Halinka Lampel

Halinka Lampel werd in 1929 in een Pools dorpje geboren. Haar vader was een overheidsambtenaar en in het seculier Joodse gezin werd alleen Pools gesproken. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog op 1 september 1939 maakte een einde aan hun rustige bestaan. Honderdduizenden Poolse Joden vluchtten naar het Russisch bezette Lvov (nu Lviv). De toestroom van meer dan een miljoen Polen verergerden de al moeilijke leefomstandigheden van de straatarme, hongerige Joodse vluchtelingen.

Begin 1940 werden alle vluchtelingen massaal naar de Siberische goelags gedeporteerd. Na een wekenlange treinreis in veewagens kwam de Lampel familie in het werkkamp aan. Malinka’s vader werkte als houthakker en moeder moest waterleidinggeulen graven. Veel kinderen werden wees door bombardementen, epidemieën en hongersnood. Tijdens de frequente dislocaties raakten ook velen hun ouders kwijt.

Massa-emigratie

De in juli 1941 verleende amnestie bracht een Poolse massa-emigratie op gang naar het Aziatische deel van de U.S.S.R. Vierentwintigduizend Polen, inclusief duizend voornamelijk Joodse weeskinderen en achthonderd Joodse volwassenen mochten met het Poolse leger meetrekken. Bewaard voor de nazi-genocide, ondergingen de vluchtelingen desondanks vele ontberingen. Men leed door voedselgebrek, primitieve woonomstandigheden, ongedierte, diarree, cholera en vlektyfus. Halinka en haar zus moesten zware emmers water sjouwen en iedereen leefde op katoenzaad koeken. De armzalige Poolse lazaretten lagen vol met stervende vluchtelingen en dagelijks waren er massa begrafenissen.

Halinka’s vader kreeg toestemming dat zijn dochter met Generaal Andres’ Poolse leger richting Iran kon meereizen. Zus Stella herinnert zich het afscheid van haar tengere 13-jarige zusje: een meisje met kort haar, op blote voeten en een zak op haar rug, dat door haar vader naar de verzamelplaats werd gebracht. Kort daarna stierf hun vader aan ondervoeding en hartfalen.

Op reis

Op 10 augustus 1942 verliet de trein Samarquand en bereikte na een eindeloze rit door de woestijn de Kaspische haven Krasnovodsk. Er was weinig eten aan boord van het schip, drinkwater schaars en de sanitaire faciliteiten miserabel. Het schip werd in de Iraanse haven Pahlevi opgewacht door Joodse Agentschap vertegenwoordigers die de Joodse kinderen van Poolse probeerden te scheiden. Veel van de hongerig en getraumatiseerde kinderen weigerden echter toe te geven dat ze Joods waren. Leeftijden varieerden van een tot achttien, maar de grootste groep kinderen was tussen zeven en twaalf jaar oud.

In het tentenkamp, net buiten Teheran, leden de Joodse kinderen onder de hitte, honger, ziekten en mishandelingen van hun mede Polen. De situatie verbeterde toen het Joodse Agentschap haar Eretz Israel kantoor in Teheran opende. Het kamp werd al snel “Het Teheran Tehuis voor Joodse kinderen” genoemd. Na langdurige onderhandelingen met de Britse administratie in Palestina werden immigratie certificaten verstrekt.

Van kamp naar kamp

Vijf maanden later begon de evacuatie van het tentenkamp. Omdat de Irakezen weigerden transitvisa te verstrekken, vertrokken de meer dan 700 kinderen met honderden volwassen begeleiders – veelal vluchtelingen – op 3 januari 1943 in vrachtwagens naar een haven aan de Perzische Golf. Per vrachtschip voeren zij naar Karachi, Pakistan, van waar een ander schip hen via India naar Suez, Egypte bracht. Na twee dagen quarantaine in El Arisj bracht een trein hen naar het Beloofde Land. De tweede groep met ongeveer 110 kinderen kon later toch via Irak naar Eretz Israel reizen.

Op 18 februari 1943 werden de “Teheran Kinderen” door een jubelende Jisjoev verwelkomt bij het Atlit transit kamp. De Joodse bevolking wist toen nog steeds niet wat er precies gaande was in Europa.

klik op een foto voor een vergroting, tekst gaat verder onder de foto's

In Israël

Halinka werd door kibboets Givat Brenner geadopteerd. “Waarom verstop je eten onder je matras?” vroegen haar kamergenoten. “Gewoon. Voor het geval dat ….”

Halinka genoot ervan te kunnen douchen, goed te eten, weer naar school te gaan en niet langer het pijnlijke stigma van Jood-zijn te dragen. “Ik hoop jullie spoedig in Palestina te zien!” schreef de tiener aan haar ouders in Rusland. “Ik heet nu Hadassah.” De 870 ‘Teheran-kinderen’ die opgroeiden in kibboetsiem en mosjaviem, droegen in alle lagen van de bevolking bij aan de opbouw van het land.

“Ook als ze oud zijn, zullen de Teheran-kinderen altijd ‘de Teheran-kinderen’ blijven.” Natan Alterman.

Vijfendertig van deze kinderen zouden echter nooit oud worden - zij gaven hun leven in de strijd om hun nieuwe thuisland. De stille, moedige Hadassah was in 1947 toegetreden tot de Palmach (de elite-eenheid van de Hagana, het ondergrondse Joodse leger, red.). In mei 1948 daagde ze haar officier uit: “Ik ben een getrainde radiotelegrafist. Heb je iets tegen vrouwen?” Tegen zijn verbod in nam Hadassah deel aan de slag om Latroen, waarbij zij sneuvelde. Vier maanden na haar dood kwamen haar moeder en zus in Israël aan.

“Ja, de oorlog van de Teheran oudsten, tien jaar oud,
En de oorlog van de oudsten van Kazachstan, zes jaar oud,
Alle oudsten van de veldslagen tussen Siberië en Polesië,
De kleine oudsten, vervolgd door vuur…”

Natan Alterman.