Zo was ik gisterochtend, woensdag 7 mei, in Kampen om op het Hoornbeeck College voor meer dan driehonderd MBO-leerlingen te spreken over antisemitisme. Drie kwartier werd er aandachtig geluisterd, je had een speld kunnen horen vallen, als de vloer van steen zou zijn geweest.

En gisteravond was ik op Urk (en niet in Urk!) en ontving ik vooraf een whatsapp van de burgemeester van Urk waarin hij mij op voorhand van harte welkom heette en me verzekerde dat er zich geen ongeregeldheden zouden voordoen. Dat er zo’n driehonderd belangstellenden waren gekomen, verbaasde me niet. Maar wat me wel verbaasde was hoe ik mezelf veilig, welkom en bijna helemaal thuis voelde op Urk.

Vandaag wordt dan voor mij de afsluiting van herdenken (en vieren?) met eerst ’s ochtends een plechtigheid op het Militair Ereveld Grebbeberg en ’s avonds meelopen met de wekelijkse Amersfoortse Solidariteitsloop/Gebedswandeling voor Israël en de Joodse gemeenschap. De aftrap was in Ommen op 3 mei met de onthulling van een indrukwekkend monument ter nagedachtenis van de volledig uitgeroeide Joodse gemeenschap. Op 4 mei militair ereveld Loenen en ’s avonds op de Dam bij de Nationale Dodenherdenking. Op Bevrijdingsdag de Nationale Viering in Wageningen (met de inmiddels alom bekende verstoring) en ’s avonds de nationale en officiële afsluiting van Bevrijdingsdag op de Amstel en in Carré in aanwezigheid van de koning en koningin.

Waar ik ook was, werd ik met meer dan gebruikelijke egards en warmte welkom geheten. Misschien een detail, maar er was bij alle bijeenkomsten voor gezorgd dat ik niet via parkeergarages hoefde te komen, maar dat ik dicht bij de entrees mocht aankomen om maar niet langs hagen van oproerkraaiers te hoeven lopen. En overal waren voor mij en Blouma speciaal aangerukte koosjere maaltijden of hapjes. Let op: ongevraagd! Het was alsof de bestuurders van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, van de Oorlogsgravenstichting en andere organisatoren ons duidelijk wilden maken: Jullie horen erbij. Wij staan achter jullie. Weet dat jullie ook vele vrienden hebben.

En dan nog iets bijzonders: een afgestudeerde en gepromoveerde jongeman die ik negenentwintig jaar geleden op mijn schoot had toen hij op zijn achtste dag zijn Brit Mila (besnijdenis) kreeg, heeft op 4 mei met vier vrienden in de binnenstad van Utrecht veertig  Stolpersteine gepoetst, ontdaan van viezigheid en bij iedere steen die ze hadden schoongemaakt even pas op de plaats gemaakt uit eerbied voor hen die niet waren teruggekeerd en van wie uitsluitend de Stolpersteine nog getuigen dat ze ooit hadden geleefd, als gewone Nederlanders met de Joodse godsdienst.

En nu dan niet mijn zorg over toenemend antisemitisme, de verstoring in Wageningen, de rellen in Scheveningen enzovoort, enzovoort. Neen, wat is de oorzaak van de kaping van Nederland door een groep raddraaiers voor wie antisemitisme eigenlijk bijzaak is om te kunnen komen tot hun hoofddoel: anarchie! Jodenhaat is slechts als de kanarie in de kolenmijn. Zoals in de Shoa zes miljoen werden vermoord, maar vierenvijftig mensen het leven lieten.

In de Joodse filosofie wordt uitgelegd dat als ik in een medemens een slechte eigenschap zie, ik dat negatieve ook in mezelf moet hebben, omdat ik anders dat kwaad niet had kunnen herkennen. Maar we kunnen nog een stapje verder gaan en zelfs leren van het kwaad en vertaalslagen maken van het kwade naar het goede. Rabbi Zoesje van Anipoli, een stadje in de Oekraïne, zag zelfs in een ordinaire dief eigenschappen die ten goede kunnen worden aangewend:

• Een dief werkt stil en geruisloos
• Hij is bereid om risico’s te lopen
• Ieder detail is voor hem van belang
• Hij is met volle overgave bezig
• Hij is enthousiast
• Hij heeft vertrouwen en is optimistisch
• Als het hem niet meteen lukt, probeert hij het nog een keer en nog een keer

Als een mens zich inzet voor de gemeenschap op de wijze waarop een dief zijn diefstal uitvoert, dan zou onze samenleving er aanmerkelijk beter uitzien. Want laten we eerlijk zijn: een stad, een land, de EU of de Verenigde Naties, maar ook gewone lokale ziekenhuizen kunnen alleen optimaal functioneren, als de medewerkers zichzelf weten weg te cijferen en bereid zijn zichzelf volledig in te zetten voor de ander, voor het bedrijf of voor de instelling, als een dief. Als echter alles draait om de afgod IK, hebben we een probleem. En dat is het klimaat waarin we ons heden ten dage bevinden. Vele politici zijn primair met zichzelf bezig. Hoe kunnen ze hun eigen positie handhaven en versterken? Hoe krijgen ze bij de volgende verkiezingen meer stemmen? Uiteraard vertoont niet iedere politicus zo’n egoïstisch gedrag, maar de meerderheid… Hetzelfde geldt voor bestuurders van (Joodse) gemeenten, voor artsen, geestelijken en ook voor rabbijnen.

Als waarden en normen verdwijnen en worden ingeruild voor de alles-mag-en-alles-kan cultuur, dan hebben we een probleem, want dan overheerst niet de beste, maar de sterkste en grootste oproerkraaier.

Ik was er op afstand getuige van dat twee politieagenten werden uitgescholden toen ze een groepje jonge fatbikers, allen nieuwe-Nederlanders, verzochten om iets minder lawaai te maken. Ze hadden al gepoogd een gesprek aan te gaan met de ouders, maar zonder enig succes. Integendeel, de ouders, zo bevestigden de agenten, jutten de kinderen op.

En toch zullen we met z’n allen wegen moeten bewandelen om de afgod IK te verbannen uit onze samenleving. Desnoods gaan we te werk als dieven in het holst van de duistere nacht, om ouders, opiniemakers en zelfs journalisten tot het inzicht te brengen dat we allen, ongeacht achtergrond, geloof, ras, geaardheid en wat er nog meer in dit rijtje thuishoort, tot zuivere gedachten te brengen. Ik geloof en hoop dat het mogelijk is!