“Ik ben de man die ellende gezien heeft” (Klaagliederen 3:1), zei de profeet Jeremia over de verwoesting van Israël, Jeruzalem en de eerste Tempel, meer dan 2500 jaar geleden. Helaas moet onze generatie de ene verwoesting na de ander mee maken. Nadat vrijwel onze hele familie uitgemoord werd in de Holocaust, zie ik nu hoe een hele nieuwe generatie bedreigd wordt door de meest gruwelijke vijanden. Wij hebben niet gevraagd om deze oorlog.

Bezoek aan gewonde soldaten

Ik was met enkele vrienden op bezoek in het Tel Hasjomeer ziekenhuis, waar in twee enorme gebouwen gewonde soldaten worden verzorgd. We hadden dagenlang allerlei pakketten klaargemaakt. We spraken een soldaat van 58, Perzisch van oorsprong, die al meer dan drie maanden opgelapt werd. Sommige kamers waren op slot omdat verschillende gewonden geen mensen willen, mogen of kunnen zien. Het is hartverscheurend om al die jonge jongens - kinderen nog - te zien, die voor de rest van hun leven zonder één of meerdere ledematen door het leven moeten gaan. Ik bewonder de vrouwen en kinderen, die voor de rest van hun leven een invalide man of vader moeten verzorgen.

We probeerden iedereen, die we op de gang of in bed tegenkwamen, moed in te spreken. Gelukkig was het moreel onder deze voor het leven verminkte jongens en meisjes zeer hoog. Zij spraken ons juist moed in, toen we onze tranen niet konden bedwingen. We werden ‘ge-updated’ door een gewonde militair van 22 jaar, die erbij was toen een kind van onze overbuurman door een sluipschutter in Gaza werd doodgeschoten. Een neef van mij, Etan, was in zijn voet geschoten en een andere neef, Sjmoelik was door zijn arm geschoten als tankcommandant.

Ik bespaar u verdere details van de ellende van dit onmetelijke leed, dat met hoop, geloof en moed wordt gedragen. Een oude Talmoedische uitspraak luidt, dat het land Israël met pijn en pijnigingen ons deel geworden is.

Moedige hoop en vreselijke pijn

Ik lijd onder deze vreselijke oorlog die nu al meer dan 4 maanden woedt. Lijden is – helaas - een integraal aspect van ons menselijk bestaan. Ik kwam hier in Jeruzalem een oude vriend uit Duitsland tegen, van oorsprong een Braziliaan maar nu woont hij midden in de Joodse wijk van Antwerpen. Hij legde mij haarfijn uit waarom lijden een onuitwisbare stempel achterlaat op onze ziel en het leven van ieder van ons als individu. De pijn en het lijden op deze momenten in Israël motiveerden ook hem om hier dieper op in te gaan.

Hij legde me uit, dat we moeten onderscheiden tussen de oorsprong en het doel van lijden. Dit is inderdaad cruciaal. Hij raakte een gevoelige snaar van mijn ziel. Oh, G’d hoelang moet dit duren?

Theologie en psychologie

We kunnen proberen gelaagde oorzaken te analyseren, variërend van theologische dilemma's waarbij lijden verweven is met noties van zonde, tot fysiek of psychologisch lijden als gevolg van ziekte of oorlog. Maimonides (1140-1205) schrijft, dat er geen toeval bestaat in deze wereld en dat lijdenswegen bedoeld zijn als aanzet tot zelfanalyse, inkeer, terugkeer tot onze hogere oorsprong, het G’ddelijke element in onze ziel en stimulans tot verbetering in alle opzichten, in onze relatie met de medemens en G’d. Aan de andere kant komt marteling en agressie naar voren als een hard bewijs van de duistere impulsen van de mensheid, die zich afkeert van zowel de menselijke wet als de G‘ddelijke geboden.

Vanuit religieus perspectief openbaart lijden zich als een kanaal voor dieper begrip. Ten eerste dient lijden als katalysator voor de erkenning van G‘ds aanwezigheid door het geloof te versterken en de enige echtheid van de G’ddelijke realiteit te erkennen. Ten tweede nodigt het uit tot nadenken over G‘ds soevereiniteit. Lijden daagt ons uit spirituele tekortkomingen en angsten onder ogen te zien en ons te mogen richten aan een hogere Autoriteit en Orde, die ons over grote hoogten maar ook door diepe dalen leidt. Ten derde vindt lijden weerklank in de context van gebed binnen de episode van Israëls uittocht uit de Egyptische slavernij. Waarom stond G’d de onderdrukking van Israël door Farao toe? Het was om hun verzoek om bevrijding uit te lokken. Zo werd hun verlossing bewerkstelligd. Israëls lijden in Egypte zorgde ervoor dat ze de naam van G’d aanriepen. In feite was hun lijden een integraal onderdeel van het pad naar genezing en bevrijding. Het leidde ook tot de broodnodige eenheid binnen het Joodse volk.

Het aanroepen van G’ds naam temidden van geloofsgenoten is de hoeksteen van het gebed. Daarin ligt de bron van alle succes, vooruitgang en prestatie. Verlossing, zoals het ontkiemen van een zaadje dat nodig is voor een plant om te bloeien, ontspringt uit de diepste kern van lijden.

Lijden en verlossing zijn naadloos met elkaar verbonden

Het zijn twee kanten van dezelfde medaille. De episode van Jakob en zijn nakomelingen illustreert hoe Jozefs tegenspoed de weg vrijmaakte voor zijn uiteindelijke bestijging van de Egyptische troon. Evenzo illustreert Psalm 118 hoe verlossing zich manifesteert te midden van angst, alleen toegankelijk voor de rechtvaardigen die door de poort naar G’d gaan. Lijden en verlossing zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en moedigen ons aan om dankbaarheid en lof te uiten, want lijden is de smeltkroes waarin verlossing tot bloei komt. Daarom kunnen we lijden vergelijken met het zaad en verlossing met de groei ervan.

Dit was kort samengevat zijn idee over het momentane lijden in deze contreien. Ik voelde me na dit verdiepende gesprek een stuk beter. Onze mentale kracht door begrip en wijsheid stelt ons in staat dit onnoemelijke lijden te dragen. Het zijn de barensweeën voor Messiaanse tijden.