Aangezien we niets mogen eten of gebruiken dat zelfs maar in aanraking is geweest met chameets (zuurdesem), moeten we alles apart hebben. Dit betekent dat men een aparte set borden, kookgerei, glazen enzovoorts moet hebben. Het is een hele verhuizing en een totale make-over binnen ons eigen huis: van ‘normaal’ tot een Pesach huis. Net zoals alle voorwerpen die we het hele jaar door gebruiken, moeten we ook de etenswaren vervangen die we nog over hebben van voor Pesach. Maar wat is een Joodse feestdag zonder feestmaaltijden? En wat zijn feestmaaltijden zonder de ingrediënten om deze te bereiden?

Verschillende gebruiken

Op Pesach zelf kunnen we alleen maar fruit, groenten en producten gebruiken waarop een 'Koosjer voor Pesach' symbool staat. Pesach is misschien wel de personificatie van de bekende ‘twee Joden, drie meningen’-grap. Er zijn namelijk heel veel gebruiken over wat Joden wel of niet eten tijdens deze feestdag. Elke traditionele groepering binnen het Jodendom heeft zijn eigen speciale gebruiken. Bij Chassidim (ultraorthodoxe Joden, red.) laten we bijvoorbeeld de matze niet nat worden. Dit betekent ironisch genoeg dat terwijl de hele wereld geniet van hun matzeballen en matzebrei, wij deze niet kunnen eten.

Daarnaast hebben we ook extra restricties, ‘choemrot’ genaamd. Sommige hiervan zijn alleen van toepassing op bepaalde Chassidische groeperingen, terwijl andere slechts familiegebruiken zijn die alleen relevant zijn voor iemands eigen familie. Zo gebruiken we bij ons bijvoorbeeld ook geen knoflook op Pesach. Sommigen geven als reden hiervoor dat bepaalde Joodse pelgrims in de tijd van de Heilige Tempel knoflook vermeden. Dit vanwege de slechte geur waardoor ze de pelgrimstocht naar de Tempel niet zouden kunnen maken. Anderen zeggen dat het komt omdat vroeger -in Oost-Europa- knoflook samen met stukjes brood in de zon werd gedroogd. Daarnaast eten we alleen maar groenten en fruit die geschild kunnen worden. Wij eten deze zonder de schil, zodat we er zeker van zijn dat het niet in aanraking was gekomen met chameets. Om deze reden gebruiken we ook geen kruiden op Pesach.

Alsof dit nog niet genoeg is, eten we ook geen in fabriek geproduceerde voedingsmiddelen. We maken alles zelf. Daarom eten we gedurende de hele feestweek, behalve bij ons ouders, ook niet bij andere mensen thuis. De enige geproduceerde voedingsmiddelen die we wel gebruiken zijn zout, suiker, olijfolie, wijn/druivensap en handgebakken matzes. Voor het koken en drinken gebruiken wij, gedurende de hele week, ook alleen maar flessenwater (dat onder koosjer-toezicht heeft gestaan); voor het geval dat ons kraanwater in contact was gekomen met sporen van chameets.

Natuurlijk weten we dat al deze extra restricties niet door de Thora zijn opgedragen. Dit is wat we een 'geder’ (hek) noemen, die onze voorouders hebben opgezet om onszelf te beschermen tegen het per ongeluk overtreden van een ernstig Thora-verbod. Voor ons is het naleven van deze extra restricties een heilige voortzetting van de voetstappen van onze voorouders, in het tonen van onze toewijding aan G-d en Zijn geboden.

Van keuken tot inkopen

Inmiddels ziet onze keuken eruit als een ruimteschip en zijn zelfs alle kranen in ons huis afgedekt. Maar, we zijn nu wel eindelijk klaar om te koken voor Pesach. Of in ieder geval voor de voorbereidingen om voor Pesach te koken. Eerst moeten we de suiker en de koffie koken, alle noten kraken die we gaan gebruiken, al het fruit persen dat we willen gebruiken om limonade, appelsap, of sinaasappelsap van te maken, enzovoort, enzovoort. Maar eerst en vooral… om ons schrap te zetten voor de overvolle supermarkten en superlange rijen om de Pesach-inkopen te doen.

Maar zoals ik al eerder zei, is Pesach een van de duurste feestdagen. En hoewel de meerderheid van religieuze Joden niet dezelfde Pesach-restricties hebben als wij, zijn hun uitgaven voor de vakantie nog steeds heel erg hoog. Misschien geven zij zelfs meer uit dan wij, aangezien zij wel geproduceerde producten kopen. Daarom klinkt ‘het doen van Pesach-inkopen’ makkelijker dan het in werkelijkheid is. Want om dat te doen, moet men eerst de middelen hebben om ervoor te betalen; wat helaas erg moeilijk is voor veel Israëlische gezinnen.

Hulp voor iedereen

En dit is waar de pracht van de dagen voorafgaand aan Pesach, en van het Joodse volk zelf, in beeld komt. Loop deze week door bepaalde gebieden van Jeruzalem, Bnei Brak, of elk ander religieus plaatsje in Israël -en zelfs in de grote religieus-Joodse gemeenschappen buiten Israël- en je zult torens van matzes, bergen aardappelen en hopen uien zien; wortelen, citroenen, kip, vlees, eieren, pakjes suiker, dozen olijfolie en wijn, druivensap, en allerlei ander koosjer-voor-Pesach voedingsmiddelen. Dit alles wordt gratis uitgedeeld. Zo hebben ook wijzelf gisteren vlees, groenten, wijn, eieren en andere Pesach-benodigdheden gekregen.

Zet de radio aan of neem het telefoontje op van dat onbekende nummer dat je belt en je zult ongetwijfeld een oproep te horen krijgen om te doneren aan een of andere organisatie, die voedselpakketten levert aan de behoeftigen. Loop door de straten van Jeruzalem en je zult vrachtwagens zien die hun goederen vervoeren naar distributiecentra voor families die de kosten van de feestdagen niet kunnen veroorloven. Maar denk niet dat al deze chesed (liefdadigheid) wordt gerund door de overheid. Het is de particuliere ultraorthodox-Joodse sector die vele honderden duizenden families in het hele land helpt.

Kimcha DePischa

Al deze liefdadigheid in de aanloop naar Pesach is wat we 'Kimcha DePischa' (meel voor Pesach) noemen. Met andere woorden: ‘Koosjer voor Pesach meel’. Dit verwijst naar de eeuwenoude gewoonte om voor Pesach liefdadigheid te geven aan de armen van de stad, zodat ze zich in al hun Pesach-behoeften konden voorzien. Deze gewoonte wordt voor het eerst genoemd in de Jeruzalemse Talmoed, die in de vierde eeuw is samengesteld. Het achterliggende idee is dat het vroeger moeilijk was om koosjer voor Pesach meel te vinden. Arme mensen, die van dag tot dag leefden, konden hierdoor geen eten kopen voor Pesach. Omdat zij geen meel konden kopen, konden ze ook geen matzes bakken voor de feestdag. Vandaar begon de gewoonte om vóór Pesach meel uit te delen onder de armen. Tegenwoordig bakken de meeste mensen hun eigen matzes niet, dus werd Kimcha DePischa aangepast aan de behoeften van vandaag.

Over de hele wereld geven Joodse gemeenschappen voor de feestdagen geld aan de behoeftigen, zodat ook zij zich respectvol kunnen voorbereiden. In veel gemeenschappen worden grote aantallen voedingsmiddelen gratis of met grote korting uitgedeeld. Naast dit alles geven veel Joodse gemeenschappen ook winkelvouchers en prepaid creditcards, die kunnen worden gebruikt om te kopen wat men maar nodig heeft; variërend van voedsel en kleding, tot baby- of huishoudelijke artikelen.

Zo wordt er hulp geboden aan iedereen die het maar nodig heeft. Het maakt niet uit of ze ultraorthodox, modern-orthodox, liberaal of seculier zijn. Het belangrijkste is namelijk dat elke Jood een vrolijke en koosjere Pesach heeft.

Vier bekers melk

Een paar dagen voor Pesach kwam er eens een man naar de Brisker Rov, rabbijn Yosef Dov Soloveitchik (1820-1892). "Ik heb een zeer belangrijke vraag", zei hij. "Tijdens de Seidermaaltijd op Pesach-avond moeten we vier glazen wijn drinken", vervolgde hij, "maar mag ik ook melk gebruiken in plaats van wijn?" De vraag verraste de rabbijn, "Heeft uw dokter u verteld dat u om gezondheidsredenen geen wijn mag drinken?", vroeg hij aan de man.
"Nee, ik ben gezond. Het probleem is dat ik dit jaar niet genoeg geld heb om wijn te kopen. Melk is veel goedkoper dan wijn, dus hoopte ik dat ik de mitswa (het gebod) ook met melk zou kunnen vervullen.”

Rabbijn Soloveitchik dacht even na en verontschuldigde zich toen: "Ik ben zo terug". Even later kwam de rabbijn terug en gaf hij de man een ​​grote som geld. Nadat deze was vertrokken, vroeg de vrouw van de rabbijn hem, waarom hij zoveel geld had gegeven als de man alleen maar wijn nodig had? De rabbijn legde uit: “Toen deze man vroeg of hij melk mocht gebruiken voor de Vier Bekers, begreep ik dat hij ook geen vlees had voor de Seidermaaltijd. Hoe wist ik dit? Omdat hij volgens de Joodse wet geen melk en vlees bij dezelfde maaltijd mag nuttigen. Nu heeft hij genoeg geld om alles te kopen wat hij maar nodig heeft voor de Feestdag.”

Ook dit maakt deel uit van liefdadigheid. De Brisker Rov luisterde niet alleen naar de woorden van de arme man, maar hij probeerde ook uit zijn vraag te begrijpen wat hij echt nodig had. Mogen ook wij altijd bereid zijn om te luisteren naar wat men ons daadwerkelijk vertelt.