De gevolgen zijn schrijnend zichtbaar in het dagelijks leven: veel Domari zijn analfabeet, werkloos en leven in sociaal isolement. Een diepe schaamte om hun afkomst zorgt ervoor dat velen hun identiteit verbergen. Kinderen groeien op met nauwelijks toegang tot goed onderwijs of ontwikkeling. Het is een vicieuze cirkel die zich generatie op generatie herhaalt.

Maar te midden van deze uitzichtloosheid klinkt een ander verhaal. Het verhaal van Amoun Sleem.

Waardigheid en trots

Geboren in de Domari-gemeenschap weet Amoun als geen ander hoe het voelt om buitengesloten te worden. Toch wist ze zich, dankzij haar eigen opleiding en haar ongelofelijke doorzettingsvermogen, aan het lot van haar leeftijdsgenoten te ontworstelen. Amoun: “In 1999 richtte ik The Domari Society of Gypsies in Jerusalem op, de enige organisatie in het Midden-Oosten die zich specifiek inzet voor onze vergeten gemeenschap."

"Het hart van de stichting is het Domari Centrum, gelegen in de wijk Shu’afat. Hier geven we kinderen bijles, hulp bij schoolachterstanden en krijgen ze schoolspullen. Vrouwen leren er praktische vaardigheden als naaien, koken en haarverzorging, waarmee ze een eigen inkomen kunnen verdienen. Het centrum is niet alleen een plek van hulp, maar van waardigheid en trots.”

Nood is hoog

Ook Rien Koert kent deze plek door en door. Als voorzitter van de Nederlandse stichting Vrienden van Domari reist hij meerdere keren per jaar naar Jeruzalem. “Ik doe dit werk omdat het mij door de Eeuwige is ingegeven”, vertelt hij. Sinds de uitbraak van de oorlog op 7 oktober 2023 komt hij vaker. “Het toerisme ligt al anderhalf jaar volledig stil. De Domari verdienden hun geld vaak met schoonmaakwerk in hotels of als taxichauffeur. Nu is er niets meer. Geen werk, geen inkomen. En de nood is hoog. Veel van de families leven onder de armoedegrens.”

Voedselkaarten

Samen met Christenen voor Israël heeft zijn stichting een voedselhulpprogramma opgezet. Rien: “We geven maandelijks honderd voedselkaarten aan evenveel gezinnen. Elke kaart vertegenwoordigt ongeveer honderd euro, te besteden in de supermarkt. Het is natuurlijk te weinig, maar beter iets dan niets.” De selectie van gezinnen wisselt regelmatig zodat de hulp zo breed mogelijk verspreid wordt. “We houden toezicht op de besteding en brengen iedere drie maanden verslag uit aan Christenen voor Israël. Transparantie is essentieel.”

De gevolgen van de armoede zijn vaak hartverscheurend. “Ik hoor verhalen van moeders die hun dochters uithuwelijken voor geld. Mijn hart huilt dan,” zegt Rien zichtbaar geraakt. Toch benadrukt hij ook de kracht van de gemeenschap: “Ze zijn hecht, omdat ze nergens echt bij horen. Niet Joods, niet Arabisch. Ze horen bij elkaar.”

Lichtpuntjes

Tot de oorlog uitbrak, probeerde het centrum op alle mogelijke manieren lichtpuntjes te bieden. Er werden handgemaakte producten zoals sieraden, zeep en borduurwerk verkocht, gemaakt door de vrouwen uit de gemeenschap. Niet alleen als bron van inkomsten, maar ook als manier om trots te kunnen zijn op hun eigen kunnen. Maar ook dit ligt stil vanwege het wegblijven van toeristen. Maar Amoun geeft niet op. “Trots op wie je bent, dat is zeldzaam in onze gemeenschap”, aldus Amoun. “Daarom is dit centrum zo belangrijk, al is het op dit moment meer een ontmoetingsplek.”

Jesaja 62

Als Rien in Jeruzalem is, beklimt hij iedere ochtend de muren van de Oude Stad. “Om negen uur precies lees ik daar, samen met een groep anderen, hardop Jesaja 62: "Herinner Mij aan Mijn beloften." Daarna bezoekt hij steevast het centrum om de voortgang te bespreken met Amoun. “We bekijken samen wat er nodig is en hoe we kunnen helpen. Dit is geen project van afstand; het is nabijheid, vriendschap.”

Geworteld

Contact met Domari-gemeenschappen buiten Jeruzalem is moeilijk geworden. In Gaza leven naar schatting tienduizend Domari, maar sinds de oorlog is elk contact verbroken. Amoun: “De onzekerheid over hun lot is groot. We blijven voor ze bidden.” Rien: “Deze Domari-gemeenschap in Jeruzalem overleefde eeuwen van overheersing: Ottomaanse sultans, Britse mandaat, Jordaanse bewindvoerders, en nu leven ze in Israël. Ik hoop dat hun aanwezigheid nooit ter discussie wordt gesteld. Ze zijn geen nomaden meer. Ze zijn geworteld, hier, in dit land.”

Verschil maken

De Domari-gemeenschap: wat begon met één vrouw en een droom is nu een centrum van hoop. Een plek waar menselijke waardigheid centraal staat, en waar mensen als Amoun, de stichting Vrienden van Domari en Rien laten zien dat liefde, geloof en vasthoudendheid het verschil kunnen maken.

Dit artikel verscheen eerder in onze maandkrant Israël Aktueel. Klik hier om gratis abonnee te worden!