Afgelopen vrijdagavond zat ik, zoals gewoonlijk, op mijn dakterras dat uitziet over het Meer van Galilea. Het was net als bijna iedere “Erev Shabbat” (de avond van sabbat) zeer rustig, totdat er plotseling iets veranderde. In de verte was het geluid van naderende straaljagers waar te nemen. Een paar seconden later was de sabbatsrust verdwenen en was de lucht vol met het donderende geluid van Israëlische gevechtsvliegtuigen.

Dit keer zag ik de lichten van Israëlische gevechtsvliegtuigen en telde er vier. Twee daarvan leken plotseling ‘stil te staan’ in de lucht, terwijl de andere twee doorvlogen en even later hun lichten doofden. Dit was de tweede keer dit jaar dat ik een dergelijke manoeuvre van piloten van de Israëlische luchtmacht waarnam. De ‘stilstaande’ gevechtsvliegtuigen zijn naar alle waarschijnlijkheid van het type F-35 B. Dit vliegtuig, dat onzichtbaar is voor de radar, is in staat als een helikopter stil te staan in de lucht en om verticaal te landen.

Het was voor mij direct duidelijk dat de Israëlische luchtmacht opnieuw op het punt stond om aanvallen in Syrië uit te voeren. Buitenlandse media berichtten een paar uur later inderdaad dat de IAF aan Iran gerelateerde doelen in de buurt van Damascus had aangevallen.

Complete plaatje

Pas op maandag werd duidelijk wat het complete plaatje was van de manoeuvres die ik op vrijdagavond waarnam. Niet alleen had de Israëlische luchtmacht (IAF) wapenopslagplaatsen in de buurt van de internationale luchthaven bij Damascus aangevallen, maar ook een fabriek die onbemande vliegtuigen (UAV’s) produceert voor Hezbollah en de Quds Brigade van de Islamitische Revolutionaire Garde (IRG) van Iran. Deze fabriek, nabij het militaire vliegveld Dimas in het noordwesten van Syrië, produceert verschillende types onbemande aanvalsvliegtuigen. Bij de IAF-aanval werden ook de landingsbaan en een hangar van de luchtmachtbasis Dimas onklaar gemaakt. Deze basis wordt geheel gecontroleerd door de Quds Brigade; door Iran gesponsorde Sjiitische milities, en door de speciale eenheid 4400 van Hezbollah.

De twee IAF vliegtuigen die ‘stilstonden’ in de lucht waren dus zeer waarschijnlijk verantwoordelijk voor de aanval op de luchthaven van Damascus, dat relatief dichtbij de Golan Hoogvlakte ligt. De andere twee die doorvlogen, gingen via Libanon naar Rif Dimashq in het noordwesten van Syrië om de UAV-fabriek te vernietigen.

Op maandag werd er gedurende de dag opnieuw een IAF aanval op twee doelen nabij Damascus gerapporteerd. De Syrische monitorgroep SOHR rapporteerde dat een Syrische soldaat gewond raakte bij de aanval. Dit terwijl SANA, het officiële nieuwsagentschap van het Assad regime, beweerde dat verschillende IAF raketten waren neer geschoten. Deze bewering was waarschijnlijk vals, zoals bij eerdere Israëlische aanvallen ook bleek.

Syrië en de oorlog in Oekraïne

De plotselinge hervatting van de IAF-aanvallen op doelen in Syrië hebben waarschijnlijk te maken met twee gebeurtenissen die ogenschijnlijk niet gerelateerd zijn.

Ten eerste werd vorige week bekend dat Rusland zijn militaire aanwezigheid in Syrië heeft teruggeschroefd en een S-300 luchtafweerbatterij naar het front in Oekraïne heeft overgebracht vanuit het gebied rond Damascus. Dit zou gedeeltelijk kunnen verklaren waarom de IAF weer voor het eerst actief werd in Syrië sinds 17 september jl. De spanningen tussen Rusland en Israël over de IAF aanvallen tegen Iran en zijn bondgenoten in Syrië waren voor die tijd gegroeid vanwege de Israëlische houding tegenover de oorlog in Oekraïne.

Zoals ik al eerder berichtte, loopt Israël op hete kolen in de opstelling tegenover de oorlog van Rusland tegen Oekraïne. Aan de ene kant wil de regering in Jeruzalem buiten dat conflict blijven en heeft tot nu toe officieel Oekraïne slechts humanitaire hulp gegeven. Wel schaarde Israël zich onder de landen die de Russische agressie tegen het buurland veroordeelden. Door de ontwikkelingen in Oekraïne, waar Rusland regelrechte terreurtactieken gebruikt en oorlogsmisdaden pleegt, lijkt deze opstelling echter met de dag meer onhoudbaar te worden.

De  aanmerkelijk toegenomen openlijke samenwerking tussen Rusland en Iran tegen Oekraïne lijkt de regering van demissionaire premier Yair Lapid nu aan het denken te hebben gezet en heeft ogenschijnlijk bijgedragen aan een beperkte Israëlische koersverandering.

De IRG en de oorlog in Oekraïne

Iran levert offensieve UAV’s aan Rusland en heeft onlangs 3.000 zogenaamde Shahed 136 kamikazedrones verkocht aan het leger van Vladimir Poetin. Deze UAV leek aanvankelijk niet bijster veel succes te hebben in de Russische oorlogsinspanning, maar daar is nu verandering in gekomen. Die verandering kan worden toegeschreven aan het werk van IRG-ingenieurs die de Russen in het bezette Krim te hulp zijn geschoten. Het is onduidelijk of de Iraanse ingenieurs ook zelf de Russische UAV’s besturen, maar het verbeterde effect van de Shahed 136 aanvallen op Oekraïne  kan worden toegeschreven aan de Iraniërs. De aanvallen worden nu in zwermen uitgevoerd, waardoor de luchtverdediging van het leger van Oekraïne meer moeite heeft om de Shahed 136 tijdig uit te schakelen.

Lapid heeft nu toegegeven dat er iets moet gedaan worden aan de gevaarlijk toegenomen banden tussen Iran en Rusland en ziet in dat dit ook gevolgen kan hebben voor de veiligheid van Israël. De premier zei dit tijdens een interview met The Jerusalem Post en verklaarde verder dat Israël Oekraïne “proactief” zal gaan helpen. Lapid leek daarbij te doelen op het nieuws dat Israël samen met het leger van Oekraïne een soort van Rood Alarmsysteem gaat ontwikkelen voor de burgers van de Oost-Europese staat. Een dergelijk systeem bestaat al lange tijd in Israël, waar burgers op hun smartphones een applicatie kunnen downloaden die aangeeft dat er een raketinslag op handen is en hoeveel tijd men heeft om een schuilkelder te bereiken.

Samenwerking tussen Israël en Oekraïne

Er is echter meer over Lapids opmerking te vertellen. Volgens The New York Times heeft Israël onlangs cruciale inlichtingen aan Oekraïne verstrekt over het werk van IRG-instructeurs inzake de Russische UAV-aanvallen op het land.

Deze Israëlische inlichtingen stelden Oekraïne in staat om een aanval op een Russische basis in Krim uit te voeren, waar de IRG-instructeurs de Russen hielpen bij de besturing van de Shahed 136 UAV. Bij die aanval kwamen vervolgens tien IRG-instructeurs om. Het leger van Oekraïne beschikte ook over satellietbeelden van de bewuste basis, die door een Israëlisch bedrijf dat zich met de veiligheid van de Joodse staat bezighoudt waren verstrekt. Israël heeft Oekraïne verder inlichtingen verstrekt over de Shahed 136 en over de technische details van de UAV die met een GPS-systeem is uitgerust.

Deze tot nu toe geheime samenwerking tussen Israël en Oekraïne werpt ook een ander licht op de aanhoudende kritiek die de Oekraïense president Zelensky uit op Israël. Zelensky zei maandag dat de Russen Iran nu helpen bij de progressie in het nucleaire programma van de Islamitische Republiek, in ruil voor de levering van UAV’s zoals de Shahed 136 en dat dit gevaarlijk is voor Israël.

Hij kapittelde Israël opnieuw voor de weigering om het Iron Dome-antiraketschild te leveren aan Oekraïne. Militaire experts in Oekraïne hebben echter al eerder gewezen op het feit dat Iron Dome niet in staat is om de Russische kruisraketten neer te halen en niet werkt tegen de Shahed 136. Het zou dus kunnen dat de kritiek van Zelensky een rookgordijn is die de verborgen samenwerking tussen Oekraïne en Israël moet verbergen in het licht van de precaire positie van de regering in Jeruzalem tegenover Rusland.