Omdat de eerste dag van Sjavoe’ot dit jaar op een donderdag-vrijdag viel, betekende dit dat de feestdag zich uitstrekt tot in de Sjabbat, en dus was het zelfs in Israël een tweedaagse feestdag (waarvan de ‘tweede’ dag de Sjabbat was).

Opnieuw geven

Het woord Sjavoe’ot betekent "weken". Het viert de voltooiing van de zeven weken durende Omer-telling tussen Pesach en Sjavoe’ot. Meer dan 3300 jaar geleden werd de Thora op Sjavoe’ot door G-d aan het Joodse volk gegeven op de berg Sinaï; een gebeurtenis dat wordt beschouwd als de belangrijkste gebeurtenis in de Joodse geschiedenis. Elk jaar op deze dag hernieuwen wij onze aanvaarding van G-ds geschenk, en G-d Zelf ‘geeft’ ons de Thora dan weer opnieuw. Sjavoe’ot betekent ook "eden", want op deze dag zwoer G-d eeuwige toewijding aan ons, en wij beloofden op onze beurt eeuwige trouw aan Hem.

De feestdag van Sjavoe’ot heeft, naast de meest gebruikelijke naam, nog meerdere namen: Chag HaKatzir (feestdag van de oogst), Atzeret (vergadering), Jom HaBikoeriem (dag van de offers van de eerste vruchten) en Zman Matan Torateenoe (tijd van het geven van de Thora). En toch heeft het in Israël nog een nieuwe naam gekregen: Chag HaGevina – feestdag van de kaas! Verbazingwekkend genoeg vind je alleen hier in in Israël een Joods gebruik dat zo gecommercialiseerd is geworden dat men in de volksmond een onofficiële naam aan een feestdag heeft toegevoegd. Hoewel niemand het natuurlijk erg vindt om veel minder te betalen voor alle verschillende kazen en melkproducten die te koop zijn in de weken voorafgaand aan Sjavoe’ot...

Verrassend niet verrassend telefoontje

Ik denk dat het 6 juni vorig jaar was dat ik boodschappen deed in de supermarkt ter voorbereiding op Sjabbat, die later diezelfde week werd opgevolgd door Sjavoe’ot. Er zouden jesjiewa-jongens komen voor de Sjabbat-maaltijden en voor de Sjavoe’ot-ochtendmaaltijd. Maar hoewel het gebruikelijk is om een chalavi (melkproducten) kiddoesj te houden (een receptie met kaaskoeken en andere melkproducten), hadden we net een zeer drukke week achter de rug. Dus besloten we het heel klein te houden, alleen voor onszelf. Daarom nodigden we de jesjiewa-jongens uit voor de vleeskost-maaltijd na de kiddoesj. Maar toen ik 's ochtends om 9.00 uur ‘s door de supermarkt liep, kreeg ik een telefoontje vanuit de jesjiewa. "Reb Yoel?" klonk een verlegen, ongemakkelijke stem aan de andere kant van de lijn. Het was een van onze vaste gasten. 'De boecheriem (jongens) vragen zich af of je ook een kiddoesj maakt...' stotterde hij, heel goed wetende dat ik hem had verteld dat we dat niet van plan waren. Maar blijkbaar dwongen de andere jongens hem om het weg alsnog te vragen. "Ze... ze missen de Amerikaanse cheesecakes (kaaskoeken)" voegde hij er snel lachend aan toe.

Hoewel Israël het land van melk en honing mag zijn, is het hier helaas erg moeilijk om echt lekkere kaaskoeken van goede kwaliteit te vinden. De waarheid is ook dat ik deze, merendeels Amerikaanse en Britse chassidische jongens, die aan heel andere normen gewend waren, heel goed begreep. Alleen is dit iets dat mijn vrouw en ik al lang hebben opgegeven. En dus zei ik hem om mij een paar minuten later terug te bellen. Vervolgens belde ik mijn vrouw op, die er meteen op aandrong dat ik zoveel gasten moest uitnodigen als er aan onze tafel past. Ze zou kaaskoeken gaan bakken. Per slot van rekening leerden deze jongens in een jesjiewa aan de andere kant van de wereld, ver van hun families. De meesten van hen hadden hier niemand. Het minste wat wij konden doen was om hen een gevoel van ‘thuis’ geven. Een paar dagen later, op Sjavoe’ot-ochtend, zat onze woonkamer vol met veertien van deze jesjiewa-jongens; die allemaal genoten van de verschillende soorten 'echte Amerikaanse kaaskoeken' (zoals zij dat zelf zeiden) die mijn vrouw had gebakken.

Eerder deze week kreeg ik weer een telefoontje van dezelfde jesjiewa-jongen. Afgelopen Sjabbat heeft hij hier ook gegeten met acht vrienden. Maar deze keer verwachtten we zijn telefoontje eigenlijk al. Met een glimlach nam ik mijn telefoon op: “Ja, wat is het goede nieuws? Komen jij en de boecheriem (jongens) voor Jom Tov?” En natuurlijk weten jullie allemaal het antwoord al.

Eten van melkproducten op Sjavoe'ot

Het is gebruikelijk om op de eerste dag van Sjavoe’ot melkproducten te eten. Menu's variëren van traditionele kaasblintzes en kaaskoeken tot quiches en meer. Interessant is dat niet alleen de chassidische jongens die bij ons eten zeer ‘strikt’ zijn met dit gebruik. Het eten van kaaskoek op Sjavoe’ot is een gewoonte waar ook veel niet-praktiserende Joden erg ‘streng’ mee zijn... Want het eten van zo'n breed scala aan gebruikelijke melk-lekkernijen tijdens deze feestdag is iets dat maar heel weinig mensen erg moeilijk vinden. Maar waar komt deze aloude traditionele gewoonte nou vandaan?

Het is een gebruik dat op z’n minst teruggaat tot de tijd dat in Joodse geschiedenis bekend staat als de periode van de Risjoniem (leidingevende rabbijnse autoriteiten op het gebied van de Joodse Wet die leefden van ongeveer de 11e tot de 15e eeuw). Maar zoals met alle Joodse gebruiken is er niets dat wij zomaar doen. Daarom zijn er ook een aantal redenen voor deze gewoonte. Hier zijn een paar:

• Op de feestdag van Sjavoe’ot werd er in de Tempel een offer van twee broden gebracht. Om dit te herdenken, eten we twee maaltijden op Sjavoe’ot - eerst een melkkost-maaltijd. Daarna, na een korte pauze, eten we de traditionele vleeskost-maaltijd. Een maaltijd betekent altijd dat wij een challe (brood) eten. Twee maaltijden betekenen dus twee broden – ter herinnering aan het offer van de twee broden in de Tempel.
• Met het geven van de Thora werden de Joden verplicht om de koosjere wetten na te leven. Omdat de Thora op een Sjabbat werd gegeven, mocht er geen vee worden geslacht, noch konden gebruiksvoorwerpen koosjer worden gemaakt, dus aten ze op die dag melkproducten.
• Het vers in Exodus 23:19 plaatst de feestdag van Sjavoe’ot naast het verbod op het mengen van melk en vlees. Op Sjavoe’ot eten we daarom aparte maaltijden – een van melk en een van vlees.
• Het Bijbelboek Hooglied 4:11 verwijst naar de zoete, voedende waarde van de Thora door te zeggen: "Het druipt van je lippen, zoals honing en melk onder je tong."
• De Thora wordt vergeleken met voedzame melk. Ook is het Hebreeuwse woord voor melk chalav. Wanneer de numerieke waarden van elk van de letters in het woord chalav bij elkaar worden opgeteld (8+30+2) is het totaal veertig. Veertig is het aantal dagen dat Mozes op de berg Sinaï doorbracht toen hij de Thora ontving op Sjavoe’ot.
• De Joodse overlevering verteld ons dat toen Mozes de berg Sinaï beklom, de engelen er bij G-d op aan drongen om Zijn beslissing om Zijn kostbaarste Thora aan aardse wezens te geven, te heroverwegen. “Schenk Uw majesteit aan de hemelen. Wat is de mens dat U aan hem denkt, en de mensenzoon dat U aan hem denkt?” (Psalm 8:5-7). Een van de redenen waarom er geen gehoor werd gegeven aan het verzoek van de engelen is dat de Joden zich nauwgezet aan de wetten van de Thora hielden, inclusief de koosjere wetten. Terwijl de engelen bij een bezoek aan Abraham boter en melk samen met vlees aten (Genesis 18:8). Op Sjavoe'ot eten we daarom melkproducten, en nemen dan een pauze van op z’n minst 30 minuten voordat we met de vleeskost-maaltijd beginnen - om onze toewijding aan dit gebod te tonen.

Moge ons eten van alle lekkere melkproducten op Sjavoe’ot overeenkomen met het ontvangen van de zoete, voedzame woorden van de Thora op een manier die het vers vervult: "Honing en melk zijn onder je tong". (Hooglied 4:11)