18 januari

Elk jaar wordt er in Israël op 18 januari meer falafel gegeten dan op enige andere dag. De bewondering die op deze datum aan het balletje kikkererwten met sesam wordt uitgedragen, is te danken aan David Leitner, beter bekend als Dugo.

De datum markeert het jubileum van het begin van de dodenmars van Auschwitz van 1944. Dugo overleefde deze. Als uitgemergelde veertienjarige stond hij op het punt van instorten en kon hij zijn ogen niet eens meer openen omdat de sneeuw zo zwaar was. Terwijl Dugo door de kou marcheerde, dacht hij aan zijn moeders bilkelach, kleine Hongaarse challahbroodjes. Om te voorkomen dat hij doodvroor, dacht hij aan zijn moeders belofte dat ze op een dag samen in Israël zouden wonen, waar bilkelach aan de bomen groeiden. Helaas overleefde zijn moeder het niet, maar verbazingwekkend genoeg waren Dugo’s gedachten aan haar bilkelach genoeg om hem op de been te houden.

Toen Dugo na de oorlog thuiskwam in Israël, kwam hij op de beroemde Mahane Yehuda markt in Jeruzalem falafel tegen. Onmiddellijk deed het hem aan zijn moeders bilkelach, en dus aan zijn eigen overleving denken.

Om deze reden hebben de Israëlische ambassades in Polen en het Verenigd Koninkrijk dit jaar de datum tot ‘Operatie Dugo’ omgedoopt. Dit ter ere van Dugo en om het bewustzijn voor de Internationale Holocaustdag te vergroten. De Israëlische ambassade in Warschau deelde zelfs falafel uit aan voorbijgangers en in het Verenigd Koninkrijk doneerde de Israëlische ambassade porties falafel aan een daklozenopvang.

Inspiratie

Sinds 2016 wordt Dugo’s boodschap door een klein dorpje ten zuiden van Tel Aviv ook op Facebook verkondigd om een jonger publiek te bereiken. De Moshav van Nil Galim werd in 1949 door overlevenden van de Holocaust opgericht, direct na de Onafhankelijkheidsoorlog. Het heeft uitgebreide archieven, een educatief centrum en diverse programma’s. Dugo is door de jaren heen zeer actief geweest in het museum, dat Testimony House heet. Dit jaar besloot de Moshav mensen uit te nodigen om een selfie te maken terwijl ze falafel aten en deze op de Facebookpagina van het museum te plaatsen.

Door de jaren heen heeft Dugo falafel mogen eten met presidenten en andere gezagsdragers. Dit jaar at de 90-jarige de lekkernij met Avi Kochavi, de stafchef van de Israëlische defensie. Eén van zijn vele prestaties is dat Kochavi, die een erg populaire generaal is in Israël, het gebruik van een hamer van vijf kilo ontwikkelde om muren af te breken en Palestijnse gebouwen te doorkruisen om te voorkomen dat zijn soldaten door sluipschutters worden neergeschoten. Dit tactische apparaat is door legers over de hele wereld gekopieerd, waaronder het Amerikaanse leger.

Kochavi verklaarde dat Dugo hem inspireerde. Zijn uitnodiging aan de Holocaustoverlevende bereikte zelfs het Israëlische nationale nieuws. In deze onzekere dagen van het coronavirus waarin Israël door de lockdown is afgesloten, bracht de ontmoeting tussen deze twee geweldige mannen een broodnodige glimlach en een verlangen naar falafel teweeg bij iedereen die toekeek.