Amnon Weinstein

Amnon Weinstein begon op 17-jarige leeftijd houtbewerking te leren in zijn vaders luthierwerkplaats. Een luthier is iemand die snaarinstrumenten maakt en repareert. Na de Israëlische kunstacademie en een vervolgstudie in Italië trainde hij verder onder de beroemde Franse luthier Etienne Vatelot.

Amnons ouders, die in 1938 vanuit Litouwen naar Brits Mandaat Palestina waren gekomen, spraken nooit over de Holocaust. “Waarom heb ik geen grootouders?” vroeg hij op een dag. Zijn moeder pakte een boek over de oorlog en wees op een foto van opgestapelde lijken. Honderden familieleden bleken datzelfde lot te hebben ondergaan.

Zo’n vijftig jaar geleden werd Amnon gevraagd een viool te restaureren die in heel slechte conditie was.

“Op weg naar de gaskamer speelde ik op deze viool,” vertelde de eigenaar. “Ik bleef leven omdat de nazi's mij nodig hadden voor hun orkest in het dodenkamp.”  Hij had er na de oorlog nooit meer op gespeeld.

Tot Amnon’s afschuw bleek de viool vol as te zitten. Zijn dit resten van concentratiekampslachtoffers? vroeg hij zich af.

Violen van Hoop

Pas in 1996 was hij emotioneel in staat om het instrument te restaureren. Zijn oproep voor “Holocaust violen” was het begin van “Violen van Hoop.” Instrumenten van vermoorde eigenaars werden gevonden door kampoverlevenden of Amerikaanse soldaten. Een aantal, daterend uit de 19e eeuw, waren van Klezmer musici die een Davidsster in het hout hadden laten graveren. Niet van alle violen kan de geschiedenis achterhaald worden, maar achter sommige instrumenten zit een bijzonder verhaal.

Verhalen

Gérard Lanier was een Franse ‘Rechtvaardige onder de Volken’. Toen de zoon zijn vaders instrument bij Amnon afleverde, zag hij ‘toevallig’ een boek in de werkplaats liggen met een foto van een van de kinderen die zijn vader tijdens de oorlog had verborgen.

Shimon Krongold’s viool werd door een overlevende naar Jeruzalem gebracht. De enige herinnering die zijn broer aan Shimon heeft, is zijn instrument en deze foto.

In 90 procent van de gevallen zijn de aangeboden instrumenten geruïneerd of defect. Amnon heeft tussen de drie maanden en twee jaar nodig om een muziekinstrument weer bespeelbaar te maken.

De momenteel 120 tellende "Violen van Hoop " collectie bestaat uit violen, viola’s en cello’s die de Endlösung overleefd hebben. Velen van hun eigenaars niet.

Sommige musici dankten hun leven aan hun instrument waarmee ze in Nazi orkesten moesten spelen. Soms moest de muziek het geschreeuw uit de gaskamers overstemmen. Begrijpelijk dat veel overlevenden na de oorlog hun instrument nooit meer aan wilden raken.

"Voor mij is het cruciaal dat het herstelde instrument spreekt voor de zes miljoen Joden: vergeet het nooit!” - Amnon Weinstein

Ook Amnons zoon Avshalom volgde in de voetstappen van zijn vader. Samen hebben zij werkplaatsen in Tel Aviv en Istanboel, Turkije. In 1985 organiseerden vader en zoon het eerste “Violen van Hoop” concert in de Istanboel synagoge. Vier in Israël gerestaureerde violen maakten daar hun debuut.

Een concert van Amnon dat Benny Boret, een Israëlische concert organisator, in Parijs bijwoonde was het begin van een bijzondere samenwerking.

“Ondanks het feit dat de viool een van de meest fragiele instrumenten is, hebben deze instrumenten, die alles hebben meegemaakt, het overleeft. Net zoals wij.” - Benny Boret

Voor Israëls 60-jarige jubileum in 2008, organiseerden Amnon en Benny het grootste “Violen van Hoop” concert in Jeruzalem’s Sultans Pool met 3000 toeschouwers. In het orkest speelden 18 Holocaust violen, sommigen voor de eerste keer.

Tijdens de oorlog vluchtte een jonge Poolse Jood naar België. Hij werd opgepakt, gedeporteerd en in een kamp vermoord. Na de oorlog gaf zijn moeder de viool van haar zoon aan een nicht, die er af en toe op speelde. Toen de nicht op het sterfbed van haar tante het verhaal achter de viool hoorde, wilde zij er niet langer op spelen. Als een herdenkingsmonument bleef de viool in de open kist liggen, met daarnaast een bos bloemen. Toen zij tientallen jaren later een TV documentaire over Amnon zag, besloot zij de viool aan hem te geven. Tijdens de restauratie vond Amnon verdroogde bloemblaadjes in het hart van de viool.

"Deze bloemen zullen altijd levend blijven,” zei Benny Boret toen hij het verhaal hoorde. “Ze zijn een symbool van de lente, van vernieuwing. Het eerste muziekstuk dat op deze viool gespeeld zal worden is daarom Vivaldi’s Printemps."

Concerten

Avshalom Weinstein organiseert “Violen van Hoop” concerten over de hele wereld. De meesten zijn al tot 2025 uitverkocht! Ook worden iedere maand zo’n 100 Holocaust violen in verschillende Amerikaanse steden uitgestald. Schoolklassen bezoeken de exposities en luisteren naar een concert in het audiotorium. Uitvoeringen worden ook gegeven in synagogen en kerken.

In Israël worden om de twee jaar concerten gegeven. Vanaf het podium vertelt Amnon eerst de geschiedenis van de gerestaureerde violen om ze daarna aan de musici te overhandigen.

“Deze concerten hebben altijd een enorme emotionele weerslag,” vertelde een dirigent. “Ik wil echter niet dat het publiek er verdrietig van wordt maar dat ze beseffen: We leven! We zijn er nog steeds!”

Dit najaar (2022) wordt in Parijs een speciaal concert gegeven vanwege de 80-jarige herdenking van Vel D'hiv – de grootste deportatie van Joden in Frankrijk tijdens de Holocaust. Een aantal violen in het orkest hebben een directe verbinding met deze donkere bladzijde in de geschiedenis.

Amnon’s “Violen van Hoop” zijn als het ware herdenkingsstenen voor de duizenden Joodse musici en instrumenten die tijdens de Holocaust vernietigd werden.

“De “Violen van Hoop” instrumenten laten iets achter voor toekomstige generaties: hoop. De nazi's wilden hen tot zwijgen brengen, maar ze spelen nog steeds!” - Benny Boret