Het is nu duidelijk: Benjamin Netanyahu wordt opnieuw premier van Israël en links heeft een zware nederlaag geleden bij de verkiezingen van afgelopen dinsdag. De huidige oppositieleider zal na eerder al 15 jaar premier van Israël te zijn geweest terug keren naar de residentie in Balfour Street in Jeruzalem, die onlangs geheel werd gerenoveerd.

Overtuigende overwinning

Met 93 procent van de stemmen geteld op donderdagochtend is de verpletterende overwinning van het pro-Netanyahu blok vrijwel zeker. Likoed, de partij van Nentanyahu, staat nu op 32 zetels van de 120 in de Knesset en wordt daarmee opnieuw de grootste partij in Israël. Yesh Atid, de partij van demissionair premier Yair Lapid, steeg weliswaar van 19 zetels nu naar 24 in de nieuwe Knesset, maar het blok dat Lapid leidt viel terug naar slechts 50 zetels.

De linkse partijen Avodah (Arbeid) en Meretz leden zware verliezen. Avodah, ooit de grootste partij in Israël, sleepte nu slechts vier zetels in de wacht terwijl Meretz niet eens de kiesdrempel van 3,25 procent haalde. Balad, één van de Arabische partijen, verdwijnt ook uit de Knesset omdat het de kiesdrempel niet passeerde.

De resterende stemmen zijn voor een groot deel die van IDF-soldaten die in de kazernes naar de stembus gingen en niet in hun woonplaats zoals gebruikelijk is. De stemmen van de soldaten gaan traditiegetrouw in meerderheid naar rechts, en dus kunnen we met zekerheid zeggen dat Netanyahu opnieuw premier wordt van Israël.

Einde politieke crisis

Het blok dat de premier steunt behaalt dus 65 zetels in de nieuwe Knesset en daarmee lijkt er een einde te zijn gekomen aan de politieke crisis in Israël die begon aan het eind van 2018. De crisis werd veroorzaakt door het feit dat voormalige natuurlijke partners van Likoed, zoals Yisrael Beiteinu en de religieus Zionistische partij Yamina, niet meer in een coalitie wilde stappen die door Netanyahu zou worden geleid. Yamina, de partij van voormalig premier Naftali Bennett, passeerde nu niet eens de kiesdrempel en lijkt gedoemd te verdwijnen nadat Bennett zich terugtrok uit de politiek.

Grote winnaars

De grote winnaars in het rechtse blok waren de partijen Shas van rabbijn Arieh Deri en Religieus Zionisme (Tzioni Dati) van Betsalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir. Tzioni Dati, dat wordt aangeduid als extreemrechts, behaalt naar alle waarschijnlijkheid maar liefst 14 of 15 zetels en wordt daarmee de derde grootste partij in Israël. De aanwezigheid van Ben-Gvir, een inwoner van Kiryat Arba nabij Hebron, die regelmatig voor opstootjes zorgt in- en buiten de Knesset, zorgt er vrijwel zeker voor dat er vooral kritiek uit het buitenland zal komen op de nieuwe regering. Hij wordt gezien als racistisch vanwege zijn keiharde opstelling tegenover de Palestijnse Arabieren.

Achtergronden overwinning

De overwinning van Netanyahu kan worden toegeschreven aan twee factoren. Ten eerste was er onder rechtse kiezers grote verontwaardiging over de vorming van de nu demissionaire coalitie. Deze regering bestond naast linkse partijen uit een Arabische partij die een afsplitsing is van de Moslim Broederschap en drie rechtse partijen. Deze rechtse partijen weigerden iedere verdere samenwerking met Netanyahu en zorgden zo voor de politieke crisis die bijna vier jaar duurde.

Deze aversie tegen Netanyahu is puur persoonlijk en heeft te maken met conflicten die de partijleiders van de bewuste drie partijen met de premier hadden toen zij onder hem werkten. Voor de gemiddelde Nederlander is het wellicht moeilijk te begrijpen maar verkiezingscampagnes in Israël gaan vrijwel altijd over personen en niet of nauwelijks over partijprogramma’s. De wijze waarop Lapid met name Netanyahu vorig jaar buitenspel zette door het premierschap aan te bieden aan Yamina-leider Bennett, zette veel kwaad bloed bij de rechtse kiezers.

Een andere factor die zeker een rol speelde bij de onverwacht ruime overwinning van het Netanyahu blok is de relatieve hoge opkomst van 71,5 procent. Dat was de hoogste opkomst sinds 2015 toen Netanyahu begon aan zijn tweede termijn als premier. Deze hoge opkomst was goed voor het rechtse blok, omdat is gebleken dat bij de vorige verkiezing veel rechtse kiezers thuis bleven.

Tot slot: een wijziging in Netanyahu’s campagnestrategie heeft zoals het er nu naar uitziet ook bijgedragen aan de hogere opkomst nu. De premier ging van stad naar stad om in het centrum van die steden toespraken te houden. Daarin riep hij iedere keer de kiezers op om op 1 november naar de stembus te gaan. Op de verkiezingsdag zelf lieten Netanyahu en de andere partijen in zijn blok duizenden vrijwilligers van huis naar huis gaan om de mensen op te roepen om te gaan stemmen.

De premier zal nu naar verwachting in record tempo de nieuwe regering gaan samenstellen. Dit wordt mogelijk gemaakt door het feit dat de nieuwe coalitie slechts bestaat uit rechtse partijen.