Sophie Scholl

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er naast al het demonische geweld, ook daden van moed en verzet geweest. Denk aan mannen als Bonhoeffer en Niemöller en vele anderen die hun leven op het spel zetten om op de bres te staan voor Gods Woord en Zijn volk, het Joodse volk. En dan was er ook het passieve verzet, dat studenten in München pleegden onder de naam ‘Die weiße Rose’. Hans Scholl en zijn zus Sophie waren lid.

Hans en Sophie gaan het Universiteitsgebouw in München binnen. Ze moeten zich haasten, want zometeen komen de studenten uit de collegezalen weer tevoorschijn. Ze dragen een zware koffer met zich mee, gevuld met honderden pamfletten:

“De dag van de afrekening is begonnen, de afrekening van de Duitse jeugd met de meest afschuwelijke tirannie die ons volk ooit heeft moeten dulden. Dit is het begin van de strijd om onze vrije meningsuiting, zonder welke er geen geestelijke waarden kunnen bestaan. Dit is een strijd om onze toekomst, onze vrijheid en eer…”

— Pamflet van 'Die weiße Rose'

Overal leggen ze de pamfletten neer, maar er blijven er nog enkele honderden over. Die werpen ze over de balustrade van boven naar beneden in de hal. Ze kijken toe hoe de pamfletten naar beneden dwarrelen. De deuren gaan open en de studenten stromen naar buiten. Dan horen ze een stem: ‘Jullie zijn gearresteerd’…

Sophie Scholl wordt op 21 mei 1921 geboren als vierde kind van Robert Scholl, burgemeester van Forchtenborg (Duitsland), en Sophia Magdalena Scholl. Het is een zeer hecht gezin, waar veel gelezen, gediscussieerd en ook gemusiceerd wordt. Vader is een overtuigde democraat en pacifist. Hij heeft al snel door dat Hitler oorlog betekent. Moeder is een diepgelovige vrouw, die de kinderen de liefde voor God en Zijn Woord bijbrengt.

Sophie lijkt erg op haar moeder: de donkere ogen, de sportieve lichaamsbouw en bijna jongensachtige trekken. Het is een stil, teruggetrokken meisje, die goed luistert en eerst nadenkt voor ze iets zegt. Als kind heeft ze al een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Haar broer Hans lijkt veel meer op zijn vader. Hij is impulsief en vol levenslust.

Op 12-jarige leeftijd is Sophie verplicht om zich bij de Bund Deutscher Mädel (Bond voor Duitse Meisjes) aan te sluiten, anders zou ze geen examen kunnen doen. In het begin is ze enthousiast, want ze mogen, net als de jongens, de natuur in, wandelen, liederen zingen, vrij en onafhankelijk zijn. Maar al gauw bekoelt haar enthousiasme. Ze krijg in de gaten dat van vrijheid geen sprake is en dat Hitler de jeugd helemaal naar zijn hand wil zetten.

Sophie laat zich na aanvankelijk enthousiasme toch niet helemaal inpakken door de zogenaamde Hitlerjugend en heeft al snel door dat er iets niet klopt. Waarom kan haar Joodse vriendin eigenlijk geen lid worden? Ook haar vader is ontzet over de boycot van Joodse winkels en de verwoesting van de synagogen tijdens de Kristallnacht in 1938. Haar broer Hans is in eerste instantie lid van de Hitlerjugend, maar ook hij krijgt al snel in de gaten dat er van vrije gedachtewisseling geen sprake is en hij distantieert zich er steeds meer van.

Op de dag dat Sophie 21 jaar wordt in mei 1942, komt ze in München aan om biologie en filosofie te gaan studeren. Haar broer Hans studeert daar medicijnen en introduceert haar bij zijn vrienden. Hoewel deze vriendengroep later bekend zou worden om hun politieke activiteiten, delen ze in die tijd hun liefde voor kunst, muziek, literatuur, filosofie en theologie. Ze wandelen in de bergen, gaan skiën en zwemmen. Samen vieren ze de 21^e verjaardag van Sophie. Het zal haar laatste verjaardag worden.

Afscheid

Op de voorpagina van de Frankfurter Allgemeine Zeitung van 22 juli 1942 staat een vrolijke foto. Sophie Scholl staat er breed lachend op. Ze staat bij het hek aan het Ostbahnhof van München. Ze spreidt haar armen en iedereen is vrolijk. Ze neemt afscheid van haar broer en zijn vrienden Het zijn jongens die medicijnen studeren. Ze zijn opgeroepen om drie maanden als hospik dienst te doen aan het Oostfront. Ook zij staan lachend op de foto. Ze hebben er geen idee van welke verschrikkingen hen te wachten staan.

Sophie met haar broer en vrienden, vlak voor ze naar het Oostfront vertrekken.

In oktober komen de jonge mannen weer terug. Ze hebben veel meegemaakt, en komen thuis met verhalen over de gruwelijkheden van de nazi’s. Ze vertellen over de concentratiekampen, over de vreselijke moord op Joden in Rusland en over het getto van Warschau.

Voordat de jonge mannen vertrekken naar het Oostfront, hebben ze al pamfletten verspreid via de post en door ze zelf rond te brengen. Het zijn oproepen aan de Duitsers om voor hun vrijheid te vechten. Ze hebben de naam ’Die weiße Rose’ gekozen, de Witte roos. Deze staat voor puurheid, reinheid en onschuld. Het is maar een klein groepje van vijf studenten en enkele professoren van de Universiteit van München. Sophie is er ook bij betrokken.

Na alles wat ze zelf gezien en meegemaakt aan het Oostfront zijn de studenten ontzet. Wat kunnen ze doen? Ze besluiten ze om nog meer pamfletten te drukken onder de naam ‘Die weiße Rose’:

“Tot het uitbreken van de oorlog was het grootste deel van de Duitse bevolking verblind, maar nu de Nazi’s hun ware aard hebben laten zien, is het onze hoogste plicht, ja heiligste plicht om dit beest te verdelgen. We willen slechts een voorbeeld geven: sinds de verovering van Polen zijn 300.000 Joden in dit land op beestachtige wijze vermoord. Hier zien we een verschrikkelijke misdaad, die geen vergelijk kent in de hele menselijke geschiedenis.”

— Pamflet van 'Die weiße Rose'

Op een ander pamflet staat:

“De mens is wel vrij, maar hij is weerloos tegen de boze, zonder de ware God. Hij is als een schip zonder roer aan de storm prijsgegeven. Heeft God je niet Zelf de kracht en de moed gegeven om te strijden? We moeten de boze aanvallen waar hij het machtigste is, en hij is het machtigst in de macht van Hitler.”

De studenten van Die weiße Rose hebben niet echt het idee dat ze Hitler ten val kunnen brengen. Maar ze willen laten zien dat er ook een ander Duitsland is. Zij zijn bereid om voor hun idealen te sterven, hoewel ze dat niet echt willen.

De Gestapo krijgt al gauw lucht van hun activiteiten en probeert erachter te komen wie voor de pamfletten verantwoordelijk is. Dan breekt 18 februari 1943 aan, als Hans en Sophie met hun koffer met pamfletten naar de Universiteit gaan en daar de pamfletten uitdelen en van de balustrade naar beneden werpen. Een hand wordt op hun schouder gelegd: jullie zijn gearresteerd! Ze kijken in het gezicht van de conciërge. Hij is lid van de nazipartij.

Laatste momenten

Hans en Sophie worden gevangen genomen en het proces wordt in een ijltempo afgewikkeld. De ouders mogen nog even in de rechtszaal komen, maar worden dan weggestuurd. Vader roept: ‘Er is ook nog een andere gerechtigheid!’. En voordat de deur dichtgaat: ‘Zij zullen de geschiedenis ingaan!’ Ze worden allen ter dood veroordeeld.

Als Sophie in haar cel zit in afwachting van haar executie, mag haar moeder nog even bij haar komen. Ze zegt tegen haar dochter: ‘Houd je vast aan Jezus’. Sophie kijkt haar moeder aan en zegt: ‘Maar u ook, moeder!’. Moeder en dochter mogen samen weten dat Jezus erbij is en helpt in de strijd tegen het kwaad. Sophies moeder is ervan overtuigd dat haar kinderen met een rein geweten hebben gehandeld en dat alles in Gods hand is. Daarna mogen Hans en Sophie het Heilig Avondmaal vieren. Ze krijgen brood en wijn van de gevangenispredikant.

Op 22 februari 1943 wordt Sophie als eerste naar de guillotine geleid. Om 17.00 uur beëindigt een doffe slag van de valbijl haar leven.

Monument ter nagedachtenis aan de verzetsgroep in München.

De pamfletten van ‘Die weiße Rose’ komen uiteindelijk in Londen terecht en de vliegtuigen van de Royal Air Force werpen er honderdduizenden over Duitsland af. Hadden Sophie en haar vrienden het nog maar geweten! Een overlevende van Auschwitz vertelt: ‘We zijn elkaar om de hals gevallen toen we hiervan hoorden. Er zijn in Duitsland toch nog Menschen!’

Sophie Scholl was een heel gewone jonge vrouw met een helder verstand en een hart dat kon meelijden met anderen. En ze heeft ook vanuit haar geloof gehandeld. De tekst uit Jacobus 1:22 was haar leidraad: ‘En weest daders des woords en niet alleen hoorders’. Door de lezers van een bekend Duits weekblad is zij gekozen tot Vrouw van de eeuw.