Dat het koningshuis, vertegenwoordigd door koning Willem-Alexander, aanwezig was bij de plechtigheden versterkt die boodschap: de Joodse cultuur behoort tot het nationale erfgoed en verdient steun van de staat in tijden van dreiging.

Toevluchtsoord

Historisch gezien staat de Esnoga zelf model voor wat Nederland in de zeventiende eeuw betekende voor vervolgde Joden: een toevluchtsoord. De gemeenschap die de synagoge bouwde, bestond uit Sefardische Joden — afstammelingen van diegenen die de Spaanse en Portugese inquisitie ontvluchtten en later Antwerpen verlieten toen die stad weer onder Spaans gezag kwam. Zij vestigden zich vanaf 1600 in Amsterdam en groeiden uit tot een van de meest invloedrijke Joodse gemeenschappen van Europa. De Esnoga werd tussen 1671 en 1675 gebouwd en op 2 augustus 1675 feestelijk ingewijd; haar ontwerp is bewust monumentaal en geïnspireerd op klassieke modellen, gericht op de grandeur die de gemeenschap wilde uitstralen.

Een levend museum

De architectuur en interieurdetails vertellen het verhaal van een gemeenschap die haar identiteit openlijk wilde uitstralen. De synagoge rust op houten palen boven de Amsterdamse bodem. De grote hoge ramen en het balkenplafond creëren een lichte, sobere ruimte waarin de houten heilige Arke (de ‘hechal’ of ‘aron hakodesj’), de banken en de twee enorme kroonluchters — ontworpen om tot duizend kaarsen te dragen — centraal staan.

Daar vlakbij bevinden zich ook de eeuwenoude en wereldberoemde Ets Haim-bibliotheek en andere instellingen, zoals een leerhuis en leslokalen voor de jeugd, die toen én nu de religieuze en intellectuele continuïteit van de Sefardische traditie in Amsterdam waarborgen. Deze materiële getuigenissen maken de Esnoga tot een levend museum én een werkende eredienst.

Publieke viering

In de huidige context — waar antisemitische incidenten en bedreigingen overal weer oplaaien — heeft een nationale viering met publieke figuren meerdere functies tegelijk. Allereerst is er de zichtbare solidariteit: de aanwezigheid van de koning en andere hoogwaardigheidsbekleders communiceert dat haat zich niet mag nestelen in de openbare ruimte en dat de staat bereid is het Joodse leven te beschermen en te eren.

Ten tweede is er educatie: publieksactiviteiten rondom de herdenking - lezingen, rondleidingen, tentoonstellingen over vlucht en vestiging, en schoolprogramma’s - geven burgers context en menselijke verhalen bij abstracte discussies over veiligheid en integratie.

Als derde aspect is er hernieuwde herinnering aan weerbaarheid — het verhaal van vlucht, vestiging en culturele bloei toont aan dat Joodse gemeenschappen historisch in staat waren te overleven en bij te dragen aan hun nieuwe omgeving, mits zij gerechtvaardigde bescherming kregen.

De inhoud van de viering zelf was zorgvuldig samengesteld: een religieuze dienst met psalmen en synagogale liederen door rabbijnen en voorzangers, toespraken door gemeenschapsleiders, muzikale intermezzo’s met traditioneel Sefardisch repertoire, en het officiële gebed voor het koninklijk huis.

De lange geschiedenis van het Nederlandse Jodendom en de hedendaagse kwetsbaarheid van Joods Amsterdam werden benadrukt. Maar de nadruk lag op de hoop voor de toekomst, die bij de jeugd van de Joodse gemeente ligt. Hierbij was er veel aandacht voor de educatie in de oude tradities van de Sefardische gemeenschap en het belang van het doorgeven van alle aspecten van het Jodendom in moderne vorm aan de toekomstige generaties.

Erkenning

Een nationale viering van dit kaliber is geen vrijblijvende ceremonie, maar heeft ook een politiek-cultureel aspect. Het markeert publieke steun, herinnert aan de historische offers van vluchtelingen die de Esnoga bouwden, en maakt van erfgoed een hedendaags schild tegen onverdraagzaamheid.

In tijden waarin Joodse veiligheid opnieuw ter discussie staat, biedt een zichtbaar nationale erkenning — met aanwezigheid van het staatshoofd en een breed godsdienstig cultureel programma — niet alleen troost, maar ook concrete beleidsimplicaties: aandacht voor beveiliging, onderwijs en het bestrijden van antisemitisme blijven prioriteiten. De Esnoga staat daarmee niet alleen als historisch monument, maar als levend symbool van verbondenheid tussen Nederland en zijn Joodse burgers.