Op dinsdag 23 maart stemt de Israëlische bevolking voor het parlement, de Knesset. De verwachting is een lage opkomst, nog lager dan bij de vorige drie verkiezingen. Die verkiezingen leverden geen werkbare meerderheidsregering op. Het rechtse blok won iedere keer iets minder dan de benodigde 61 zetels.

Regering van nationale eenheid zonder eenheid

Uiteindelijk werd na de derde verkiezing een regering van nationale eenheid gevormd. Dat was belangrijk, vanwege de coronacrisis. De regering bestond uit het rechtse blok, zonder Yamina, maar met de centrumlinkse Blauw en Wit, die kort daarvoor uit elkaar was gevallen. De Arbeiderspartij werd ook een coalitiepartner. Benjamin Netanyahu, leider van Likoed, werd opnieuw premier. Benny Gantz, leider van Blauw en Wit, werd vicepremier.

Volgens het regeerakkoord zou Gantz eind 2021 het premierschap overnemen van Netanyahu. Zover is het echter niet gekomen. Dat komt door het gebrek aan nationale eenheid in de regering. Bijna wekelijks waren er incidenten tussen Netanyahu en Gantz. De twee leiders zijn het op veel punten oneens met elkaar. Ze ontwikkelden een gecompliceerde relatie, die uiteindelijk de val van de regering veroorzaakte. Netanyahu liet Gantz, de minister van Defensie, bijvoorbeeld buiten belangrijke beslissingen over de toekomst van Israël. Zo wist Gantz niets over de vredesonderhandelingen met de Arabische Golfstaten. Hij werd ingelicht op het moment dat de Abrahamakkoorden klaar waren voor ondertekening.

Blauw en Wit staat nu in de peilingen op slechts vijf zetels. Twee jaar terug werd het de één na grootste partij, vlak achter Likoed. Likoed blijft volgens de peilingen de grootste partij met dertig zetels. De centrumlinkse partij Yesh Atid wordt naar alle verwachtingen de één na grootste partij, met achttien zetels. Yesh Atid werd negen jaar geleden opgericht door voormalig tv-presentator Yair Lapid. Lapids partij maakte deel uit van de derde regering van Netanyahu. Lapid werd minister van financiën en economische zaken. Hij faalde in zijn functie en dat kwam hem duur te staan. Yesh Atid wordt sindsdien in de oppositie gedwongen.

Lapids aspiraties op het premierschap

Lapid wil Netanyahu vervangen als premier, maar dat lijkt niet meer dan wishful thinking. Links krijgt volgens de peilingen slechts 34 zetels, de Arabische partijen niet meegerekend. Die zullen naar verwachting twaalf zetels in de wacht slepen. Zelfs wanneer Lapid zou besluiten om een regering met de Arabische partijen te vormen, dan heeft hij geen meerderheid.

Er was wel één mogelijkheid. Dan had Lapid de rechtse partijen Yamina en Tikva Chadasha moeten overhalen om in zijn regering te stappen. Leiders Naftali Bennet van Yamina en Gideon Sa’ar van Tikva Chadasha hebben een moeilijke relatie met Netanyahu. 22 maart verklaarde Bennett dat hij niet wil deelnemen aan een regering onder leiding van Lapid. De politieke ideeën van Yamina stroken totaal niet met die van linkse partijen. Sa’ar heeft hetzelfde probleem. Als ex-minister van Likoed, komen zijn politieke ideeën overeen met die van Likoed, maar verschillen die van linkse partijen. Bovendien zullen Sa’ar en Bennett nooit deelnemen aan een regering met Arabische partijen.

Rechtse regering?

De enige mogelijkheid op een werkbare coalitie is dat het gehele rechtse blok, inclusief Yamina en Sa’ar, zich verenigt en persoonlijke verschillen naast zich neerlegt. Zo’n coalitie zou ongeveer 67 zetels in de Knesset krijgen, een duidelijke meerderheid. Of het zover komt? Waarschijnlijk niet. De verkiezingscampagne ging alleen over Netanyahu en hoe hij buitenspel gezet kon worden na twaalf jaar premierschap. De aversie tegen premier Netanyahu verblindt de politieke leiders. Er was geen sprake van een normaal debat over de toekomst van Israël. De campagne werd gekenmerkt door persoonlijke aanvallen en polarisatie. Zowel linkse als rechts partijen zien dat als een gevaarlijke ontwikkeling.

Politieke commentatoren verwachten niet dat deze verkiezingen het politieke plaatje in Israël veranderen. De huidige polarisatie en de versplintering in de Israëlische politiek maken de kans op een stabiele regering klein. Ten eerste zijn er tenminste dertien partijen die de kiesdrempel zouden kunnen overschrijden. Ten tweede hebben de meeste partijen tegengestelde ideeën die de vorming van een regering ingewikkeld maken. Linkse partijen zien Israël als een democratische, seculiere staat. Rechtse partijen, zoals de ultraorthodoxe partijen, willen dat de staat Israël bestuurd wordt volgens de Joodse religieuze wet. Kortom, een zeer gecompliceerd politiek spectrum waar de komende verkiezingen waarschijnlijk geen verandering in zullen brengen.