“Israël leeft in een soort isolatie,” verklaarde hij. “We zullen steeds meer moeten wennen aan een economie met zelfvoorzienende kenmerken. We zullen onze eigen wapenindustrie moeten ontwikkelen en in onze eigen behoeften moeten voorzien.” Deze oproep om onafhankelijk te worden van de internationale gemeenschap raakt een snaar die het Joodse volk al sinds de dagen van de Thora kent.

Alleen staan

In Numeri 23:9 spreekt de heidense profeet Bileam, ingehuurd om Israël te vervloeken, onverwacht een zegen uit: “Ik zie het van de toppen van de rotsen, ik aanschouw het van de heuvels: zie, een volk dat alleen woont en zich niet onder de volken rekent.”

Deze woorden, meer dan drieduizend jaar geleden uitgesproken in de woestijn, typeren de unieke positie van Israël in de wereldgeschiedenis. Klassieke Joodse commentaren benadrukken dat Bileam, tegen zijn eigen bedoeling in, een goddelijke waarheid onthulde.

Midrasj Rabba, een achtergrondverklaring, vergelijkt Bileam met een houthakker die niet de takken maar de wortels wil kappen. Hij probeerde Israël te treffen in zijn fundament, maar ontdekte dat die wortels – de aartsvaders en aartsmoeders – onwrikbaar waren. “Van de toppen der rotsen aanschouw ik het” verwijst naar Abraham en Sara die als eenzaam koppel begonnen en toch de oorsprong werden van een eeuwig volk, aldus de Midrasj.

Israëls opdracht

Rasji, de bekendste middeleeuwse Bijbel-commentator, legt uit dat “een volk dat apart woont” niet alleen beschrijft hoe de wereld Israël ziet, maar ook een opdracht is: Israël is geroepen een heilige afzondering te bewaren, niet op te gaan in de morele en religieuze opvattingen van de omringende naties. Een andere Bijbelverklaarder, Avraham Ibn Ezra (1089-1167, Spanje) voegde toe dat deze afzondering niet louter geografisch of economisch is, maar vooral spiritueel: Israël wordt niet “geteld” met de volken, omdat zijn lotsbestemming door G’d Zelf wordt bepaald.

De woorden van Bileam klinken opmerkelijk actueel in een tijd waarin Israël, na de gebeurtenissen van 7 oktober 2023 en de daaropvolgende oorlog, steeds meer diplomatiek geïsoleerd raakt. Internationale tribunalen onderzoeken Israëlische militaire acties, wapenleveranties worden geblokkeerd en handelsrelaties komen onder druk te staan. Netanyahu’s waarschuwing voor een “Athene en super-Sparta”-scenario – een combinatie van intellectuele innovatie en militaire paraatheid – tekent een land dat zich gedwongen ziet zijn eigen verdediging en economie te dragen.

Voorbereiding

Thorablogger Jeranen Jaakov ziet in deze ontwikkelingen niet slechts een politieke noodzaak, maar een goddelijke besturing. Hij wijst op de Hebreeuwse numerologie en getallenwaarde van het vers “zie, een volk dat alleen woont, en zich niet onder de volken rekent”. De getalswaarde hiervan komt volgens een specifieke telling uit op 3823 (in het Hebreeuwse alfabet heeft elke letter een getal). Wanneer dat getal wordt opgeteld bij de levensdata van Avraham en Sara, ontstaat het jaar 5784 – het Hebreeuwse jaar voor 2023 waarin de Hamas-aanval en de daaropvolgende internationale verwijdering plaatsvonden. Voor Jeranen Jaakov is dat geen toeval: “Het lijkt alsof G’d ons dichter bij een Avraham-achtige isolatie brengt. Dit is niet slecht voor Israël. Het is een voorbereiding op de komst van de Messias.”

Op het eerste gezicht lijkt isolatie een vloek: politieke druk, economische dreiging en diplomatieke vijandschap. Maar volgens de Joodse traditie schuilt in deze afzondering ook een zegen. Nachmanides (twaalfde eeuw) benadrukt dat de bestaanszekerheid van Israël niet afhankelijk is van bondgenootschappen, maar van het verbond met G’d. Afzondering biedt morele helderheid: te midden van een wereld die morele waarden relativeert, wordt Israël gedwongen zijn eigen ethische kompas te volgen.

De parallellen met Abraham en Sara zijn veelzeggend. Zoals zij alleen stonden tegenover een mensheid die afgoden aanbad en juist daardoor een nieuw moreel begin konden maken, zo wordt Israël vandaag uitgedaagd zijn unieke roeping te vervullen. In de woorden van de Midrasj: de wortels zijn diep en onwrikbaar. Pogingen van buitenaf om Israël te “kappen” leiden slechts tot het versterken van die wortels.

Verlossing

Bileams profetie eindigt niet bij afzondering. In het volgende hoofdstuk spreekt hij over een “ster uit Jakob” (Numeri 24:17), traditioneel wordt dit verstaan als een verwijzing naar de Messias. Eerst komt de fase van afzondering ‘het volk dat alleen woont’ en dan de doorbraak van een universele, Messiaanse verlossing. De huidige isolatie is geen eindpunt. Het is een noodzakelijke stap in een groter goddelijk plan.

Israël’s groeiende zelfvoorzienendheid, zowel economisch als spiritueel, kan dus gelezen worden als meer dan een politieke strategie. Het is de actuele uitwerking van een oud Bijbels patroon: een volk dat, hoezeer ook omstreden en belaagd, zijn kracht put uit een band met G’d die sterker is dan de wisselende stemmingen van de volkeren. Wat door Bileam als ongewilde zegen werd uitgesproken, klinkt vandaag als een uitdaging en een belofte voor een schitterende toekomst.