Al sinds de oudheid staat het Joodse volk bekend als het ‘volk van het Boek’. Hoewel deze term historisch gezien van de Islam komt, verwijst het meestal naar de intieme band tussen het Joodse volk en de Thora- en de vele boeken die ermee verbonden zijn. Joden behoorden daarom ook tot de eersten die gebruik maakten van de drukpers toen deze halverwege de 15e eeuw werd uitgevonden: de Bijbel, Talmoed en gebedenboeken werden al snel standaard gedrukte werken in het Hebreeuws.
Ondanks de niet-Joodse oorsprong hebben Joden de term 'volk van het Boek' altijd met een zekere trots omarmd, omdat het laat zien hoeveel wij de Thora en alle andere heilige boeken waarderen. Niet zo lang geleden schreef ik over het ‘dispuut van Barcelona’, en hoe dit was geïnspireerd door de verbranding van Joodse boeken in Parijs op 17 juni 1242. Deze verbrandingen, waarbij na schatting rond de 10.000 Joodse boeken werden verbrand, schokten ons volk zo erg dat we zelfs vandaag deze gebeurtenis nog steeds herdenken. Een van de treurzangen die wij in de synagoge op Tisja beAv zeggen, is geschreven door rabbijn Meir van Rothenburg (1220-1293) die deze gebeurtenissen zelf heeft gezien en dit beschreef het in zijn klaagzang, "O Thora door vuur verteerd."
Welke boeken?
Wanneer wij het over sefarim (heilige boeken) hebben, dan hebben we het over boeken variërend van de Bijbelse canon, die dateert vanaf het begin van ons volk, tot de Talmoed; en van de Talmoed tot de werken geschreven door Thora-geleerden van onze tijd. Al deze werken wordt ‘Thora’ (onderwijs) genoemd. In het Jodendom is het bestuderen van deze teksten een heilige daad, waarin we ons op het diepste niveau met G-d verbinden.
Veel van de klassieke werken belichamen de religieuze voorschriften van het Jodendom en bieden ook historische, sociale en culturele verslagen van ons volk. Deze boeken bevatten ‘geestelijke’ gidsen; praktische en morele gidsen die ons door verschillende levensfasen leiden. Ook de historische en culturele rijkdom wordt bestudeerd en onderzocht. De filosofieën, ideeën en verhalen in deze oude teksten spreken boekdelen over het Joodse gedachtegoed en studies die nog steeds aanwezig zijn in de moderne Joodse cultuur.
Hoewel er duizenden en duizenden van dit soort teksten zijn, zijn er een paar basisboeken die elk Joods huis bij voorkeur zou moeten bezitten. Deze zijn:
- Choemasj: De vijf boeken van Mozes;
- Sefer Tehilim: Psalmenboek;
- Tenach: De Joodse Bijbel;
- Siddoer: Joods gebedenboek;
- De Talmoed: Een omvangrijke samenstelling van discussies, debatten en anekdotes die de Joodse praktijk aan het begin van de diaspora definieerden;
- Kitsoer Sjoelchan Aroech: Een zeer populaire beknopte gids van de Joodse wet voor de gewone man. Voor het eerst gepubliceerd in 1864 door een grote Hongaarse autoriteit op het gebied van de Joodse wet.
Nog meer boeken
Toen ik vorige week voor de Isreality groep sprak, vertelde ik dat mijn vrouw niet altijd even blij is wanneer ik weer thuis kom met een nieuw boek. We hebben namelijk al nauwelijks ruimte voor mijn huidige boekencollectie. Een van de vragen die toen werd gesteld was: “Als je de basis al hebt, waar heb je dan nog meer boeken voor nodig?" Een goede vraag, die veel Joodse vrouwen hun echtgenoten ook blijven stellen: "Waarom nog meer boeken?!"
Het antwoord is dat ik, net als zoveel andere Joden, een verzamelaar ben. Ik verzamel Joodse kennis. Een container wordt bepaald door zijn inhoud en zo wordt ook een huis bepaald door zijn inhoud. Afgezien van degenen die er wonen, zijn de belangrijkste voorwerpen van ons huis de heilige boeken in onze boekenkasten en verspreid door het hele huis. Volgens de Early Childhood Longitudinal Study, uitgevoerd door het Amerikaanse ministerie van Onderwijs, bleek dat kinderen met een grote, zichtbare verzameling boeken in hun huis beter presteerden in hun leren. Dus misschien nog een reden om religieus-Joodse boeken te hebben, is dat alleen al de aanwezigheid ervan in het huis, een sfeer schept die iedereen die erin woont ten goede komt.
Wie mijn artikelen vaak leest, weet dat ik van geschiedenis houd en misschien ook een beetje nostalgisch kan zijn. Niet dat ik een van dat soort mensen ben die de hele tijd smacht naar de "goede oude tijd" en klaagt over het vergang van moraliteit in de huidige samenleving. Maar ik ben wel iemand die gelooft dat ons verleden -de erfenis die onze voorouders aan ons hebben achtergelaten- ons leven diepgaand kunnen (en moeten) beïnvloeden. De meeste boeken die je in mijn huis kunt zien, zijn werken die al duizenden jaren zijn bestudeerd, in hun huidige vorm of in een andere vorm. Andere boeken zijn honderden jaren oud. Ze brengen kennis over uit een ander tijdperk, toen het leven doordrongen was van G-ddelijkheid.
In zekere zin beschouw ik onze generatie als bevoorrecht. Wij hebben namelijk het voorrecht dat we al deze oude teksten en klassieke werken kunnen bestuderen. Wij hebben de mogelijkheid om van de geleerden van de vorige generaties te leren en hun wijze raad in ons leven toe te passen. En daarom behandelen al deze heilige boeken ook met respect: we kussen ze als ze op de grond vallen, we zorgen ervoor dat ze altijd met de goede kant naar boven staan of liggen en we gebruiken ze nooit voor iets anders dan lezen en studeren.
Soorten boeken
Naast de Bijbelse canon en de Talmoed zijn er talloze klassieke oude en moderne boeken (en alles daartussenin) over elk aspect van het religieus-Joodse leven. Er zijn boeken over Joodse filosofie, ideologie, geschiedenis, mystiek, wetgeving en nog veel meer.
Veel boeken in mijn verzameling zijn boeken geschreven door Chassidische rebbes, maar ook boeken over de Halacha (Joodse wet). Simpelweg betekent dit, 'de Joodse manier van leven'. De Halacha, die gebaseerd is op de Talmoed, vertelt ons hoe we ons leven moeten leiden. Het omvat ook strafrechtelijke, religieuze en burgerlijke wetten. De verordeningen en regels die hierin worden gevonden, hebben zich ontwikkeld sinds de tijd van Mozes tot vandaag. Het is samengesteld om ons te helpen ons dagelijks leven zo goed mogelijk te leiden. De aard van Halacha is anders dan de Talmoedische literatuur, die ethische leringen en historische verslagen bevat. Halachische boeken zijn rechttoe rechtaan en to the point met betrekking tot religieuze wetgeving. Er zijn geen discussies of algemene verhalen, zoals in de Talmoed. Het is uitsluitend opgesteld als een juridische codex van de Joodse wet.
En net zoals je seculiere boeken kunt vinden die exclusief zijn geschreven over een bepaalde wet (of reeksen wetten); zo zijn er ook veel religieus-Joodse boeken die diepgaand ingaan op slechts één bepaalde halacha of Talmoedisch onderwerp. Daarom is het dus ook niets vreemds dat er zoveel verschillende boeken zijn.
Oneindig
Als klein kind kocht rabbijn Shmuel Schneersohn (1834-1882) graag boeken. Hij spaarde elke cent en gaf het aan zijn vader om voor hem te bewaren. In die tijd waren er geen talloze Joodse boekenwinkels zoals vandaag. Dus toen er eindelijk een Joodse boekenhandelaar in de stad aankwam, was het jongentje opgewonden om eindelijk sefarim (heilige boeken) te kunnen kopen. En dus vroeg hij zijn vader om het geld, maar in plaats van het te geven zei hij tegen hem: "Eerst moet je vloeiend zijn in de boeken die je al hebt."
De zoon antwoordde: “Jij hebt ook een enorme verzameling. Ken jij elk boek van kaft tot kaft?” Zijn vader, rabbijn Menachem Mendel Schneersohn (1789 –1866), vroeg zijn kind nu om hem een willekeurig boek te brengen en hem te testen. De jongen deed dat met verschillende boeken en zijn vader slaagde met vlag en wimpel. Uiteindelijk gaf hij zijn zoon wel het geld, maar de rabbijn slaagde erin een belangrijke levensles door te geven: heilige boeken moeten worden bestudeerd. Het is geen decoratie.
Hoewel ik niet kan zeggen dat ik al mijn boeken van kaft tot kaft ken -of zelfs dat ik ze op elk vrij moment bestudeer- weet ik wel dat ik mijn best moet doen. De boeken herinneren mij eraan dat ik tijd moet besteden aan het leren, en de barstende boekenplanken zijn een herinnering dat het leren niet stopt met het afronden van school of jesjiewa. Het gaat voor de rest van ons leven altijd door.