Dankzij de gunstige geografische ligging werd de stad al in het jaar 1295 lid van de Hanze, een middeleeuws handelsverbond. Vooral in de graanhandel waren de Mindenaren zeer succesvol.

Deze bedrijvigheid trok ook enkele Joden aan en zij vestigden zich al aan het eind van de dertiende eeuw in Minden. Omdat zij door de koopmansgilden uit de handel werden verdrongen en uitgesloten, moesten zij gedwongen de geld- en kredietverstrekking in Minden overnemen. Voor het eerst wordt dit vermeld in 1270. Voor de christenheid in de middeleeuwen gold de geldhandel als iets minderwaardigs en voor christenen zelfs verboden.

Al in de veertiende eeuw beschikte de Joodse gemeenschap van Minden over een synagoge en een eigen begraafplaats. Naast Dortmund en Munster was Minden destijds de enige stad in het huidige Westfalen met een Joodse gemeenschap. Tijdens de pestepidemie, die tussen 1346 en 1353 een derde deel van Europa uitroeide, zouden Joodse families ‘als vee zijn afgeslacht’. Zij kregen de schuld van de epidemie!

Pas in de vijftiende eeuw keerden enkelen van hen terug. Ze moesten wel duidelijk zichtbaar zijn! Mannen moesten gele ringen en vrouwen blauwe strepen op hun kleding dragen. De gele Jodenster die de Joden op hun kleding moesten dragen in de Tweede Wereldoorlog kwam niet uit de lucht vallen en heeft een lange geschiedenis!

Eeuwenlang hebben Joden gewoond en gewerkt in Minden. Ze hebben meegeholpen aan het tot bloei komen van de stad. Totdat het noodlot toesloeg en er voor hen geen plaats meer mocht zijn. Ze werden vanaf oktober 1941 weggevoerd naar concentratiekampen en getto’s. Van de 300 Joden in Minden overleefde slechts 10 procent de oorlog.

Joden die de oorlog hadden overleefd en terugkeerden naar Minden vonden hun huizen vaak bezet en hun bezittingen verdwenen. De ontvangst was niet hartelijk. Velen voelden zich ongewenst en het antisemitisme bleef onderhuids aanwezig. Ze moesten hun leven opnieuw opbouwen, hoeveel moeite en pijn dat ook kostte.

De originele synagoge van 1865 werd vernietigd tijdens de Kristallnacht in 1938. Na de oorlog werd er een nieuw gebouw neergezet en deze nieuwe synagoge werd in 1958 in gebruik genomen. Zo werd Minden een van de eerste Duitse steden met een nieuwe synagoge na de Tweede Wereldoorlog.

Let op! Tekst gaat verder onder de fotoslider.

Foto's: Glashouwer

Het is een indrukwekkende geschiedenis en we zijn benieuwd naar deze nieuwe synagoge. Vanuit het centrum van de stad moeten we eerst een aantal hoge trappen beklimmen om in de oude binnenstad van Minden te komen. Het lijkt wel of we hier in een andere wereld komen. We lopen door smalle straatjes met hobbelige stenen met eeuwenoude vakwerkhuizen. Maar de synagoge kunnen we nergens vinden. Dan maar even informeren bij een voorbijganger! “Ga hier linksaf en loop dan alsmaar rechtdoor, totdat je een politieauto ziet, die de synagoge dag en nacht bewaakt!”

En ja, na 10 minuten wandelen, zien we een politieauto staan met twee vrouwelijke agenten. We kijken om ons heen, maar zien geen synagoge. Totdat de agenten ons wijzen op een puntdak achter hoge hekken. Dat is de synagoge, zwaar beveiligd achter hekken. We lopen ernaar toe, en proberen tussen de tralies een glimp op te vangen. Er zijn overal bewakingscamera’s. Het is schokkend en bedroevend dat in het huidige Duitsland de Joden zich zo moeten beschermen.

Als we verder lopen zien we niet ver van de synagoge de, sinds de Reformatie Lutherse, Martinikerk. Deze prachtige kerk staat er al sinds 1029. Hier geen grote hekken en bewakingscamera’s. We kunnen zo naar binnen lopen. En meteen treft ons bij de ingang een bord, waarop staat (vertaald):

‘God is niet een God van doden, maar van levenden, want voor Hem leven zij allen’

We zijn diep geroerd, want we beseffen dat de God van Abraham, Isaak en Jakob hier al in 1029 vereerd werd. Ruim tweehonderd jaar voordat de eerste Joden zich in Minden vestigden. Voor Hem leven zij allen. De volgelingen van Jezus die Hem op deze plaats eeuwenlang aanbeden hebben. Maar ook de Joden die hier in de oude binnenstad van Minden gewoond hebben. Ook zij, die weggevoerd en vermoord zijn door de nazi’s.

De Here Jezus zegt in Lucas 20:37-40: “Maar dat de doden opgewekt worden, heeft ook Mozes bij de braamstruik aangeduid, waar hij de Here noemt de God van Abraham en de God van Isaak en de God van Jakob. Hij is niet een God van doden, maar van levenden, want voor Hem leven zij allen“.

In Openbaring 20:11-15 gaat het over het laatste oordeel: “En ik zag de doden, de groten en de kleinen, staande voor de troon en er werden boeken geopend. En nog een ander boek werd geopend, het boek des levens; en de doden werden geoordeeld op grond van hetgeen in de boeken geschreven stond, naar hun werken. En de zee gaf de doden, die in haar waren, en de dood en het dodenrijk gaven de doden, die in hen waren, en zij werden geoordeeld, een ieder naar zijn werken.”

Als wij weten dat wij in het boek des levens staan, worden we wel beoordeeld op grond van onze werken, maar niet veroordeeld. En mogen we het eens uit Jezus mond horen: “Wel gedaan, gij goede en getrouwe dienstknecht, over weinig zijt gij getrouw geweest, over veel zal ik u stellen ga in tot het feest van uw Heer” (Matteüs 25:23).

En dat feest zal duren tot in eeuwigheid. Die prachtige toekomst gaan we samen met Israël tegemoet!

Net zoals de Joden in Minden niet hartelijk werden ontvangen na de Tweede Wereldoorlog, was ook de terugkeer van de Nederlandse Joodse overlevenden na de Tweede Wereldoorlog niet zo feestelijk als 80 jaar bevrijding doet vermoeden. In deze explainer duiken we dieper in dat pijnlijke verleden. Bekijk de explainer hier: