Mijn grootouders – ik heb ze nooit gekend – woonden in Amsterdam-Zuid en waren in goede gezondheid. Ze beschikten over permanente hulp in huis, in de vorm van zoals dat toen heette, een ‘meisje voor dag en nacht’. Of dat een goed idee was, met twee opgroeiende zonen, is een ander verhaal. Grootvader Jacob was actief in verzekeringen en werkte als commissionair in effecten. Aan het begin van de oorlog was er nog weinig aan de hand. Behalve dan voor de Rotterdammers. Onze alleraardigste Duitse oosterburen meenden in al hun kenmerkende goedheid, dat het centrum en de haven er minder fraai bij lagen en nodig geheel op de schop zouden moeten. Geen slecht idee. Bovendien verplichtten zij zich dit werk gratis te verrichten. Boze tongen beweerden dat sommige van unsere liebe Deutsche Freunde wat overenthousiast waren in hun aanpak. De Duitsers voelden zich hier zo welkom en zo thuis dat zij besloten enkele regels en wetten aan te passen, voor de bestwil van de Nederlanders. Zij doen dingen niet zo maar: ‘Deutsche Gründlichkeit’!

Mijn vader vond het raadzaam Amsterdam te verlaten voor het groene Friesland en probeerde zijn ouders en broer ervan te overtuigen dat het goed relaxen is in het hoge noorden. Hij had Oostenrijkse en Duitse Joden Nederland binnengesmokkeld en minder lovende verhalen over hun thuislanden gehoord. Eerlijk is eerlijk. Mijn grootouders gaven hun comfortabele huis en bestaan in Amsterdam op om een tijdje in een Fries gehucht in een klein kamertje op een afgelegen boerderij zonder stromend water, vakantie te vieren. Dat beviel ze kennelijk zo goed dat ze besloten daar meer tijd door te brengen. Er werd keurig voor het dagelijkse natje en droogje gezorgd. Het was dus waarlijk een zorgeloos leven. Wat wil een mens nog meer?

Ze voelden dan ook geen enkele behoefte de boerderij te verlaten, overdag of ’s avonds. Een vriendelijke en altruïstische dorpeling kreeg er lucht van dat zij altijd binnen zaten – toch niet gezond voor een mens! - en wilde vanuit de goedheid van zijn hart helpen. Hij besprak dit met de plaatselijke autoriteiten, die het ermee eens waren dat deze situatie onwenselijk was. Dankbaar als zij waren beloonden ze de man met 20 gulden. Hadden ze niet hoeven doen.

Aldus boden zij mijn grootouders gratis en voor niets een geheel verzorgde treinreis aan naar Polen. Om er toch even uit te zijn. Nu ja, geheel gratis was het niet. Alle kosten werden betaald door de Amsterdamse Joodsche Raad. Omdat het aanbod voor de reizigers kosteloos was waren deze trips ongekend populair, en dus puilden de wagons uit. Nu konden de Duitsers en hun Nederlandse collega’s natuurlijk wel uitstekend organiseren en calculeren, maar op zoveel belangstelling hadden ze in stoutste dromen niet gerekend. Pure pech dus. Hierdoor liet de verzorging aan boord iets te wensen over. Nu ja, er zijn altijd klagers en mensen die onredelijke eisen stellen.

In een straf tempo reed de trein van Nederland naar Polen. Naar we mogen aannemen was de eindbestemming, Oświęcim, zó plezierig dat mijn grootouders niet alleen besloten zich daar voorgoed te vestigen, maar deze plek, met zijn prachtige wintertuin en appèlplaats, ook geheim te houden.

Jacob van Minden en Hanna van Minden-Hamburger werden op 19 november 1943 in Auschwitz vermoord.