De Duitse schrijfster en historica Fraucke Geyken heeft een aantal van deze onbekende vrouwen voor het voetlicht gebracht in haar boek 'Wir standen nicht abseits' (Wij stonden niet aan de zijkant). Ze vertelt hoe deze moedige vrouwen in het verzet tegen Hitler terecht kwamen, wat hen daartoe drong en hoe ze ontdekt werden. Maar ook waarom deze vrouwen en mannen zolang na 1945 vergeten werden in Duitsland.

Sophie Scholl en haar moedige verzet als student bij het werk van de Weisse Rose is heel bekend. Boeken en films zijn over haar leven gemaakt. Maar er waren veel meer vrouwen die tegen het Hitlerregime gestreden hebben. Fraucke Geyken beschrijft de levensgeschiedenis van zes vrouwen. Allen zijn ze jong als Hitler aan de macht komt. Sommige zijn nog student: Sophie Scholl en Cato Bontjes van Beek. Anderen waren pas getrouwd, of jonge moeders met kinderen, zoals Freya von Moltke, Annedore Leber, Rosemarie Reichwein en Antje Havemann.

Het levensverhaal van een van ‘de vergeten verzetshelden’ Cato Bontjes van Beek is aangrijpend. Ze wordt op 14 november 1920 geboren in een klein plaatsje in de buurt van Bremen in een kunstzinnige familie. Ze heeft twee Nederlandse grootouders en een Deense vader, de beeldhouwer en keramist Jan Bontjes van Beek. Haar moeder is de destijds bekende danseres, schilderes en beeldhouwster Olga Breling.

Cato is een vrolijk, ondernemend en artistiek kind. Op school kan ze haar medeleerlingen vermaken met haar toneelspel. Zelfs zei ze eens dat ze de mensen wilde laten lachen. Ze wil graag toneelspeelster worden. Maar dat zou anders lopen…

In het kleine dorpje Fisherhude waar het gezin Bontjes van Beek woont, verandert er in het begin niet zo veel bij de machtsovername van Hitler in 1933. Maar al gauw worden er fakkeloptochten en demonstraties gehouden door de nazi's. Het gezin houdt zich afzijdig en Cato sluit zich niet aan bij de ‘Bund Deutsche Maedel’, de meisjesafdeling van de Hitlerjugend. Heel dapper in die tijd om daar geen lid van te worden, want de druk was groot.

In plaats van lid te worden van de nazistische meisjesvereniging slaat Cato een andere weg in: ze heeft vele gesprekken met de dorpspredikant en in april 1935 laat ze zich dopen. Haar ouders hadden haar als kind namelijk niet laten dopen. Ze is op dat moment 15 jaar en heeft haar schoolopleiding afgerond.

In 1937 gaat ze naar Engeland als au-pair bij een Engels gezin. Ze leert daar de Engelse student John Hall kennen en wordt verliefd. Ze moet echter weer terug naar Duitsland, en het valt haar zwaar om haar vriend achter te moeten laten. Tot aan het begin van de oorlog kunnen ze met elkaar corresponderen. Cato schrijft aan John dat ze elke avond om 9 uur naar de hemel kijkt en bij een bepaalde ster aan hem denkt!

Om in haar eigen onderhoud te kunnen voorzien, volgt Cato in Berlijn een opleiding voor administratief medewerkster. Als kind had ze al een verlangen om zelf te leren vliegen. Daarom wordt ze in Berlijn lid van een groep vrouwen die het zweefvliegen beoefenen. Haar grote wens gaat in vervulling en gedurende een half jaar krijgt ze een opleiding voor zweefvliegen. Ze heeft een mooie tijd in Berlijn en maakt veel vrienden.

In die tijd woont ze bij haar vader in Berlijn (haar ouders zijn inmiddels gescheiden). Het is 1939 en Duitsland heeft Polen bezet en daarmee is de Tweede Wereldoorlog een feit. Haar vader is antinazi, en Cato raakt betrokken bij het smokkelen van etenswaren voor ondergedoken Joden en het verzamelen van kleding voor jongeren die Duitsland willen ontvluchten.

De razzia’s in Berlijn zijn inmiddels begonnen. Ook haar buren worden het slachtoffer. De hakenkruisvlaggen en de massademonstraties vindt ze zeer bedreigend. Ze wil niet langer meer toekijken, maar echt iets doen. Via vrienden wordt ze lid van de verzetsgroep ‘De Ritmeestergroep’. Ze maakt pamfletten, waarin opgeroepen wordt om het regime omver te werpen. Het traktaat wordt onder talrijke mensen verspreid. Maar ook de Gestapo krijgt het in handen.

In de vroege ochtend van december 1942 wordt Cato gearresteerd. In de gevangenis is ze geliefd bij iedereen, zelfs bij de bewakers. Ze draagt gedichten voor en zingt liederen. Ze stopt de sokken van de mannelijke gevangenen en probeert bemoedigende berichtjes naar hun familie te sturen. Veel steun vindt ze in het lezen van het Nieuwe Testament.

Op 18 januari wordt Cato met nog zeven anderen ter dood veroordeeld wegens ‘medewerking aan hoogverraad en het helpen van de vijand’. Samen met vijftien medestrijders wordt Cato op 5 augustus 1943 in een Berlijnse gevangenis onthoofd. Ze is 22 jaar oud. In een van haar laatste brieven schrijft ze aan haar moeder: ‘’De rust, die ik voor deze laatste uren wilde hebben, is er nu ook werkelijk en ze geeft me kracht". En verder: "Het gaat maar om een ding en dat is de liefde van de mensen tot elkaar". Het doet je denken aan het hoofdgebod: God liefhebben met alles wat je hebt en bent, en je naaste liefhebben als jezelf.

Cato Bontjes van Beek was een moedige vrouw, die hield van het leven. Haar sterke rechtvaardigheidsgevoel en haar geloof gaven haar de kracht om in verzet te komen tegen de geest van de tijd. Ze zwom tegen de stroom in en deed eenvoudig wat haar hart haar ingaf!

Wat een geweldig voorbeeld geeft deze jonge vrouw ons. Ook wij roeien in deze tijd tegen de stroom in van anti-Israël berichten en leugens. We worden daar niet populair mee. Het kan je zelfs overkomen dat je op de kansel van een PKN kerk wordt geweigerd! Maar wij vinden onze kracht in de Allerhoogste. Hij is erbij en eens zal alles anders worden. Dan komt de Messias en Hij zal vrede brengen op de hele aarde!

Over de Tweede Wereldoorlog, de Holocaust en het verzet in Nederland maakten we ook deze podcast: