Wie met open ogen de huidige situatie van Israël aanschouwt, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat wij leven in een spiegelbeeld van de woestijnreis, 3330 jaar geleden. Toen het volk Israël, pas bevrijd uit Egyptische slavernij, richting het Beloofde Land trok, was de weg allesbehalve vredig. Stuk voor stuk benaderden de omringende volkeren ons met vijandigheid, haat en gewelddadige bedoelingen. Die oude patronen zijn vandaag de dag weer springlevend.

Na de uittocht uit Egypte reisde het volk Israël door de woestijn van Paran en Zin, op weg naar het land dat G’d hun had beloofd. Maar in plaats van dat wij werden verwelkomd of getolereerd, werden wij geconfronteerd met bittere tegenstand.

Toen Israël Edom benaderde met een vreedzaam verzoek om door hun gebied te trekken, was het antwoord scherp en afwijzend: “U mag niet door mijn land trekken, anders ga ik u met het zwaard tegemoet!” (Numeri 20:18).

Tot op de dag van vandaag wordt ons, in de breedste zin, de toegang tot het hart van onze bestemming geweigerd. Ook nu staan er vijandige krachten klaar "met het zwaard" – hetzij letterlijk, hetzij in diplomatieke of terreurvorm.

De vijanden van Israël

Moab en Ammon

De kleinkinderen van Abrahams neef Lot – Ammon en Moab – zouden volgens de natuurlijke logica sympathie moeten voelen voor hun verre familie, de afstammelingen van Abraham. Maar wat was hun reactie?

“Vanwege het feit dat zij u onderweg niet met brood en water tegemoetgekomen zijn toen u uit Egypte wegtrok” (Deuteronomium 23:4). Hun vijandigheid was passief-agressief, een koude afwijzing in plaats van een warm ontvangst. De Thora noemt dit specifiek als reden voor hun uitsluiting uit de Joodse gemeenschap: onverschilligheid in tijden van nood is niet minder kwalijk dan actieve haat.

Vandaag zien wij hoe zusterlanden, waarmee wij wellicht hoopten op vrede of samenwerking, ons verwerpen, onze nood negeren, of zelfs onze vijanden aanmoedigen.

Midjan

Midjan ging nog een stap verder. In plaats van Israël met rust te laten, beraamden zij een plan om het volk van binnenuit te vernietigen – door zedelijke ondermijning. Midjan bracht het volk tot zonde met de dochters van Moab (Numeri 25:1-2).

De spirituele aanval is vaak verraderlijker dan de fysieke. Ook vandaag ondermijnen elementen in onze maatschappij – van buiten en binnen – de identiteit en de heiligheid van Israël.

Sichon en Og

Twee machtige koningen, Sichon en Og, stonden Israël letterlijk in de weg. Israël bood aan om vreedzaam te passeren maar dat verzoek werd afgewezen: “Sihon stond Israël echter niet toe door zijn gebied te trekken, maar Sihon verzamelde al zijn volk en trok uit, Israël tegemoet, naar de woestijn” (Numeri 21:23). “En Og, de koning van Basan, trok uit hun tegemoet, hij en al zijn volk, tot de strijd, in Edreï” (Numeri 21:33).

Wat wij zien in het huidige Midden-Oosten is geen nieuw fenomeen. Machtige krachten mobiliseren zich tegen de Joodse aanwezigheid in het land van G-d. Elke diplomatieke poging tot vreedzaam samenleven wordt vaak beantwoord met raketten of boycots.

De herhaling van de geschiedenis

Wat al deze vijandige confrontaties gemeen hebben, is hun herhaling in de moderne tijd. Israël is nog steeds omringd door staten en groeperingen die ons bestaansrecht ontkennen, die onze hand van vrede afslaan, en die bereid zijn ons aan te vallen – militair, cultureel, economisch of ideologisch.

Is dit toeval? Of is dit het diepe patroon dat de Thora zelf al aan ons heeft geopenbaard?

De Thora is geen geschiedenisboek maar een levensboek – een eeuwige handleiding. Wat zij beschrijft, is niet enkel het verleden, maar ook het heden en de toekomst. Haar beschrijving van volkeren, reacties, strategieën en valkuilen is eeuwig relevant. De vijanden hebben misschien andere namen gekregen maar de essentie is hetzelfde.

Als de vijandschap van de volkeren terugkeert zoals toen, moeten wij ook onze eigen reactie spiegelen aan die van toen. Hoe heeft het volk Israël die obstakels overwonnen? Door trouw te blijven aan G’d, aan Zijn wetten, en aan het besef dat het land Israël geen geografische keuze is maar een goddelijke bestemming.

Toen het volk klaagde, morde of zijn vertrouwen verloor, liep het vast. Maar wanneer het volk zich achter Mosje en achter G’d schaarde, werden wonderen mogelijk: “Wees niet bevreesd voor hem, want Ik heb hem in uw hand gegeven” (Numeri 21:34).

Ook vandaag is de boodschap helder: G-d heeft ons het land gegeven, maar met verantwoordelijkheid, moed en trouw. De gevaren zijn er – net als toen – maar zo ook de belofte.

De geschiedenis herhaalt zich vanuit de eeuwige waarheid van de Thora. Wat wij zien is geen toeval. Het vormt een patroon, dat ons oproept tot geloof en moed. Want als wij leren van het verleden, kunnen wij het heden begrijpen en de toekomst bouwen.

De Thora is ons kompas. Niet alleen toen maar vooral juist nu: “Wat er geweest is, dat zal er weer zijn. Wat er plaatsvindt, dat zal weer plaatsvinden. Er is niets nieuws onder de zon” (Prediker 1:9).