Jaap maakte 6 jaar geleden alija naar Israël, maar kwam naar Nederland om zijn eerste gedrukte boek over Adje Cohen in Amsterdam in ontvangst te nemen. Een interview hierover geeft een boeiend inkijkje in het leven van een man die, in alle bescheidenheid zelf zei dat hij 'Met G'ds hulp goede dingen heeft kunnen doen', door zijn leven in te zetten voor Gods volk in nood.

Actief in het verzet

Jaap: “In de oorlog was Cohen actief in het verzet. Zijn vele heldendaden waren levensgevaarlijk. Adje Cohen zei daar zelf over: 'Overleven was genade; chesed HaShem (Gods goedgunstigheid), want het liep vaak nog maar nèt goed af '.

Na de oorlog heeft Adje Cohen er alles aangedaan om het geruïneerde Joodse leven weer op te bouwen. Toen raakte ik erbij betrokken. Hij richtte een orthodox-Joodse school op, en hij redde vele duizenden Joden uit dictatoriale regimes zoals Iran, Ethiopië en Rusland. Soms gingen ze via Nederland naar de VS, of ze maakten alija en vertrokken naar Israël. Hij werkte hierin direct of indirect samen met de Mossad en de KGB” (de geheime diensten van Israël en Rusland, red.).

Jaap Sanders ondersteunde, inspireerde en adviseerde Adje Cohen in veel opzichten en reisde regelmatig met hem mee op zijn gevaarlijke reizen. “Adje had de drijfveer om belangrijke initiatieven te ontwikkelen en ik deed vaak de praktische kant ervan zoals contacten leggen en organiseren. Met dit boek schreef ik een papieren monument voor hem, want ik vind dat hij dit echt verdient. Zijn leven was een bijzondere inspiratie voor anderen”.

Tijdens de oorlog was één van zijn vele gewaagde acties dat hij in 1940 rondreed met een zogenoemde bakkerskar in Rotterdam om onderduikers van eten, drinken, voedselbonnen en de nodige adviezen te voorzien. Hij zorgde voor onderduikadressen, en ook hield hij gebedsdiensten in een (schuil)synagoge. Daarnaast was het een gedurfde actie om de Torarollen uit een door de Duitsers verzegelde synagoge te redden.

Vertrouw op God!

Jaap: “Wat hem altijd dwars bleef zitten was dat hij zijn ouders niet heeft kunnen redden uit de beruchte Loods 24 waar ze gevangen zaten. Van daaruit zijn ze gedeporteerd naar Westerbork en later vermoord in Sobibor. hoewel Cohen wel heeft geprobeerd om ze uit de havenloods te bevrijden. Helaas was de bewaking te streng en erg gewelddadig, waarbij Adje moest toezien hoe zijn vader werd geschopt en geslagen. Ook lukte het hem niet om zijn schoonouders daarvan te redden. Toch schrijven zijn ouders vanuit Westerbork een afscheidsbrief met de woorden: 'Vertrouw op God!' “.

Mossad

Na de oorlog haalde Adje Cohen kampoverlevenden van de trein namens een Joodse organisatie en hielp ze waar hij kon in allerlei opzichten. Ook richtte hij de Joodse school het Cheider op en begon daarmee vanuit een huiskamer met 5 kleuters. Het werd een succes. Nu heeft het Cheider 72 kinderen. Maar daarnaast was de hele wereld zijn werkgebied. Toen er in 1979 in Iran een machtsovername kwam door Khomeini hadden de Iraanse Joden geen leven meer, en vluchtten massaal.

Sommigen gingen met het vliegtuig, maar anderen vertrokken lopend over bergen en door woestijnen via Turkije, Afghanistan en Pakistan met smokkelaars; barre tochten waren het. Ze werden later begeleid door handlangers van de Mossad. Cohen zette zich toen jaren in om ruim 3000 Iraanse Joden via de Karachi-route naar Israël te laten gaan, hoewel sommigen naar de Verenigde Staten en Canada gingen. Ook nam hijzelf Iraanse Joden onder zijn hoede.

KGB

In die periode werden eveneens de Joden in Rusland onderdrukt. Duizenden Russische Joden zijn in samenwerking met de KGB door Adje Cohen gered in verschillende operaties. Velen vertrokken naar Israël. Jaap: “Adje liet later nog grote groepen Russisch-Joodse kinderen die ziek waren geworden door de kernramp in Tsjernobyl, voor herstel naar Nederland komen. Op speciaal verzoek heeft hij daarna vervolgens niet-Joodse kinderen naar Nederland laten halen”.

Alsof dit allemaal nog niet genoeg was ontfermde Adje zich in die periode ook nog eens over de Ethiopische Joden die niet weg konden. Ethiopië beschouwde emigratie als landverraad en Sudan wilde de Joden niet door hun land laten gaan. Dus werd er in samenwerking met de Mossad door Adje Cohen in het diepste geheim een luchtbrug naar Israël opgezet waardoor 4000 Joden werden gered; deze reddingsactie werd Operatie Salomo genoemd.

Religieuze drijfveer

Had Adje Cohen een religieuze drijfveer? Jaap: “Hij handelde in de geest van Levitucus 19; het herstel van Joods leven in eigen land en hulp aan Joden in nood in het buitenland. Maar ook belangrijk was Pidyon Shvuyim, want het bevrijden van gevangenen is één van de belangrijkste verplichtingen van een Jood. En zoals gezegd zei hij daarbij: geld of geluk hielpen niet, maar overleven was genade, chesed HaShem. In 2000 is hij overleden en begraven naast zijn vrouw op de Olijfberg in Jeruzalem. Hij liet acht kinderen na”.