Het is nu bijna twee maanden geleden dat Israël opnieuw naar de stembus ging en voor een rechtse regering stemde die zal bestaan uit de Likoed-partij en een drietal religieuze partijen. Ex-premier Benjamin Netanyahu werd daarna benoemd tot formateur en had meer moeite met de vorming van een coalitie dan oorspronkelijk werd verwacht. Dat kwam voornamelijk door de eisen die de coalitiepartners van Likoed stelden en door tactieken die bedoeld waren om de geloofwaardigheid van Netanyahu te testen.

Een van de eisen was dat er voor de beëdiging van de nieuwe regering een viertal wetten moesten worden aangenomen die de diverse posities van nieuwe ministers behorende tot de coalitiepartijen zouden moeten veiligstellen. Uiteindelijk moest Netanyahu een verlenging van zijn mandaat als formateur aanvragen bij president Isaac Herzog. Dat mandaat loopt op woensdagavond 21 december middernacht af. Netanyahu heeft op de valreep laten weten dat de vorming van de nieuwe coalitie rond is. De coalitie zal een stabiele meerderheid van 64 zetels hebben in de Knesset en zal in theorie de volledige termijn van vier jaar kunnen afmaken.

Obstakels

In theorie, omdat er vele obstakels zijn die de ogenschijnlijke solide coalitie kunnen ontwrichten. Een van die obstakels is de onervarenheid van verschillende ministers, die sleutelposities zullen krijgen in de nieuwe regering. Dan gaat het voornamelijk om de ministers van de Religieus Zionistische Partij (RZP), dat 14 zetels in de wacht sleepte bij de verkiezingen van afgelopen 1 november.

Itamar Ben Gvir, de nieuwe Israëlische minister voor Binnenlandse Veiligheid, heeft bijvoorbeeld geen ervaring op regeringsgebied en was tot nu toe vooral actief als activist. Ben Gvir is echter zeer ambitieus en wil ingrijpende hervormingen doorvoeren in de wijze waarop de politie en het juridische systeem opereren in Israël.

Ben Gvirs collega Betsalel Smotrich was eerder minister maar heeft geen duidelijke ervaring op het gebied van economische zaken en financiën. Desondanks wordt Smotrich Israëls nieuwe minister van Financiën en Economische Zaken. De leider van RZP wilde eerst minister van Defensie worden maar Netanyahu blokkeerde dit. Niet alleen vanwege Smotrichs geringe ervaring in het Israëlische leger (IDF). Hij diende slechts veertien maanden in een positie binnen de generale staf.

Buitenlandse inmenging en de oppositie in Israël

Er was namelijk ook buitenlandse druk om geen RZP-leden te benoemen op sleutelposities die de relatie met, bijvoorbeeld, de Verenigde Staten en Europa negatief zouden kunnen beïnvloeden. Uiteindelijk deed dit Netanyahu ertoe besluiten om Smotrich en Ben Gvir slechts taken te geven die met de interne Israëlische politiek te maken hebben.

De samenstelling van de nieuwe regering heeft voor een stroom aan negatieve reacties gezorgd bij de oppositiepartijen in Israël, en bij diverse westerse regeringen en media.

De nieuwe oppositie wordt aangevoerd door de huidige demissionaire premier en leider van de Yesh Atid-partij Yair Lapid. Hij heeft al aangekondigd dat er nieuwe wekelijkse betogingen zullen komen bij de residentie van Netanyahu in de Balfourstraat in Jeruzalem. Lapid beweert dat de nieuwe regering niet “legitiem” en “crimineel” is. De laatste bewering heeft te maken met het feit dat zowel Ben Gvir als Shas-leider Arieh Deri in de gevangenis hebben gezeten, en met het strafproces tegen Netanyahu zelf. Dat proces zou wel eens op niets kunnen uitlopen, omdat er diverse getuigen zijn geweest die de aanklachten van de openbare aanklager ondermijnden. Ook is er de mogelijkheid dat de nieuwe regering een wet zal aannemen die vervolging van een zittende premier zal uitsluiten.

PR-offensief van Netanyahu

Wat betreft de buitenlandse kritiek op de nieuwe regering. Netanyahu voert momenteel een PR-offensief via buitenlandse media. Dat offensief heeft als doel om duidelijk te maken dat Netanyahu als premier van Israël uiteindelijk verantwoordelijk is voor het beleid van de Joodse staat. De toekomstige premier wees herhaaldelijk op het feit dat hij eerder rechtse regeringen heeft aangevoerd die bewezen dat er uiteindelijk pragmatische beslissingen werden genomen.

In een interview met de in Londen gestationeerde Arabische nieuwssite Al Arabiyah wees Netanyahu ook op het feit dat regeren verantwoordelijke beslissingen vereist. De aankomende premier beweerde verder dat Smotrich en Ben Gvir al hadden aangetoond dat zij, nu zij ministers op sleutelposities worden, hun denkbeelden hadden gematigd.

Amerikaanse druk

Buitenlandse media en zelfs de Amerikaanse regering van president Joe Biden zijn niet overtuigd en kondigden al aan dat zij de nieuwe regering uitermate kritisch zullen volgen. Niet nader genoemde Biden-officials zeiden deze week dat de president Netanyahu persoonlijk verantwoordelijk zal houden voor het beleid van zijn ultrarechtse coalitiepartners. Dezelfde officials dreigden met chantagepolitiek tegenover Israël en wezen op het feit dat Israël voor actie tegen het nucleaire programma van Iran aangewezen is op Amerikaanse hulp. Hetzelfde geldt voor de uitbreiding van de zogenaamde Abraham-akkoorden met andere Arabische staten zoals Saoedi-Arabië. Netanyahu zei tijdens het Al Arabyah-interview dat hij prioriteit geeft aan normalisatie met het olierijke koninkrijk.

Deze normalisatie kan volgens de premier worden bereikt ondanks de ogenschijnlijke Saoedische vastbeslotenheid om eerst een oplossing te vinden voor het Palestijns Israëlische conflict. Net als bij de eerdere Abraham-akkoorden met sommige Arabische Golfstaten en Marokko is er volgens Netanyahu creatief denken nodig voor het bereiken van normalisatie met Saoedi-Arabië.

Mediacampagne

Het valt te bezien of de huidige mediacampagne van Netanyahu de buitenlandse kritiek kan indammen. The New York Times leidt momenteel de aanvallen op de nieuwe Israëlische regering en beweerde in een redactioneel commentaar dat Netanyahu’s nieuwe regering een bedreiging voor de democratie in Israël zou vormen. De redactie van de van oudsher anti-Israëlische krant ging zelfs zover om te beweren dat het idee van een Joods thuisland nu in gevaar was, maar ook de veiligheid van Israël.

Uiteindelijk zal echter naar alle waarschijnlijkheid blijken dat al deze doemscenario’s futiel waren en gebaseerd op duidelijk onbegrip over de Israëlische politiek. Dergelijke campagnes tegen rechtse regeringen vonden ook plaats toen Menachem Begin premier van Israël werd. Hetzelfde gold voor Ariel Sharon in 2001 die aanvankelijk werd gedemoniseerd door de buitenlandse media, maar uiteindelijk een ruk naar links maakte. Sharon was verantwoordelijk voor de eenzijdige Israëlische terugtrekking uit Gaza in 2015 en richtte later de gecentreerde partij Kadima op.

Het belangrijkste lijkt nu echter dat Israël een stabiele regering zal krijgen die de wil van de meerderheid van de kiezers tot uitdrukking zal brengen.