Sluiten

Zoeken.

Lag Ba’Omer: vreugde te midden van rouw

Door Yoel Schukkmann - 

19 mei 2022

Lag Baomer

Vreugdevuur in de ultraorthodoxe wijk van Jeruzalem ter ere van Lag Ba'Omer. Foto: Olivier Fitoussi/Flash90

Deze woensdagavond en donderdag is het Lag Ba’Omer. Samen met Poerim is dit een van mijn favoriete dagen van de Joodse kalender.

Lag Ba’Omer (de 33ste van de Omer-telling) is altijd een zeer vreugdevolle dag midden in een lange rouwperiode. Deze dag wordt ieder jaar groots gevierd in Meron, een klein bergdorpje ten noorden van Israël, waar rabbi Sjimon bar Jochai -die ook op deze dag is overleden- ligt begraven. Helaas werden de festiviteiten van afgelopen jaar daar onderbroken door een verschrikkelijke tragedie, waarbij 45 mensen omkwamen. En daardoor zullen de festiviteiten in Meron, dit jaar drastisch anders zijn dan de voorgaande jaren.

Rouwperiode

De Thora draagt ons op om de dagen vanaf Pesach tot aan Sjavoe’ot (Joods Pinksteren) te tellen. Dit is wat wij sefirat haOmer, de Omertelling noemen. Maar de Talmoed vertelt ons ook dat na de vernietiging van de Heilige Tempel in Jeruzalem 24.000 leerlingen van rabbi Akiva (20vgj - 137gj) stierven tussen deze twee feestdagen. Daarom besloten de Joodse geleerden dat dit een rouwperiode zou zijn voor het hele Joodse volk. Tijdens deze 49 dagen houden we ons strikt aan bepaalde rouwgebruiken. We scheren of knippen ons haar niet, men trouwt niet en we luisteren niet naar muziek in deze periode.

Nog een reden voor deze rouwperiode is omdat de dagen tussen Pesach en Sjavoe'ot over het algemeen erg wreed waren voor Europees Joodse gemeenschappen. Zo werden ongeveer duizend jaar na de dood van de leerlingen van rabbi Akiva, tijdens de kruistochten, tienduizenden Joden in het Rijnland vermoord. Talloze Joodse gemeenschappen -van het Rijnland tot aan Israël- werden volledig weggevaagd. Ongeveer vijfhonderd jaar later overkwamen de Joden opnieuw verschrikkelijke bloedbaden door toedoen van Bogdan Chmielnicki en zijn volgelingen, dit keer in Oost-Europa. Beide tragedies deden zich voornamelijk voor tijdens de dagen van de Omertelling. Met name vanaf de kruistochten tot de Chmielnicki massamoorden en lang erna, volgden er vele pogroms, die vaak waren geworteld in een verwrongen christelijk perspectief van de Pesach-ceremonies. Daarom werden de dagen na Pesach een tijd van gevaar voor de Joden die onder christelijke heerschappij leefden.

Een maand voor mijn trouwen overleed een van de eerste rabbijnen met wie ik geleerd heb, op 89-jarige leeftijd. Maar tot aan zijn laatste dag kon hij zich nog altijd heel goed herinneren hoe alle Joden in het Poolse dorp waar hij als kind opgroeide, de deuren van hun huizen barricadeerden en hun huizen rond het christelijk Pasen niet verlieten. Precies om deze reden voegden middeleeuwse halachische (Joodse wet) autoriteiten de bloedbaden van de kruistochten toe als redenen om in deze periode te rouwen. Iets wat rabbijn Yaakov Emden (1697-1776) in zijn tijd ook deed met de Chmielnicki-bloedbaden van 1648-49.

Toch een dag van vreugde

Misschien zouden we nu ook de tragedie van vorig jaar aan deze lijst kunnen toevoegen. Maar zelfs als we dat zouden doen, dan zal Lag Ba’Omer zelf toch nog altijd een feestdag blijven. Ook al hebben we op deze dag 45 prachtige mensen verloren, kwamen diezelfde mensen naar Meron om deze dag te vieren. Zij zouden zeker willen dat we de grote erfenis van rabbi Sjimon bar Jochai zullen voortzetten. De Talmoed vermeldt enkele gebeurtenissen die op de 33e dag van de Omer zijn gebeurd, wat deze dag zo speciaal maakt:

  • Op Lag Ba’Omer stopte het sterven van rabbi Akiva’s leerlingen;
  • Op deze dag gaf rabbi Akiva semicha (rabbinale inwijding) aan zijn laatste vijf overgebleven leerlingen; door wie de Thora, en het Jodendom de Romeinse vervolging heeft overleefd. Deze leerlingen waren rabbi Sjimon bar Jochai, rabbi Meir, rabbi Jossi, rabbi Jehoeda en rabbi Elazar ben Sjamoa;
  • Tijdens de uittocht uit Egypte begon het manna op de 33e dag van de Omer te vallen voor de Israëlieten;
  • Het is de overlijdensdag van rabbi Sjimon bar Jochai, waarop hij de geheimen van de ‘verborgen’ Thora aan zijn leerlingen onthulde.

De vraag die iedereen over deze periode stelt is waarom de leerlingen van rabbi Akiva moesten sterven. Daar komt bij dat we slechts enkele weken verwijderd zijn van het ontvangen van de Thora- het grootste geschenk ooit. Aan het einde van de Omertelling, 50 dagen nadat onze voorouders Egypte verlieten, ontvingen we de heilige Thora bij de berg Sinaï. Zou deze periode daarom niet juist een vreugdevolle voorbereidingstijd moeten zijn voor deze grote gebeurtenis?

Verschillen respecteren

De Joodse geleerden zeggen dat de leerlingen van rabbi Akiva stierven omdat ze niet genoeg kavod (respect) aan elkaar toonden. Het is interessant om op te merken hoe de Talmoed het niet heeft over rabbi Akiva’s 24.000 leerlingen, maar over zijn “12.000 paar leerlingen”. Het kan zijn dat onze geleerden ons hiermee vertellen dat wanneer we met een studiepartner leren, we niet twee verschillende individuen zijn die met elkaar leren; maar dat het is alsof we één persoon moeten zijn. We moeten beiden één zijn en tegelijkertijd toch echt waardering hebben voor de verschillen tussen ons. Dit betekent niet alleen om onze verschillen te waarderen, maar juist ook om deze respect te geven.

Dit was wat de leerlingen van rabbi Akiva misten. De Talmoed vertelt ons dat ze stierven omdat, “ze elkaar niet behandelden met het juiste respect”. Nu is dit nogal moeilijk te begrijpen. We hebben het hier over de meest vooraanstaande Thora-geleerden van hun tijd. Hoe kon het zijn dat ze zo'n simpel principe van de Thora niet begrepen?

De midrasj (Joodse overlevering, red.) stelt dat de leerlingen stierven omdat ze ‘gierig’ naar elkaar toe waren. Rabbijn Yaakov Chuli (18e eeuw) schrijft dat dit betekent dat ze weigerden hun Thora-inzichten met elkaar te delen. Misschien zouden we daarom kunnen zeggen dat ze niet genoeg respect toonden in de manier waarop ze deze deelden. De ene dacht bij zichzelf dat de andere ondergeschikt was aan hemzelf en dat hij zijn tijd niet waard was om hem ‘de simpele verklaring’ uit te leggen. Hij wilde aan zijn eigen Thorakennis werken. Daarom gaf hij er dus de voorkeur aan om anderen -die in zijn eigen ogen ‘onder zijn niveau’ waren- niet te helpen groeien in hun leren. Wanneer iemand anderen echt respecteert, ziet hij iedereen als gelijk -of zelfs groter- dan zichzelf. En in dat geval, zal hij er oprecht om geven om zijn eigen Thorakennis met hen te delen. Hij zal dan zelfs zijn eigen tijd opzij zetten om anderen hiermee te helpen. Want als hij dit niet doet, dan is de hele Thora dat hij leert niets waard.

Zwaar harnas

De geschiedenis vertelt ons dat Frederick Barbarossa op 10 juni 1190 aankwam bij de Salef-rivier (vandaag de Göksu-rivier, in het huidige Turkije). Hij was met zijn leger kruisvaarders op weg naar het Heilige Land. Maar op dit punt konden ze de rivier alleen maar oversteken door een brug te bouwen. Volgens Franz Kuhn in zijn boek "Frederick I: Holy Roman Emperor", was men bezig met het bouwen van deze brug toen de koning ongeduldig werd. In plaats van de smalle brug over te steken, die ook nog eens vol was met gewone soldaten, besloot hij door de rivier heen te trekken. Maar de stroming bleek te sterk te zijn voor zijn paard, die struikelde en de koning van zijn rug gooide. Ondanks het overleven van talloze militaire campagnes, een eerdere kruistocht, plotselinge overstromingen en middeleeuwse ziekten, was het harnas van Frederick Barbarossa te zwaar om in te zwemmen en verdronk hij.

De Thora kan een geweldige bescherming zijn voor ons. Maar voor de leerlingen van rabbi Akiva werd het ook een zware last. Dit is waarom we vandaag nog steeds rouwen. We rouwen over het verlies van alle Thora-inzichten die geopenbaard hadden kunnen worden. Al die wijsheid dat we hadden kunnen weten. Wijsheid die we hadden kunnen gebruiken om ons leven en onze relatie met G-d, zoveel te verbeteren; maar nu voor altijd is verloren... allemaal door de trots van deze Thorageleerden. Hun Thorakennis was te zwaar voor hen en daarom zonken ze. Als ze hun Thora niet wilden delen op de overvolle brug en besloten om de ‘rivier van het leven’ in hun eentje over te steken, dan hadden ze geen doel meer in deze wereld…

Laten we hiervan leren om onze Thorakennis altijd met anderen te delen, en het niet voor onszelf te houden. Laten we anderen helpen het te begrijpen, zonder maar ooit op iemand neer te kijken.

Ontwerp zonder titel

De auteur

Yoel Schukkmann

Yoel Schukkmann groeide op in Nederland, waar hij chassidisch werd, wat wij zouden noemen 'ultra-orthodox' Joods. Hij verhuisde daarom in zijn tienerjaren naar Israël om in een jesjiewa te leren....

Doneren
Abonneren
Agenda