Herdenking in Apeldoorn

Vorig jaar was ik voor het eerst afwezig omdat ik toen met Europarlementariërs in Auschwitz was voor een symposium over antisemitisme. Ieder jaar weer moet ik hetzelfde zeggen in andere bewoordingen en ieder jaar weer grijpt het mij aan. Toen de trein met patiënten aankwam in Auschwitz was er al een aantal onderweg overleden. Anderen kwamen lachend naar buiten, anderen gillend van angst. En daartussen de verpleegkundigen en artsen die hun patiënten niet zonder begeleiding wilden laten vertrekken. Nog even was er een discussie tussen de nazi-schurken of de begeleiders (nog) niet vermoord zouden worden, maar uiteindelijk bleven ze bij hun patiënten, ook op de brandstapels. En vandaag dan wederom de herdenking, maar zonder publiek. De burgemeester, drie bestuurders van de Stichting het Apeldoornsche Bosch, een paar journalisten en een paar camera’s die de herdenking vastlegden. Het is onbeschrijfelijk en onaanvaardbaar wat er toen is gebeurd.

Ieder jaar dus min of meer dezelfde herdenking? Neen. In 1990 waren de namen van de meeste bewoners nog onbekend. Daarna werden archieven gevonden, weer later worden de namen op twee plaquettes naast het monument vereeuwigd. Weer later werd ook op het terrein van het vroegere Apeldoornsche Bosch zichtbaar gemaakt wie waar woonde en vorig jaar een tentoonstelling op het terrein van het voormalige Apeldoornsche Bosch die de geschiedenis beschrijft vanaf de oprichting tot de vernietiging van dit psychiatrisch ziekenhuis dat bekend stond om zijn kwalitatief hoogstaande zorg en patiënt vriendelijkheid. Als u gelegenheid heeft kijk naar deze documentaire.

Documentaire

Naar mijn aandeel hoeft u niet te luisteren, maar richt uw blik op de bewoners, hoe gelukkig ze er uitzien. Hoe ze zich vermaken. Hoe één het personeel is met de bewoners. Allen vermoord omdat ze Joods waren. Er waren vandaag, vanwege corona geen belangstellenden. Er was geen publiek. Slechts één krans werd er gelegd. We waren alleen met het monument, hun grafzerk zonder graf. We waren alleen met hun namen. Eigenlijk was dit goed en passend. Toen ze afgevoerd werden, in de beestenwagens geduwd, op elkaar gestapeld, gillend, waren ze ook alleen. Een enkeling, woonachtig in de buurt van het station, herinnert zich nog steeds het gekerm.

Om 12:15 uur was ik thuis, maar eigenlijk ook niet, want mijn hele dag stond in het kader van deze herdenking, het laat me wederom niet los. Afstand nemen van deze misère kan ik nog steeds niet. En als ik, van na de oorlog, als kind van overlevenden, als second generation, zo aangegrepen wordt, dan is het toch duidelijk dat mijn stelling de keiharde waarheid is: als iemand de hel van de oorlog heeft overleefd en normaal is gebleven, dan is hij gestoord. Maar het leven gaat verder.

Abdelkader Benali

De onacceptabele spreker voor de 4 mei herdenking op de Dam, waarover ik me gisteren opwond, heeft zich teruggetrokken. Weet u, ik zou zo graag met hem in gesprek willen komen. Vernemen wat er wel en wat er niet klopt. Misschien is zijn kijk op Joden in de loop der jaren ten goede bijgesteld. Wellicht kijkt hij nu anders aan tegen Israël nu hij heeft vernomen dat met betrekking tot vaccinatie alle inwoners van Israel ongeacht geloof, afkomst of woonplaats gevaccineerd worden.

De mens is niet van nature slecht, de mens kan tot ander inzicht komen. Maar misschien ben ik te naïef, te goedgelovig, te tolerant. Maar toch, mocht Abdelkader Benali mijn dagboek lezen en wil hij mijn uitnodiging accepteren: welkom! Ik zal het vertrouwelijk houden.

Afwisselend

Ik moet nog even gaan lopen, maar het blijft maar regenen. Mijn kleinzoon uit Engeland die naar Potsdam had zullen gaan met zijn echtgenote (het pasgetrouwde stel) komt niet. Haar ouders wonen dus in Potsdam en zij wonen in Londen. Onderweg hadden ze bij ons de sjabbat zullen doorbrengen. Maar het feest gaat niet door want zij heeft een Israëlisch paspoort en kan dus Frankrijk niet in. Wel Duitsland omdat ze daar een verblijfsvergunning heeft. En hij kan Duitsland niet in omdat hij uit Engeland komt. Nederland zou hem wel lukken vanwege zijn NL-paspoort, maar dat is voor haar dan weer niet mogelijk vanwege haar Israëlische paspoort. Los hiervan zitten we nu met het maximaal aantal bezoekers van één, en zij zijn dus met twee. Dat hun broer/zwager ook bij ons in huis is (die was dus onderweg van Londen naar Israel en kwam hier inmiddels vier weken geleden voor slechts vier uur!) is geen probleem want hij behoort inmiddels tot ons gezin.

Verder is de afspraak voor de opname voor NTR TV over Jodendom vastgelegd voor maandag van 10:00-14:30 uur deels bij ons thuis en deels in de synagoge, om 15:00 uur een bijeenkomst met het Rode Kruis over de cartotheek van de Joodse Raad en woensdag moet ik spreken bij de EJA Holocaust Remembrance Day Commemoration. De oorlog houdt me helaas wel bezig. Of dat goed is, betwijfel ik.

En net voordat ik mijn dagboek afrond bemerk ik dat mijn echtgenote druk doende is om onderdak te zoeken voor een hondje. Ras onbekend, klein, krulletjes, ‘dameshondje’. De eigenaar is bereid voor de opvang te betalen. U ziet het: het rabbinale leven is niet altijd eenvoudig, maar wel afwisselend.

Gedurende coronatijd houdt Opperrabbijn Jacobs een dagboek bij voor het Joods Cultureel Kwartier. NIW publiceert deze bijzondere stukken dagelijks op de website van het NIW.