Ik leg dit citaat vaak als volgt uit.

Laten wij veronderstellen dat we beschikken over een speciale collectie brillen. Door die brillen kijken wij naar:

• een blokje ijs
• een bakje water
• een kolfje waterdamp

U ziet het voor u?

De molecuulbril

Wij nemen nu de eerste bril van onze bijzondere collectie. Het is de molecuulbril. Wij kijken naar het blokje, het bakje en het kolfje. En wij zien geen ijs, water, waterdamp meer, maar H2O, H2O en H2O-moleculen.

De vraag kan nu worden gesteld: wat is de échte werkelijkheid?

Wat wij mét of zónder molecuulbril zien? Het antwoord is: H2O, de moleculaire toestand is de échte werkelijkheid. Maar omdat wij niet over een molecuulbril beschikken, nemen wij een schijnwerkelijkheid waar: ijs, water en waterdamp.

De atoombril

De volgende bril van onze collectie is de atoombril. Kijkend naar het blokje ijs, het bakje water en het kolfje waterdamp zien wij nu de atomaire opbouw: driemaal een constellatie van waterstof- en zuurstofatomen.

Opnieuw de vraag: wat is de échte werkelijkheid? En opnieuw is het antwoord: ijs, water, waterdamp en alles wat wij ‘gewoon’ zien – die onvoorstelbaar grote verscheidenheid van vormen, geuren, kleuren, stoffen waardoor onze wereld wordt gekenmerkt – is een schijnwerkelijkheid; de atomaire waarneming toont onze ware werkelijkheid. Mendelejev dus.

Einstein z.l. leerde dat energie en materie beide verschijningsvormen zijn van een diepere werkelijkheid; een diepere werkelijkheid dan de schijnwerkelijkheden van respectievelijk de atomaire, moleculaire, en zintuiglijk waarneembare wereld.

Quantumbril

Wat zien wij wanneer wij door een quantumbril kijken? Dat de gewone regels van oorzaak en gevolg niet van toepassing zijn. Dat deeltjes ‘zomaar’ ontstaan en ‘zomaar’ verdwijnen. Op het ene moment hier zijn en op het andere moment, zonder aanwijsbare reden, elders opduiken. Of tegelijkertijd op twee plaatsen verschijnen. Het is een heel andere wereld, maar tegelijkertijd is het ónze wereld van oorzaak en gevolg, van natuurwetten, van stoffelijkheid waar wij lichamelijk deel van uitmaken.

Er zijn nog meer brillen in onze bijzondere collectie. Er is een bril waarmee een eenheid kan worden waargenomen – door sommige vooraanstaande wetenschappers verondersteld – van de materiële en de immateriële wereld. Lichaam en ziel als manifestaties van één, nog diepere werkelijkheid. En zo komen wij vervolgens bij de Ellokoet-G.ddelijkheidsbril, waarmee wij zien dat ‘in Tien Gezegden de wereld is geschapen’ (Pirkee Awot 5:1); dat ‘G.d zei en het was’ (Psalm 33:9).

Het is de bril waarmee wij de G.ddelijke Woorden en Letters waarnemen, de Tien Gezegden waardoor alles wat wereld is, bestaat en continu in stand wordt gehouden.

En dan nu... de ontbrekende bril

Eén bril ontbreekt in de collectie. ‘Want de mens kan Mij niet zien en leven’ (Exodus 33:20). Er bestaat geen bril om te zien dat de G.ddelijke Woorden en Letters, de diepere werkelijkheid van alles wat geschapen is, niet ‘buiten G.d’ bestaan. Er is geen ‘buiten G.d’. Die woorden en Letters bestaan ‘binnen’ Hem.

Al kunnen wij dat niet zien, toch houdt het in, dat Hij, alléén Hij, de Enige Echte Werkelijkheid is.

Onvoorstelbaar. Het beneemt je de adem.