Na de normalisatie van de betrekkingen tussen Iran en Saoedi-Arabië beseft de regering in Jeruzalem klaarblijkelijk dat het de banden met Azerbeidzjan verder moet versterken. Ondertussen gaan de aanvallen op aan Iran gerelateerde doelen in Syrië in alle hevigheid door.

De spanningen tussen Azerbeidzjan en Iran liepen de afgelopen week weer op, nadat het moslimland een ambassade opende in Tel Aviv. De opening van de ambassade in Tel Aviv vond plaats na een ontmoeting tussen de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Eli Cohen met zijn Azerbeidzjaanse collega Jeyhun Bayramov in Jeruzalem. Tijdens deze ontmoeting zei Cohen dat Azerbeidzjan “een strategische partner” is geworden en dat er sprake is van nauwe samenwerking op het gebied van de “regionale veiligheid”. Cohen zei later, tijdens de opening van de Azerbeidzjaanse ambassade in Tel Aviv, dat Israël en Azerbeidzjan dezelfde perceptie hebben over de dreiging van Iran. “Het Iraanse ayatollah-regime bedreigt onze beide regio’s, financiert terrorisme en destabiliseert het Midden-Oosten”, zei Cohen. Hij maakte later bekend dat hij over een maand een bezoek zal brengen aan Azerbeidzjan.

Iran is uiteraard niet blij met de zich ontwikkelende goede relaties tussen Israël en Azerbeidzjan en gedraagt zich in toenemende mate vijandig tegenover zijn buurland. Daarover later meer.

Toenemende spanning

Azerbeidzjan en Iran, twee buurlanden, hebben een lange geschiedenis van spanningen en niet alleen over Israël. In Iran woont bijvoorbeeld een grote minderheid Azerbeidzjanen die niet loyaal zijn aan het regime van Ayatollah Ali Khamenei. Zij worden aangemoedigd door de regering van Azerbeidzjan om zich aan te sluiten bij het buurland van Iran. Sinds ongeveer twee jaar houdt Iran regelmatig militaire oefeningen langs de grens van Azerbeidzjan en heeft het een spionagenetwerk opgezet in het buurland.

Het regime in Teheran beschuldigt Azerbeidzjan van collaboratie met Israël en heeft regelmatig beweerd dat Mossad, de Israëlische buitenlandse geheime dienst, actief is in het buurland. Vanaf het grondgebied van Azerbeidzjan zou Mossad sabotage-activiteiten tegen het nucleaire programma van Iran hebben uitgevoerd, aldus Iran. De regering van Azerbeidzjan ontkent uiteraard dat Israël enige aanwezigheid heeft op het grondgebied van het moslimland en beweert dat men niet zal toestaan dat “derde landen” daarvandaan opereren tegen Iran.

Iran is verder beducht voor de militaire hulp die Israël geeft aan Azerbeidzjan. Deze hulp bestaat uit militair advies en wapenleveranties, zoals de levering van onbemande vliegtuigen. Benny Gantz, de vorige Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, bezocht eind 2022 de hoofdstad Bakoe en besprak daar de uitbreiding van de militaire hulp die Israël levert aan Azerbeidzjan. Die militaire hulp bestaat al jaren en werd uitgebreid tijdens de oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan in 2020.

Beschuldigingen

Vorige week zei Cohen dat er sprake is van een gezamenlijk front tegen Iran. Hij deed deze uitspraak na zijn ontmoeting met Bayramov, wat leidde tot een scherpe reactie van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Iran. Nasser Kanaani, een woordvoerder van het ministerie, eiste opheldering van de regering van Azerbeidzjan. Hij sprak over de "sinistere plannen van het Zionistische regime" en beweerde dat Israël het grondgebied van Azerbeidzjan aan het veranderen is in een "nationale veiligheidsbedreiging" voor Iran.

De regering van Azerbeidzjan reageerde fel en beschuldigde Iran van het destabiliseren van de regio door de zijde van Armenië, een hoofdzakelijk christelijk land, te kiezen in het conflict met Azerbeidzjan. Iran heeft Armenië voorzien van wapens waarmee het al dertig jaar lang gebieden die tot Azerbeidzjan behoren kon bezetten, aldus de regering in Bakoe. In een andere verklaring die Bakoe vorige week uitgaf, werd een bewering van een Iraanse topmilitair weersproken. Brigadier generaal Kioumars Haidari van de landstrijdkrachten had beweerd dat ISIS-terroristen aan de zijde van Azerbeidzjan vochten in zijn conflict met Armenië en dat zij nog altijd aanwezig waren in het buurland van Iran.

Afgelopen januari sloot Azerbeidzjan zijn ambassade in Teheran na een terroristische aanslag op het gebouw. De regering in Bakoe hield het regime van Khamenei verantwoordelijk voor die aanslag, waarbij het hoofd van de beveiliging van de ambassade werd gedood. Recentelijk was Iran ook betrokken bij een terroristische aanslag op Fazil Mustafa, een lid van het parlement in Azerbeidzjan. Volgens bronnen in Bakoe raakte Mustafa, een openlijke criticus van het regime in Iran, gewond toen een onbekende schutter hem beschoot nabij zijn woning in Bakoe.

Gezamenlijk front

De spanningen tussen Iran en Azerbeidzjan lijken nu tot een verdere toenadering tussen Israël en Azerbeidzjan te hebben geleid. Deze toenadering is van belang voor Israël nadat het duidelijk was geworden dat het idee van een alliantie met de Arabische Golfstaten tegen Iran feitelijk gereduceerd was tot een utopie. Dit nadat Iran en Saoedi-Arabië in navolging van de Verenigde Arabische Emiraten tot een herstel van de wederzijdse betrekkingen kwamen aan het einde van maart. Israël probeert nu tot een ander gezamenlijk anti-Iran front te komen met Azerbeidzjan en in mindere mate met Griekenland en Cyprus.

Eli Cohen was vorige week in Cyprus waar hij met de Cypriotische president Nikos Christodoulides het Iraanse probleem besprak. Israël zoekt steun voor het plaatsen van de Iraanse Islamitische Revolutionaire Garde (IRG) op de lijst van terreurorganisaties van de Europese Unie. Cyprus zou daar een rol bij kunnen spelen nu er sprake is van ongekende samenwerking met de eilandrepubliek. Het Israëlische leger oefende vorig jaar zelfs op Cyprus, waar het landschap lijkt op dat van Libanon, voor de lang geanticipeerde confrontatie met de Iraanse as. Tijdens die oefening met de Cypriotische Nationale Garde werd een aanval op Hezbollah in Libanon gesimuleerd.

Nieuwe IAF-aanvallen in Syrië

Ondertussen gaan de Israëlische luchtaanvallen op aan Iran gerelateerde doelen in Syrië onverminderd door. Vorige week werden drie Israëlische luchtaanvallen in Syrië geregistreerd. Daarbij kwamen twee Iraanse militaire adviseurs om het leven en werden opnieuw wapenopslagplaatsen, behorende tot de Islamitische Revolutionaire Garde, verwoest. Iran reageerde, naar verluidt door een groot onbemand vliegtuig (UAV) naar het noorden van Israël te sturen op zondagmiddag. De UAV werd tijdig gesignaleerd en vervolgens uit de lucht geschoten door de IDF.

De reactie van Israël op deze nieuwe provocatie van Iran kwam in de nacht van maandag op dinsdag. De gevechts-vliegtuigen van de IAF lanceerden een nieuwe raketaanval op doelen nabij Damascus, die gerelateerd zijn aan de IRG’s Quds Brigade. Op het moment van het schrijven van deze analyse was nog niet bekend wat de exacte doelen waren. Het staat echter vast dat deze, en de drie andere aanvallen, deel uitmaken van de zogenaamde MABAM-campagne tegen Iran door het Israëlische leger. Deze campagne - die in Israël wordt aangeduid met de Hebreeuwse afkorting voor oorlog tussen de oorlogen - is de laatste weken verder geëscaleerd.

Galant blijft aan als minister

Deze escalatie tezamen met de toegenomen terroristische activiteiten van de Palestijnse Islamitische Jihad in het noorden van Samaria wordt door het defensie-establishment in Israël gezien als één geheel. In regeringskringen wordt deze escalatie gezien als de achterliggende reden voor het aanblijven van Yoav Galant als minister van Defensie van Israël. Galant werd meer dan een week geleden ontslagen door premier Netanyahu, nadat hij zich keerde tegen de hervorming van de rechterlijke macht in Israël. De ontslagbrief bereikte Galant echter niet, en op dinsdag jl. werd duidelijk dat hij zal aanblijven als de verantwoordelijke minister voor Israëls defensie. De ex-generaal van de IDF maakte dezelfde dag duidelijk dat de IDF doorgaat met de voorbereidingen voor militaire actie tegen Iran en de MABAM-campagne zal voortzetten.