Van “Israël organiseert de honger in Gaza" tot “Er sterven geen mensen door honger in Gaza”: het zijn twee compleet verschillende verhalen. Het door Hamas bestuurde ministerie van Gezondheid in Gaza meldde op 23 juli dat in 48 uur tijd twintig Gazanen zijn omgekomen van de honger, het hoogste aantal tot nu toe in de oorlog.

Ondertussen zeggen de Verenigde Naties dat inmiddels meer dan duizend mensen zijn doodgeschoten door het Israëlische leger rondom de distributiepunten van de Gaza Humanitarian Foundation (GHF). Daarmee nemen de VN de cijfers over van het hierboven genoemde, door Hamas bestuurde, ministerie. Israël ontkent verantwoordelijkheid voor de honger en zegt nog geen sterfgevallen door honger te hebben gezien.

Hulporganisaties en media

In Nederland en Europa is de schuldvraag al lang en breed beantwoord: Israël heeft expres de honger veroorzaakt en lokt Gazaanse burgers naar de distributiepunten van de GHF om hen daar neer te schieten en chaos te veroorzaken. Volgens veel hulporganisaties zijn de humanitaire problemen in Gaza geen toevallig gevolg van de oorlog, maar het resultaat van bewuste keuzes. Door hulp alleen in het zuiden van Gaza beschikbaar te stellen, worden Gazanen gedwongen het noorden te verlaten. Daarmee, zo zeggen de hulporganisaties, wordt een beleid van geleidelijke verdrijving van de Palestijnen in de praktijk gebracht.

Meer dan honderd hulporganisaties roepen regeringen op tot actie; ze willen dat het tegenhouden van hulp stopt en eisen een onmiddellijk staakt-het-vuren. Ze willen dat het uitdelen van hulp door de GHF stopt en dat er een door de VN geleide hulpactie op gang komt.

Daarmee nemen de hulporganisaties en de media de cijfers en het narratief van Hamas over. Er is geen vrije samenleving in Gaza en dus ook geen vrije nieuwsgaring. Dat betekent dat de feiten die gebracht worden uit Gaza van bronnen onder controle van Hamas komen, of van Israël, of van de GHF (die samenwerkt met Israël). Opvallend genoeg worden vooral de cijfers van Hamas gebruikt door media en hulporganisaties, terwijl verschillende andere cijfers vaak onbenoemd blijven. Wat houden die cijfers in?

Cijfers van Israël en de GHF

Zo heeft de GHF naar eigen zeggen de afgelopen dagen meer dan twee miljoen maaltijden per dag uitgedeeld; de afgelopen week was dat dagelijks tussen de 500 duizend en ruim twee miljoen. Ook zegt Israël dat er geen hulp tegengehouden wordt, maar dat er 950 vrachtwagens met humanitaire hulp staan te wachten in Gaza, net over de grens. Israël zegt zelfs geen dood door honger te zien in Gaza.

De cijfers van COGAT, het overheidsorgaan dat onder meer verantwoordelijk is voor het coördineren van de hulp aan Gaza, laten zien dat er wekelijks 450 tot ruim 600 vrachtwagens Gaza binnenkomen, via verschillende grensovergangen. Voor de oorlog kwamen er ongeveer 75 vrachtwagens met eten per dag Gaza binnen, dus die cijfers zijn vergelijkbaar.

De GHF gaat ook in meerdere statements in op meerdere schietincidenten rondom haar faciliteiten, waarbij niet Israël, maar Hamas zou hebben geschoten en onrust veroorzaakt zou hebben. Hamas heeft veel belang bij het mislukken van het hulpsysteem van de GHF. Israël zegt dat Hamas vrachtwagens met eten plunderde en die zelf gebruikte of tegen woekerprijzen doorverkocht tijdens het eerdere hulpsysteem van de VN. Tijdens het eerdere VN-hulpsysteem werden vaker vrachtwagens aangevallen en geplunderd door gewapende bendes, waardoor de hulp niet aankwam op de hulppunten. Israël, maar ook de president van de Palestijnse Autoriteit Mahmoud Abbas, beschuldigen Hamas hiervan. De GHF is opgericht om dit juist te voorkomen. Daarom is het veroorzaken van angst rondom distributiepunten én het delegitimeren van deze organisatie belangrijk voor Hamas.

De GHF erkent dat de situatie in Gaza verschrikkelijk is, maar roept de VN en het World Food Programme (WFP) op om samen te werken. De directeur van de GHF verwijt de andere hulporganisaties dat er 950 vrachtwagens in Gaza klaarstaan om opgehaald te worden, maar dat die over de datum gaan. De VN en het WFP lieten eerder weten niet met de GHF samen te willen werken. Daar lijkt verandering in te komen, want op donderdag 24 en vrijdag 25 juni maakte de VN een start met het ophalen van deze hulpgoederen, zo berichtte COGAT op X.

Anonieme verklaringen

Regelmatig worden verklaringen van Israëlische militairen aangehaald die stellen dat Israëlische militairen worden opgedragen te schieten op onschuldige burgers die op hulp wachten. Of verklaringen van beveiligers van de GHF die zeggen dat ook de GHF met scherp schiet op burgers bij de hulppunten. Daarover zegt de Israëlische ambassade het volgende: “Het zijn steevast anonieme verklaringen. Dan is het ook niet te verifiëren of te onderzoeken. Wanneer een echte melding wordt gedaan, wordt er meteen onderzoek ingesteld.”

Op de tegenwerping dat het Israëlische leger in deze onderzoeken eerder ook fouten heeft gemaakt, zegt de Israëlische ambassadeur Modi Ephraïm in het NIW het volgende: “Mag ik daarbij even op het volgende wijzen? Er zijn veel landen die in een oorlogssituatie fouten maken en die nooit zullen erkennen. Israël heeft meteen een onderzoek ingesteld, er zijn excuses aangeboden, de verantwoordelijke legerleider is op non-actief gesteld en er loopt een juridisch onderzoek. Er zijn niet zoveel legers die dat doen.”

Geen verifieerbare informatie uit Gaza

Het blijft buitengewoon lastig om feiten en gebeurtenissen in Gaza onafhankelijk te verifiëren, simpelweg omdat er nauwelijks sprake is van vrije pers of onafhankelijke waarnemers ter plaatse. Journalisten werken onder toezicht van Hamas, dat niet alleen de berichtgeving controleert, maar ook actief propaganda verspreidt. Ook hulporganisaties en persbureaus baseren zich op informatie uit Gaza die niet onafhankelijk geverifieerd kan worden. Zorgwekkend is daarom dat de cijfers en beweringen van deze terreurorganisatie vaak kritiekloos worden overgenomen, terwijl Israëls verhaal, een democratische rechtsstaat met een vrije en kritische pers, voortdurend ter discussie staat.

Daarmee worden voor het beëindigen van de oorlog en het verbeteren van de humanitaire situatie eisen gesteld aan Israël, waar Hamas evengoed verantwoordelijk is. Hamas staat geen vrije pers toe en heeft herhaaldelijk gelogen over burgerdoden, de humanitaire situatie en eigen geweld. Toch wordt hun verhaal vaak overgenomen. Als dat verhaal het publieke debat gaat bepalen, zonder dat het goed is nagegaan of het klopt, verdwijnt de waarheid naar de achtergrond en gaat beeldvorming overheersen. Dat zou op zijn minst tot nadenken moeten stemmen.