Verbinding

In zijn bekende boek ‘Last Child in the Woods’ (’t Laatste kind in de bossen’) legt schrijver R. Louv uit dat mensen een genetisch bepaalde verbinding hebben met de natuurlijke wereld. Het is een verbinding die levend wordt bij het zien van een in bloei staande boom of plant. Het stimuleert een soort blijheid die boven het esthetische uitgaat en teruggaat naar de tijd toen de in volle bloei staande plantenwereld een onmiskenbaar symbool was van het bevorderen van het welzijn van mensen.

Wij zijn afhankelijk van de gulle gift van de schepping. Dit is de basis van het feit dat de Bijbel meer dan honderd planten bij naam noemt. Vaak om symbolische redenen die een bepaald begrip van de teksten versterken. Op dit moment is het nog vroeg in het seizoen en de meeste bomen en planten zullen nog in een winterse sluimer zijn. Maar de amandelboom niet. Die laat in Israël omstreeks deze tijd (eind januari, begin februari) al bloesems zien. Het is de eerste van de voorjaarsbloeiers die met zijn weelde pronkt.

De amandelboom

De amandelbloesem is lid van de rozenfamilie. Wat de kersenbloesems zijn voor Japan, zijn de amandelbloesems voor Israël. Het zien van amandelbomen met tienduizenden witte of roze bloesems is des te meer overweldigend omdat de bladeren nog te voorschijn moeten komen. Door zo uitbundig te bloeien dekt de amandelboom zich in en verhoogt de kansen van bestuiving en bevruchting.

De wilde amandel is feitelijk een struik met bitter smakende vruchten. De zaden geven cyanide af als je erop bijt. Dit is een verdediging tegen planteneters. De gewone amandelbomen die zacht-zoete vruchten dragen, zijn gekweekt, zelfs als ze zelf bestuivend zijn en op meer ongecultiveerde plaatsen gevonden worden.

In de Bijbel

In de Bijbel is er sprake van een amandeltak waarmee een wonder gebeurt. Dat wonder bepaalt welke stam uiteindelijk gekozen zou worden om Israël te voorzien van priesters: de stam van Levi.

De Israëlieten zijn op een dieptepunt. Korach heeft geprobeerd een opstand tegen Mozes te leiden, en God heeft hem en zijn medeplichtigen gestraft. Hij stuurde een plaag die duizenden andere aanhangers doodde. In Numeri 17 geeft God Mozes opdracht van elk van de twaalf stamleiders een staf of tak in te zamelen en deze neer te leggen in de ‘tent van ontmoeting’ (tabernakel) vóór de Ark van het Verbond.

“En het zal gebeuren dat de staf van de man die Ik verkies, in bloei zal staan. En Ik zal het gemor van de Israëlieten over Mij, waarmee ze tegen u morden, tot zwijgen brengen.” Dit zegt de HEERE tegen Mozes in Numeri 17:5.

Mozes deed wat hem gezegd werd. In de Bijbel staat vervolgens: “De volgende dag gebeurde het, toen Mozes in de tent van de getuigenis kwam, dat, zie, de staf van Aäron voor het huis van Levi in bloei stond. Hij bracht bloesem voort en bloeiende bloemen, en droeg amandelen.” (Num. 17:8)

Dan legt God aan Aäron, hoofd van de stam van Levi, uit welke verantwoordelijkheden zijn gezin en zijn nakomelingen zullen hebben in het heiligdom.

Waarom amandelen? In de natuur bloeit de amandelboom als eerste, maar het duurt lang om rijpe vruchten voort te brengen. Deze speciale tak ontwikkelde knoppen, bloesem en volgroeide amandelen in dezelfde tijd. Een landbouwer uit die tijd zou geweten hebben dat zoiets onmogelijk was, behalve als het een wonder betreft.

Volharding en toewijding

Een andere referentie aan de amandel staat in het boek Exodus (25:31-40 HSV), waar God duidelijke aanwijzingen geeft over hoe Hij wil dat het heiligdom eruit gaat zien.

In de beschrijving van de menora (een olie-kandelaar) spreekt God tot Mozes: “Drie bloemkelken in de vorm van amandelbloesem aan de ene arm, met knop en bloesem, en drie bloemkelken in de vorm van amandelbloesem aan de andere arm, met knop en bloesem. Zo moeten de zes armen worden die uit de kandelaar steken.” (Ex. 25:32 HSV)

Van het Hebreeuwse woord amandel sjaked, komt een ander woord, sjakdanoet. Het betekent ‘vlijtigheid’. Dit wordt toegepast op een arbeidzaam persoon en op iemand die met volharding en toewijding de Thora bestudeert. In het boek van de profeet Jeremia komt sjakdanoet ook voor. Dan verwijst het naar ‘waakzaamheid’.

“Het woord van de HEERE kwam tot mij: wat ziet u, Jeremia? Ik zei: Ik zie een amandeltak. Toen zei de HEERE tegen mij: Dat hebt u goed gezien, want Ik waak over Mijn woord om dat te doen.” (Jer. 1:11, 12 HSV)

Toe Bi'Sjvat

Toe Bi’Sjvat – letterlijk de 15de dag van de Hebreeuwse maand Sjvat – wordt niet in de Bijbel genoemd. Het komt voor het eerst voor in de Misjna als het ‘nieuwjaar van de bomen’. De Misjna is de geschreven verzameling van rabbijnse uitleggingen. De school van Hillel liet dit ‘nieuwjaar van de bomen’ op 15 Sjvat vastleggen en de school van Sjammai bepaalde dat dit nieuwjaar op de 1ste van de maand Sjvat viel.

De Middeleeuwse Joodse geleerde Maimonides verklaart in zijn commentaar op het traktaat over Rosj Ha Sjana dat Toe Bi’Sjvat niet een feest aanduidt, maar dat het feitelijk het einde van het ‘belastingjaar’ aangeeft. Met als doel om de tienden vast te stellen.

De meeste fruitbomen in Israël zijn bladverliezend. In de herfst begint dit en ze worden daarna ‘slapend’. Ze komen ongeveer in de maand Sjvat weer tot leven, Sjvat valt gewoonlijk rond de maand februari.

Vruchten die zich begonnen te vormen vóór de 15de Sjvat, worden belast samen met de opbrengsten van het jaar dat zojuist geëindigd is. Terwijl vruchten die na deze datum ontstaan, belast worden in het volgende jaar. Dit en nog veel meer, staat in het boek geschreven door Nogah Hareuveni: ‘Nature in our Biblical heritage’ (‘De natuur in ons Bijbels erfgoed’).

Dit artikel is geschreven door Sue Surkes, en stond 27 januari 2021 op de website van The Times of Israel. Vertaling: Evelien van Dis