Mohammed Bin Salman optimistisch

De Israëlische regering ontkende daarna het Saoedische rapport en beweerde dat de onderhandelingen nog altijd doorliepen. Later bleek uit een interview met de Saoedische kroonprins Mohammed Bin Salman (MBS) dat niet de Saoedische media gelijk hadden, maar de Israëlische regering. MBS vertelde Fox News in de Verenigde Staten iets heel anders en zei dat “we iedere dag dichter bij normalisatie met Israël komen”. De kroonprins voegde daaraan toe dat een vredesovereenkomst met Israël de grootste historische deal zou worden sinds de Koude Oorlog.

Later tijdens zijn bezoek aan de Verenigde Staten leek premier Benjamin Netanyahu Bin Salmans optimisme te delen. Tijdens zijn toespraak tot de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties zei de premier dat Israël en Saoedi-Arabië zeer dicht bij “grootse doorbraak” waren om een “historische vrede” te bereiken. Dat zou volgens Netanyahu een “echt nieuw Midden-Oosten creëren”.

Dit alles roept vragen op over het oorspronkelijke dramatische rapport van de Saoedische nieuwssite Elaph over het mislukken van de onderhandelingen. Naar nu is gebleken dat dit staatsmedium zijn berichtgeving baseerde op Palestijnse bronnen en op informatie van tegenstanders van normalisatie met Israël in Saoedi-Arabië.

Er is echter meer aan de hand.

Rol regering Biden

Laten we eerst kijken naar het onderhandelingsproces. Er is geen sprake van directe onderhandelingen, maar van pendeldiplomatie door leden van de Amerikaanse regering van president Joe Biden. Het Amerikaanse onderhandelingsteam onder leiding van Jake Sullivan, Bidens nationale veiligheidsadviseur, voert de indirecte besprekingen tussen de partijen.

De Amerikanen zijn verder partij in de onderhandelingen om twee redenen. De Saoedische regering wil in ruil voor normalisatie met Israël een veiligheidspact met de Verenigde Staten en Amerikaanse hulp bij het nucleaire programma van het koninkrijk. Washington ziet verder mogelijkheden om het vredesproces tussen Israël en Saoedi-Arabië te koppelen aan een oplossing van het Palestijns-Israëlische conflict. Dit heeft inmiddels geleid tot complicaties en directe Palestijnse betrokkenheid bij de onderhandelingen.

Het Palestijnse component

Palestijnse leiders lieten zich afgelopen week echter pessimistisch uit over een mogelijke overeenkomst. Tegelijkertijd is er ook sprake van irritatie bij Israël en de Saoedische regering over deze koers van de regering Biden.

Kroonprins Mohammed Bin Salman gaf in het interview met Fox slechts aan dat het voor hem belangrijk is om het leven van de Palestijnse Arabieren te verbeteren via de overeenkomst met Israël. De Saoedische leider repte met geen woord over de zogenaamde tweestatenoplossing voor het Palestijns-Israëlische conflict.

De Amerikanen, bij monde van Matthew Miller, een woordvoerder voor het State Department, lieten echter weten dat er een “aanzienlijke Palestijnse component” in iedere normalisatie overeenkomst moest zitten.

Verschillende bronnen die betrokken zijn bij de onderhandelingen, zeggen nu dat de nadruk op de Palestijnse kwestie van de Amerikanen afkomt en dat dit de voortgang van het proces al heeft geschaad. Zo oefenen Amerikaanse onderhandelaars druk uit op Israël om de financiële hulp aan de Palestijnse Autoriteit te verhogen. Inderdaad heeft Israël nu al meer financiële hulp geboden dan vorig jaar het geval was. Het hier om een bedrag van 350 miljoen shekel (bijna 90 miljoen euro).

De VS oefenen verder weer druk op Israël uit om het Amerikaanse consulaat in Jeruzalem te heropenen. Dit, terwijl de Amerikaanse ambassade al in Jeruzalem gevestigd is. Het nu gesloten consulaat diende vooral de interesses van de Palestijnse Arabieren.

Volgens het persbureau Reuters is de voorwaarde van Saoedi-Arabië om vrede te sluiten met Israël niet meer gebaseerd op de oprichting van een Palestijnse staat met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. Dit betekent dat de Saoedi’s in feite hun eigen Arabische Vredesinitiatief uit 2002 niet meer als relevant zien. Dat vredesplan voorzag in de oprichting van een Palestijnse staat naast Israël.

De Amerikaanse regering heeft ook bij de Israëlische oppositie gepolst over een mogelijke regering van nationale eenheid om vrede met Saoedi-Arabië mogelijk te maken. De oppositieleiders, Yair Lapid en Benny Gantz, hebben dit echter bij voorbaat uitgesloten.

Het was een andere aanwijzing dat de regering Biden perse concessies wil van Israël richting de Palestijnse Arabieren. Delen van de huidige regeringspartijen, inclusief twaalf Likoed Knesset leden, zijn namelijk fel tegen de zogenaamde Palestijnse component in een akkoord met Saoedi-Arabië. Een nationale eenheidsregering met de linkse partijen zou de kans op deze concessies aanzienlijk hebben vergroot.

Voorlopig lijkt het er nu op dat slechts financiële hulp aan de Palestijnse Arabieren, en dan in controleerbare vorm, acceptabel is voor de huidige coalitie. Iedere andere concessie zal leiden tot de val van Netanyahu’s regering.

De realiteit in de praktijk

De vraag is nu wat Saoedi-Arabië zal doen met de het normalisatieproces met Israël.

Wanneer we kijken naar de ontwikkelingen in de praktijk, dan lijkt het erop dat het proces zich positief ontwikkelt. Dit kwam tot uiting in het bezoek dat Haim Katz, de Israëlische minister van Toerisme, vorige week bracht aan Riyad, de Saoedische hoofdstad. Het was het eerste officiële bezoek van een Israëlische minister aan het koninkrijk.

“Ze ontvingen me erg warm en vriendelijk, het was prachtig,” zei Katz nadat hij was aangekomen in Riyad. De Israëlische minister nam in de hoofdstad van Saoedi-Arabië deel aan een conferentie van de UNWTO, de VN organisatie voor wereldtoerisme. Volgende week zal de volgende Israëlische minister naar Saoedi-Arabië gaan. Shlomo Karchi, de minister voor Communicatietechnologie, zal daar ook deelnemen aan een VN conferentie. Tegelijkertijd zal David Bittan, het hoofd van het Knesset comité voor economische zaken, in Riyad zijn.

Het lijkt er dus op dat de normalisatie tussen Israël en Saoedi-Arabië al begonnen is, zij het onofficieel.