Schoolvakantie

Met het einde van Tisja beAv was ook de vakantieperiode aangebroken voor alle Israelische schoolkinderen. Al weken had mijn zoontje het over alles wat hij maar wilde doen tijdens zijn schoolvakantie. Een periode waar de meeste ouders eigenlijk eerder bang voor zijn, dan dat ze er naar uit te kijken. Probeer elke dag maar eens een stel kleine kinderen te entertainen terwijl je tegelijkertijd je huis draaiende probeert te houden (en voor te bereiden op een hele reeks familiefeesten die eraan komen). Maar we kwamen er al snel achter dat dit de minste van onze zorgen zou zijn...

Week van troost?

Een 70-jarige buurman kwam vorige week dinsdagavond om het leven, en twee anderen raakten gewond, toen een buschauffeur de macht over het stuur verloor en tegen een gebouw botste in de buurt van waar wij wonen (lees meer). Eerder die dag had ik de buurman nog gezien in een plaatselijke synagoge, niet wetende dat ik een dag later zijn begrafenis zou bijwonen. En terwijl we allemaal in rouw stonden bij zijn begrafenis, wisten we niet dat we de volgende dag opnieuw zouden worden geschokt door een nieuwe grote tragedie in onze buurt.

Op Donderdagavond ramde een bus in een volle bushalte, waarbij drie mensen omkwamen en meerdere mensen gewond raakten. (lees meer).

De Israëlische politie zei dat het hier ging om een "triest ongeluk" en geen terroristische aanslag. De slachtoffers van het ongeluk waren de 40-jarige Shoshana Glustein, die in een vergevorderd stadium van zwangerschap was, en haar twee dochtertjes; de tweejarige Chana en de zevenjarige Chaya Sara. En dus stond ik diezelfde week weer bij een andere begrafenis. Hoewel ik de slachtoffers deze keer niet persoonlijk kende, deed de tragedie van hun overlijden mij, en honderden anderen die op vrijdagochtend kwamen opdagen voor de begrafenis, toch zoveel pijn.

Hartverscheurende begrafenis

De begrafenis vond plaats in het uitvaartcentrum aan de Shamgar-straat in Jeruzalem, enkele meters verwijderd van de plaats van het ongeluk. De echtgenoot en vader, rabbijn Dov Glustein, hield de eerste lofrede. Hij sprak woorden van pure emoena (geloof): "We zeggen 'G-d gaf en G-d nam'. G-d nam - dit begrijpen we. Maar wat heeft ‘G-d gaf’ te maken met de rechtvaardiging van G-ds oordeel? Het antwoord is heel simpel. Iedereen heeft zijn eigen tijd dat ze hier op de wereld moeten zijn. We huilen nu allemaal, maar diep van binnen weten we dat een persoon voorbestemd is hoe lang hij in deze wereld zal leven... Zij moesten niet meer in deze wereld zijn. Dit was het - het moet zo zijn.” Op dat moment barstte iedereen in de kamer in tranen uit. De vader vervolgde toen met een verstikte stem: “We hebben Ima [Mama], Sora en Chani voor een beperkte tijd ontvangen. Meer hadden we niet nodig. Hasjem zal ons troosten, we weten niet hoe, maar dezelfde G-d die ons tot vandaag heeft geholpen zal dat ook blijven doen." Hij besloot zijn lofrede met de woorden: "We bidden samen met het hele Joodse Volk dat G-d de rechtvaardige Messias zal sturen, en dat G-d de tranen van elk gezicht zal wissen."

Sjabbat Nachamoe

Uren na deze begrafenis kwam er een einde aan deze immens moeilijke week met het begin van de eerste Sjabbat na Tisja beAv. Deze dag wordt Sjabbat Nachamoe (de Sjabbat van vertroosting) genoemd, vernoemd naar de openingswoorden van de Haftara (profetenlezing): 'Nachamoe Nachamoe Ami’ (wees getroost, wees getroost mijn Volk), uitgesproken door de profeet Jesaja.

Maar toen we deze Sjabbat afsloten, werd de Joodse wereld weer opgeschokt door een terreuraanslag dichtbij de Kotel (Westelijke muur) en het graf van koning David in de oude stad van Jeruzalem. Een van de slachtoffers van deze terreuraanslag was een 35-jarige zwangere vrouw die in haar buik werd geschoten. De vrouw moest worden geopereerd, en de baby werd via een spoedkeizersnede ter wereld gebracht. Het kind is inmiddels in stabiele toestand en is herstellende, maar de moeder verkeert nog steeds in ernstige toestand.

Het andere zwaargewonde slachtoffer is een Amerikaanse Joodse man van in de vijftig, die in zijn hoofd en nek is geschoten. Hij ligt verdoofd en beademd op de IC. De zoon van deze man -een bruidegom die binnenkort gaat trouwen- raakte ook gewond bij de terreuraanslag. Vier van de acht gewonden zijn Amerikaans-Joodse toeristen. Vier andere slachtoffers die naar het zuikenhuis werden geëvacueerd liepen slechts lichte verwondingen op. Twee andere slachtoffers zijn twee broers die werden geëvacueerd met een schotwond in de schouder, en de tweede in de nek. Daarnaast zijn er ook vier mensen voor shock-behandeling geëvacueerd naar het ziekenhuis.

Waar is de troost?

Is dit echt de troost waarover we hebben gelezen? Is er uberhaupt iets veranderd? Het zag er zeker niet naar uit dat de ultieme verlossing eindelijk heeft plaatsgevonden. Met al die verschrikkelijke gebeurtenissen van de week van Sjabbat Nachamoe, kunnen we niet echt zeggen dat alle uitdagingen van lijden en moeilijkheden waren verlicht. Waar was de nechama (troost) van deze speciale Sjabbat?

‘Logisch’ gezien zou men -na tweeduizend jaar lijden en voortdurende uitdagingen- hebben kunnen aangenomen dat het Joodse volk zou hebben opgehouden te bestaan. Na de kruistochten, pogroms, de Holocaust, oorlogen en terreuraanslagen te hebben doorstaan, zou men hebben kunnen denken dat zelfs als we erin zouden slagen om te overleven, onze wil om als volk vooruit te komen simpelweg zou zijn verdwenen. Maar hierin ligt de ontzagwekkende aard van het Joodse volk: ondanks zoveel tragedie en tegenspoed zijn wij er nog steeds. En we bestaan niet zomaar, ons volk bloeit. Elke keer dat onze vijanden ons neerslaan, en proberen om onze ziel te vertrappen, staan we weer op en beantwoorden we hun spottende beschimpingen en barbaarse wreedheid met onbreekbare vastberadenheid.

De Thora-commentator Rasji (1040-1105) legt uit dat nechama (troost) tot stand komt door een verandering van perspectief. Dit werd op beroemde wijze gedemonstreerd door rabbi Akiva, die de wanhoop van zijn collega's bij het zien van de ruines van de Heilige Tempel herleidde tot lachen en een visioen van hoop voor de toekomst. Rabbi Akiva’s collega’s antwoordden hem: ‘Akiva Je hebt ons getroost!’ [Artikel over deze geschiedenis]

Rabbijn Josef Dov HaLevi Soloveitchik (1903-1993) legt daarom uit dat nechama eigenlijk niet ‘troost’, maar ‘een verandering van perspectief ervaren’ betekent. Er zijn zowel nationale als persoonlijke omstandigheden die wij zo graag zouden willen veranderen, maar dat niet kunnen. Er zijn uitdagingen die zo overweldigend lijken dat ik haast bang ben dat ik erdoor zou worden opgeslokt. En er zijn tragische realiteiten die we niet kunnen veranderen, hoe hard we ook proberen. De moeilijkste realiteit is dat we vaak onze levensomstandigheden niet kunnen kiezen, maar we hebben wel het grote voorrecht en de mogelijkheid om ons levensperspectief te kiezen.

Echte troost

Ik kan dingen doen om betekenis en vervulling te vinden- zelfs in moeilijke omstandigheden. Wanneer ik moeilijkheden tegenkom, begin ik te beseffen dat het niet het einde van de weg is. Er zal weer een ochtend zijn. Dit is troost. Ware troost is niet het gevolg van het feit dat alles prachtig en perfect is. Dit is niet de realiteit van de menselijke conditie. Ware troost vindt plaats als gevolg van een verschuiving in denken. Echte troost treedt op wanneer ik mij besef dat de zon weer zal opkomen, hoe donker de nacht ervoor ook was. Echte troost wordt geactualiseerd wanneer ik mij realiseer dat ik de tools heb om te herbouwen, ongeacht de omvang van de schade en vernietiging. Echte troost wordt ervaren wanneer ik mij besef dat ik het vermogen heb om op te staan, mezelf af te stoffen en geweldige dingen te blijven doen. Dit is Sjabbat Nachamoe. Wat is er nou dus veranderd sinds Tisja BeAv en alle verschrikkelijke gebeurtenissen van de week erna? Ikzelf. Van het hulpeloos en gebroken voelen ben ik me gaan realiseren dat hoewel het leven verre van perfect is, ik het vermogen heb om een zinvol leven te leiden, bij te dragen aan mijn volk en de naam van G-d te heiligen door mijn daden. Ik heb de mogelijkheid om de nechama (troost) van Sjabbat Nachamoe in de wereld te helpen.

Ik hoop en bid dat we in onze dagen de ware troost van de ultieme verlossing spoedig zullen ervaren. Maar tot die grote dag zal komen, zullen we persoonlijke en nationale troost blijven vinden door een positief perspectief te behouden in alles wat het leven ons maar brengt.