Afgelopen week vierde ik de eerste Seideravond samen met een groep vrienden. Een van hen vertelde een bijzonder verhaal dat ik graag met u deel. Het maakt me er nog meer bewust van hoe groot onze verantwoordelijk is en hoe belangrijk het is te blijven vertellen over verworven vrijheden. Vandaag, morgen en overmorgen. Voor onze kinderen en kleinkinderen.

Vertrekken

‘Be chol dor va dor chajav adam lirot et atsmo, keieloe hoe jatsa mimitsraiem' - "In elke generatie is iedereen verplicht zichzelf te beschouwen alsof hij zèlf uit Egypte is vertrokken.”

Dat ‘vertrek’ uit Eygpte was ruim vijfduizend jaar geleden, zijn we er zo zoetjesaan niet klaar mee? In mijn familie speelde ‘vertrekken’ een grote rol tijdens de Tweede Wereldoorlog. De ochtend voordat ze zich moesten melden om op transport gesteld te worden, ‘vertrok’ de familie van mijn moeder naar Zwitserland. Mijn vader werd voor de oorlog geboren, in Budapest. Hij overleefde mede dankzij heldhaftig ingrijpen van Raoul Wallenberg.

Ook dezer dagen ‘vertrekken’ miljoenen mensen op zoek naar een veilig onderkomen. Soms is het trauma dat hiermee gepaard gaat zo groot, zo allesomvattend, dat er niet over gesproken kan worden. Toch wordt het – veelal onbewust - doorgegeven aan volgende generaties.

Be chol dor va dor chajav adam lirot et atsmo, keieloe hoe jatsa mimitsraiem - "In elke generatie is iedereen verplicht zichzelf te beschouwen alsof hij zèlf uit Egypte is vertrokken.”

Ik denk dat we voorzichtig mogen stellen dat we een heel eind zijn met het verwerken van het vertrek uit Egypte. Misschien is de Seder met zijn gebruiken en rituelen wel een mechanisme dat ons jaarlijks verbindt met de ‘Egyptes’ die dichterbij liggen; de ‘Egyptes’ die we – deels onbewust – allemaal bij ons dragen. Wellicht dat de Seder ons toont hoe de zee die het onderbewuste bedekt een weg opent naar verwerking van wat vorige generaties hebben meegemaakt.

Wellicht zelfs, stelt de Seder ons in staat om anderen hierbij te helpen …’

Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze honderd malen
alle malen zal ik wenen.

Uit Leo Vromans gedicht 'Vrede'