De koning op bezoek

De rabbijn Baal Sjem Tov (1698-1760) vertelde de volgende gelijkenis. Men moet meestal voor een audiëntie bij de koning een lange procedure doorlopen. Eerst moet men naar de hoofdstad reizen, een afspraak regelen en dan toestemming krijgen om het paleis binnen te gaan. Zelfs wanneer toestemming wordt verleend, kan het dagen of weken duren voordat hij eindelijk mag binnenkomen. Als hij eindelijk de koning te zien krijgt, is dit in het openbaar, kort en erg formeel. De simpele burger, die niet gewend is aan de koninklijke omgeving, voelt zich ongetwijfeld niet op zijn plaats en heeft misschien zelfs spijt van zijn beslissing om de koning te zien. Het is goed mogelijk dat hij zijn verzoek voor de koning zelfs zal vergeten omdat hij zij nerveus is.

Maar één keer per jaar verlaat de koning de hoofdstad om alle provincies van zijn koninkrijk te bezoeken. Een koning kan dit natuurlijk niet onaangekondigd doen. Wanneer hij de buitenwijken van een stad bereikt slaat zijn entourage een kamp op, terwijl een speciale delegatie vooruitgaat naar de stad om voorbereidingen te treffen voor het bezoek van de koning. Ondertussen is de koning in het veld; waar hij kan ontspannen en genieten van het vroege herfstweer. Daar staat hij niet op dezelfde formaliteit als in het paleis. Het gewone volk mag naar het veld komen om de koning te begroeten en zijn zegen te ontvangen.

Dagen van barmhartigheid

"Tijdens de maand Eloel", zei de Baal Sjem Tov, "is G-d de Koning in het veld en is Hij gemakkelijk bereikbaar." We hoeven alleen maar de moeite te nemen om naar buiten te gaan en Hem te begroeten. Daarom staat er in de Joodse wet: "De maand Eloel wordt 'jemei ratson' (dagen van gunst en barmhartigheid) genoemd, want ook al kan men op elk moment van het jaar naar G-d terugkeren, is het deze maand de meest gunstige tijd om dat te doen: in de aanloop naar Rosj Hasjana, de dag van het Hemelse gerecht”. Eloel is een maand waarin G-d dicht bij ons wil zijn. En dit is iets wat we al kunnen zien in de naam. De letters van de naam ‘Eloel’ vormen in het Hebreeuws de woorden, “Ani leDodi veDodi li”. Mijn geliefde is van mij en ik ben van hem – Hooglied 6:3, een verwijzing naar G-ds liefde voor ons.

Eloel is dus een tijd om na te denken over onze eigen daden en geestelijke vooruitgang (of juist het tegenovergestelde hiervan) van het afgelopen jaar, en om ons voor te bereiden op de aankomende ‘dagen van ontzag’ – Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar) en Jom Kippoer (Grote Verzoendag). In onze zoektocht naar zelfverbetering en om dichter bij G-d te komen, leggen wij deze maand van genade en vergeving nog meer nadruk op gebed, liefdadigheid en liefde voor onze medemens. Want, zoals uitgelegd in bovenstaande gelijkenis, is dit het moment waarom de Koning ons liefdevol ontvangt.

Gebruiken in de maand Eloel

De Joodse traditie leert dat nadat het Joodse volk had gezondigd met het gouden kalf, Mozes de hele maand Eloel en de daaropvolgende tien dagen, alleen doorbracht met G-d en Zijn volledige vergeving. Na deze periode kwam hij op Jom Kippoer de berg af met de nieuwe stenen tafelen. Daarom is deze tijd een bijzondere tijd voor ons om dichterbij G-d te komen. Iets wat zo centraal staat dat wij in deze maand speciale gebruiken hebben die wij de rest van het jaar niet hebben.

• Zo blazen we na het ochtendgebed, behalve op Sjabbat en de laatste dag van de maand, elke dag op de sjofar (ramshoorn) als een oproep tot inkeer van onze daden.

• Veel Joden laten in deze maand ook hun tefilin (gebedsriemen) en mezoezot controleren door een sofeer (speciale schrijver) om er zeker van te zijn dat ze in goede staat zijn en geschikt voor gebruik.

• Tijdens de laatste week van Eloel, in de dagen voorafgaand aan Rosj Hasjana, zeggen wij speciale Selichot (vergevings-) gebeden. Op de eerste nacht doen wij dit om middernacht; op de volgende dagen in de vroege ochtend. Dit zijn speciale gebeden die wij op vastendagen en in deze Eloel-periode zeggen. Het hoogtepunt van de Selichot is het reciteren van de ‘dertien attributen van barmhartigheid’, de manier die G-d aan Mozes gaf om g-ddelijke vergeving te verkrijgen. De Sefardische gemeenschappen bidden dit altijd om middernacht. Ze beginnen aan het begin van de maand en eindigen veertig dagen later, op Jom Kippoer; dezelfde tijd als de tijd die Mozes doorbracht op de berg Sinaï.

• Wanneer Joden een brief of email schrijven of elkaar ontmoeten, zegenen we elkaar met de woorden “Ketiva vechatima tova”. Dat betekent: Moge je op Rosj Hasjana ingeschreven en verzegeld worden voor een goed jaar.

Op Rosj Hasjana zeggen wij in onze gebeden: “Vandaag is de dag dat de wereld werd geboren. Vandaag staan wij in oordeel. Vandaag staan alle schepselen van de wereld in oordeel; zij het als kinderen of als knechten. Als wij als kinderen zijn: wees dan barmhartig met ons als de barmhartigheid van een vader voor zijn kinderen. Als wij als knechten zijn, dan hangen onze ogen van U af totdat U ons genadig zult zijn, en ons oordeel als licht zal vrijgeven, O Ontzagwekkende en Heilige G-d.”

Wij zien hier dus dat G-d op Rosj Hasjana besluit over de hele wereld. Men hoeft niet Joods te zijn om hun eigen daden te onderzoeken om zichzelf te verbeteren en terug te keren naar G-d in alles wat men doet. Dit is iets wat voor iedereen altijd goed is. Maar misschien leeft u als lezer wel veel beter dan ik en daarom hoop ik dan ook dat G-d mij zal helpen om deze maand goed te gebruiken. En mochten jullie deze hulp toch ook nodig hebben, dan weten jullie in ieder geval dat de Koning in het veld is.