7 oktober in heel Israël zijn gevonden. Het begon met misschien wel de bekendste, de ontzetting over de lege shabbattafels op het Gijzelaarsplein in Tel Aviv, een tentoonstelling die de natie in zijn greep hield en zich verspreidde over steden in heel Europa.

De behoefte om 'te delen'

We leven in een tijdperk dat verzadigd is van memes, goedkope kunst, gemanipuleerde foto's, voorgeprogrammeerde muziek en andere gemakkelijke ‘creatieve’ oplossingen die geen tijd of toewijding vereisen om de discipline van een kunst te beoefenen.

Maar ondanks het gemak van de Instant Artist van de 21e eeuw, is wat fascinerend is aan deze bittere oorlog, het verschijnen van de schilderijen op doek, liedjes die in een hotelkamer op een gitaar worden gemaakt en poëzie die met een potlood op papier wordt geschreven. Vakmanschap beleeft een renaissance.

Maar wat zit er achter deze behoefte van mensen om zichzelf te uiten? Is het voor het nageslacht, of alleen voor documentatie?

De grootste kunst, muziek en literatuur is altijd ontstaan in tijden die niet goed waren. De geschiedenis laat zien dat lijden de brandstof is die mensen de drang geeft om te creëren. Dat is niet verwonderlijk. We voelen ons vaak verloren in de kosmos en als er dingen gebeuren die niet logisch zijn, dan is dat een spiegel die ons laat zien dat we kleine mensen zijn in een enorm universum dat uit de hand loopt. Existentiële angst veroorzaakt dus een creatieve drang, en er is genoeg existentiële angst in Israël. Dagelijks worden we herinnerd aan de immense dreiging van een oorlog in het noorden met speculaties van honderdduizenden slachtoffers. 's Ochtends en 's avonds horen we de gevreesde woorden 'Hootar Le'Pirsoom' (vrijgegeven voor publicatie), de namen van de laatste soldaten, de besten van de besten, die zijn gesneuveld in de strijd in Gaza.

We zijn een kleine natie. Er is geen Israëliër die niet iemand kent - desnoods uit de derde hand - die gedood werd terwijl hij in het leger diende, die gegijzeld werd, of die vermoord werd door wilden op die verschrikkelijke dag. De angst is te zien op de gezichten van de geëvacueerden uit het noorden die worden opgevangen bij bezorgde families die ze nooit hadden ontmoet tot ze bij hen introkken. Angst is overal.

Maar ondanks het verdriet van het verleden, de knagende zorgen van het heden en de onzekerheid van de toekomst, blijven we een veerkrachtig volk. Eén manier om deze veerkracht op te bouwen is door intuïtief naar kunst te grijpen. Veel overlevenden van 7 oktober zagen hoe hun dierbaren voor hun ogen werden vermoord, verkracht of naar Gaza werden gebracht. Deze mensen, maar ook mensen die er niet direct mee te maken hebben, zijn op zoek naar expressie.

Sociale media worden overspoeld met overlevenden en niet-overlevenden, soldaten, kinderen en grootouders die hun schilderijen, liedjes, bloemstukken en gedichten uploaden.

De oorlog die Israël nooit heeft gewild, en de oorlog die we niet zijn begonnen, heeft laten zien dat de behoefte om ons uit te drukken in donkere tijden, de drang om te herinneren, te herdenken, te documenteren en zin te geven aan het ondenkbare, niet uniek is voor de Joden van de Holocaust, maar aangeboren in de menselijke natuur - en om historische redenen essentieel is voor het Joodse volk.

Kunst in deze tijd

Als we kijken naar de overvloed aan kunst die is ontstaan na 7 oktober, dan zien we dat deze weliswaar een documentatie is van de vernietiging, maar geschetst wordt met de hoop dat er uit deze ondenkbare gebeurtenis groei en leven zal voortkomen.

Als we dieper gaan, dan is de creatie van kunst na barbaarsheid het bewijs dat we gemaakt zijn naar G-ds beeld. Degenen die ons volk hebben vermoord zijn verstoken van het beeld van G-d. Ze hebben G-d in zichzelf gedood door een leven te nemen, ze waren al dood in hun ziel voordat hun slachtoffers gestorven waren.

De kunst die in deze tijden van het Israëlische volk komt, is een helder licht in een verloren en donkere wereld, dat aangeeft dat er een morele orde is in het universum. Kunst schreeuwt dat we niet zomaar kunnen doen waar we zin in hebben, maar dat we de verantwoordelijkheid hebben om anderen te helpen het beste uit zichzelf te halen, en dat we ons niet alleen zorgen moeten maken om onszelf, maar ook om de bredere gemeenschap.

Het volk dat werd uitgekozen om de morele wegen van de Schepper te tonen, was en is het volk Israël. Dat is niet veranderd. De opkomst van kunst die uit de duisternis komt, is het levendige licht van geloof en hoop die niet zijn gestorven. Israël maakt zijn missie om een licht voor de naties te zijn waar en vervult zijn opdracht om anderen op het Goddelijke te wijzen, opdat zij niet ook het beeld van G-d van hun gezicht zouden wissen.