Chanoeka is het enige Joodse feest dat wel in het Nieuwe, maar niet in het Oude Testament genoemd wordt, al spreekt het Oude Testament wel over de historische omstandigheden. Jezus was in de tempel op het feest van de vernieuwing en het was winter (Johannes 10:22). Dat is Chanoeka.

Jezus in de tempel

Jezus maakt het belang van de tempel duidelijk door daar te zijn op dat feest. Want de tempel noemt Hij zelf het ‘Huis van Mijn Vader’. De tempel is de plaats waar God zich laat ontmoeten. Als Jezus, de Mensenzoon, op dit feest in de tempel, in het Huis van de Vader, is, schept dat verwachtingen. De spanning is voelbaar: “Hoelang houdt U ons in het onzekere? Als U de Messias, de beloofde Koning, bent, zeg het ons vrijuit” (Johannes 10:24). Jezus zegt het niet vrijuit – nog niet. In die spanning moeten kerk en Israël het sinds kruis en opstanding uithouden. Jezus’ werken getuigen van Hem. Maar er is nog dat laatste, waarvan kruis en opstanding nieuwtestamentisch gezien de waarborg vormen. Daarover lezen we in Daniël 7 en daarover spreekt Jezus in Matteüs 24: de Mensenzoon komt met de wolken van de hemel.

Het visioen van Daniël

Daniël ziet een visioen waar hij de koude rillingen van krijgt. Wat ziet hij? Vier levende wezens, vier verschillende ‘dieren’, komen uit de zee. De zee is een beeld van de volkerenwereld. Elk dier staat voor een van de grootmachten van die tijd. Het vierde dier manifesteert zich in al zijn wreedheid en gruwel, het ziet er angstaanjagend uit met zijn ijzeren tanden en bronzen klauwen. En het heeft het voorzien op de ‘heiligen van de Allerhoogste’, op Israël.

Daniël vraagt door naar de details van dit visioen. Wat is dat dier? Want hij had gezien dat het tien hoorns had en er vielen er drie af, en daar kwam er een voor in de plaats. En die hoorn praatte. Of liever gezegd, hij brulde en bralde godslasterlijke taal en hij voert oorlog tegen Israël en overwint – aanvankelijk. Want er is een limiet gesteld aan zijn macht. Totdat! Totdat de Oude van Dagen kwam. God zelf stelt paal en perk aan de machten.

De Griekse koning en de Makkabeeën

Het gaat hier over de Griekse koning Antiochus IV Epiphanes, die in de eerste helft van de tweede eeuw voor Christus leefde. Hij wilde van zijn rijk één volk, één cultuur en één godsdienst maken, onder één koning, hijzelf, en die zichzelf goddelijke eer aanmat. Wat deed hij? Hij verbood de Thora, de besnijdenis en de tempeldienst. Ook zette hij in de tempel een beeld van de Griekse oppergod Zeus – misschien ook geassocieerd met Baäl. Daniël noemt dat de ‘verwoestende gruwel’ die in de tempel is gezet (Daniël 11). Deze Griekse koning voerde een maandelijkse feestdag in ter ere van hemzelf. Hij veranderde de tijden, maakte dat het verbond verbroken werd en de offerdienst ophield.

Tegen deze koning kwamen de Makkabeeën in opstand. Ze slaagden er uiteindelijk in om zijn bezettingsleger te verdrijven, Jeruzalem en de tempel te bevrijden en de tempeldienst te herstellen. Alles bij elkaar duurde dat drieënhalf jaar – in termen van Daniëls visioen: tijd, tijden en een halve tijd.

Het eeuwige koningschap

Daarom is Jezus die winter in de tempel. En nu voelen we de spanning. Want dat laatste stuk van Daniëls visioen en uitleg: het eeuwige koningschap voor Israël, dat is er nog steeds niet. Ja, de Makkabeeën hebben zo’n 150 jaar geregeerd. Maar ook hun macht werd gecorrumpeerd. Het was nog steeds niet het beloofde eeuwige rijk van de Messias.

Jezus dan. Zijn daden getuigen van Hem. Daar is iedereen het wel over eens. Hijzelf getuigt van zichzelf dat Hij die Mensenzoon is uit de hemelse heerlijkheid: “Ik en de Vader zijn één”. Dan komt het op geloof aan. Op erkenning. En wordt het helemaal spannend.

De Mensenzoon is gekomen, en zal komen, zoals Hij gezegd heeft, met de wolken van de hemel. In die spanning leven we sinds kruis en opstanding. Zal 2026 het jaar van Zijn komst zijn?

Deze week vieren Joden over de hele wereld Chanoeka. In Nederland viert de Joodse gemeenschap dit feest op diverse openbare locaties. Ook dit jaar is iedereen van harte welkom om dit feest mee te vieren. Het is een mooie manier om te laten zien dat we als christenen naast het Joodse volk staan. Klik hier voor een lijst van plekken met openbare Chanoekavieringen.