Vernietiging van de Eerste en Tweede Tempel

De vastendag 9 Aw markeert de verwoesting van de twee heilige tempels in Jeruzalem – de eerste in 586 v.d.g.j. door de Babyloniërs, de tweede in 70 n.d.g.j. door de Romeinen. Deze rouw is echter niet alleen een herinnering aan het verleden. Ze is vooral een confrontatie met de Joodse ballingschap en de pijn van een nog onaf verhaal: de onafgemaakte terugkeer naar het land Israël en het herstel van de goddelijke nabijheid in het leven van het Joodse volk.

De drie weken zijn emotioneel een neerwaartse spiraal van rouw. Op 17 Tammoez werd de muur van Jeruzalem neergehaald. Deze datum is het beginpunt van de rouw: heidense machten drongen Jeruzalem binnen. Symbolisch betekent dit de eerste kloof tussen het volk Israël en haar bestemming: een heilige natie in een heilig land met een heilig centrum – de Tempel.

Verlangen naar herstel

In deze weken onthouden Joden zich van feestelijkheden, muziek, huwelijken en na afloop van de eerste 12 dagen van rouw, ook van vlees en wijn – tekenen van vreugde en overvloed die niet passen in een tijd van verlies. Maar de drie weken van rouw zijn niet bedoeld als passieve droefheid. Rabbi A.J. Kook benadrukte: "De rouw om Sion is zelf al de eerste kiem van haar troost." Wie echt treurt om de vernietiging, geeft blijk van verlangen naar herstel. Verlangen is een actieve kracht: het bouwt.

Op 9 Aw, Tisja BeAw, wordt dat verdriet volledig: een vastendag van 25 uur, waarop men op de grond zit, geen leren schoenen draagt, geen contact zoekt, niet leert – behalve teksten die het verdriet verdiepen. De meest centrale tekst is het boek Klaagliederen van de profeet Jeremia. In poëtische, hartverscheurende taal wordt de val van Jeruzalem beschreven: “Hoe eenzaam zit zij neer, die stad, eens zo dichtbevolkt!” (Klaagliederen 1:1).

Maar het boek Klaagliederen is geen historisch verslag; het beschrijft op een spirituele manier het verdriet en het verlies. De tekst maakt duidelijk dat de vernietiging niet alleen militair of politiek was, maar ook voortkwam uit morele en religieuze misstappen. “Zwaar heeft Jeruzalem gezondigd; daarom is zij tot een afgezonderde vrouw geworden." (1:8) Het lijden is onverdraaglijk maar nooit zonder morele reflectie.

In dit licht wordt het Land Israël een spiegel van de verhouding tussen G’d en Zijn volk. De verwoesting van Jeruzalem is als een liefdesbreuk. En zoals een geliefde terugverlangt naar haar partner, zo keert Israël zijn blik naar het verloren centrum van betekenis: de Tempel, het land, de directe aanwezigheid van G’d.

Een vreugdevolle toekomst

De hele rouwperiode draait niet om het verleden maar om een toekomst die nog niet is aangebroken. Israël speelt hierin een centrale rol. Volgens de profeet Zacharia zullen de vastendagen “voor het huis van Juda worden tot vreugde, tot blijdschap en tot vreugdevolle feestdagen" (Zacharia 8:19) – mits de terugkeer tot G’d oprecht is. De rouw verandert in vreugde zodra de leegte weer gevuld wordt – met heiligheid, met toewijding, met een hernieuwd Joods leven in het land.

De profetieën van troost, die na 9 Aw worden gelezen, wijzen altijd in de richting van herstel in Israël. Jesaja zegt: “Troost, troost Mijn volk (...) spreek tot het hart van Jeruzalem” (Jesaja 40:1-2). Jeruzalem vormt ons hart. Het herstel van dat hart betekent dat het Joodse volk in haar land woont, niet als toevallige burgers, maar als een heilig volk, in een heilige staat.

In de huidige tijd, waarin miljoenen Joden zijn teruggekeerd naar Israël, heeft 9 Aw een dubbele lading. Enerzijds treuren we nog steeds: de Tempel is nog niet herbouwd, de wereld is verre van verlost, en er heerst een diepe verdeeldheid onder het volk. Anderzijds zien we in onze tijd al kiemen van de bevrijding: bloeiende steden, grote Thora-centra en een herleefde Joodse soevereiniteit.

Toch herinnert de rouw van 9 Aw ons eraan dat de fysieke terugkeer naar Israël slechts het begin is. De werkelijke terugkeer is spiritueel en moreel. Zoals het boek Klaagliederen herhaaldelijk benadrukt, is het herstel afhankelijk van terugkeer, zuivering, en toewijding. De vernietiging begon met afstand van G’d – het herstel begint met het zoeken naar Zijn nabijheid in Israël, als drager van G’ddelijke aanwezigheid. Juist door te rouwen, wordt de toekomst voorbereid – een toekomst van verlossing, vreugde en vrede.