Tekens van geloof • Tsietsiet

Het Jodendom kent veel symbolen en rituelen. Allerlei voorwerpen hebben een betekenis. Ze drukken iets uit van het geloof van Israël in de Eeuwige. In deze reeks bekijken we een aantal van deze tekens van geloof.

Elke vrome Joodse man draagt ze altijd als een zichtbaar teken van geloof: de tsietsiet. Het zijn de kwastjes waar Numeri 15:38 over spreekt: “Spreek tot de Israëlieten en zeg tegen hen dat zij voor zichzelf, al hun generaties door, kwastjes moeten maken aan de hoeken van hun kleren.” In Deuteronomium 22:12 wordt dat nader gepreciseerd, zij het met een ander woord in het Hebreeuws: “Aan de vier hoeken van het bovenkleed waarin u zich hult, moet u voor uzelf kwastjes maken.” De talliet, de gebedsmantel van vandaag, gaat terug op dit rechthoekige bovenkleed.

Betekenis

Waartoe dient de tsietsiet? Telkens als je ernaar kijkt zul je aan Gods geboden denken en ze doen (Numeri 15:39). Zo wordt Israël eraan herinnerd om heilig te zijn voor God. Twee opvallende plaatsen in de Bijbel waar we aan de tsietsiet moeten denken zijn Zacharia 8:23 en Matteüs 9:20: de bloedvloeiende vrouw raakt de tsietsiet van Jezus aan. De tsitsit bestaat uit vier draden, drie korte en een lange. De lange heet de sjammasj, de ‘dienaar’. Dit was oorspronkelijk een blauwpurperen draad (Numeri 15:38). In de loop van de tijd was men kwijtgeraakt uit welk slakje dit precies gewonnen werd. Daarom wordt sinds de tweede eeuw doorgaans vier witte draden gebruikt.

Getallen

Er zijn verschillende manieren om de tsietsiet te knopen maar de basis is hetzelfde. De vier draden worden door een oog in de hoek van het kleed gestoken zodat er aan beide kanten een even lange streng hangt, twee keer vier draden. Alleen de sjammasj is aan een kant een stuk langer. Dan wordt met de twee strengen een dubbele knoop gelegd. Daarna wordt het lange eind van de sjammasj een aantal keren om de beide strengen gewonden, waarna weer een dubbele knoop wordt gelegd. Dit wordt nog drie keer herhaald. De getalswaarde van vijf knopen, acht draden en het woord tsietsiet (600) is 613: het totaal van al de ge- en verboden waaraan Israël moet denken (Numeri 15:38).

De Asjkenazische traditie is om eerst zeven windingen te leggen, vervolgens acht, dan elf en tenslotte dertien. In de Sefardische traditie wordt de sjammasj er eerst tien, dan vijf, dan zes en tenslotte nog eens vijf keer omheen geslagen. Dat is de getalswaarde van de letters J-H-W-H, de onuitsprekelijke Naam van God. Jemenitische Joden hebben een heel eigen manier van knopen, ontleend aan Maimonides.