Holocaustoverlevende Hadar Ben Zion

Maar het unieke van Israël was niet dat de dood van de Israëlische sterren het nieuws van de pandemische lockdowns terzijde schoof. De rouw om een beroemdheid werd overgenomen door het nieuws van het overlijden van een overlevende van de Holocaust.

Zoals alle getuigenissen van Holocaustoverlevenden, is ook die van Hadar Ben Zion opmerkelijk. Hij sprong in de schijnwerpers met de publicatie van de Hebreeuwse bestseller ‘De Sigarettenverkopers van het Drie Kruisen Plein’. Dit was de bijnaam van een groep jonge Joodse kinderen die na de verwoesting van het getto van Warschau in 1943 ontsnapte naar de heidense kant van de stad die wemelde van de Duitse soldaten. Met durf, moed, solidariteit en snel denken overleefde Ben Zion, die op zesjarige leeftijd de jongste van de groep was, tot het einde van de oorlog.

Zingen voor voedsel

Toen Joden in 1940 het getto in werden gedwongen, kroop Ben Zion op vierjarige leeftijd met een van zijn zussen door gaten in de muur om brood voor zijn ouders terug te smokkelen. Honger en ziekte heersten onder de half miljoen Joden die in een gebied van slechts 3,4 vierkante kilometer gepropt waren. De kinderen waren allebei gezegend met een Pools uiterlijk en beiden hadden van huis uit zowel de Poolse als de Jiddische taal geleerd.

Aan de ‘Arische’ kant van Warschau hadden ze de tegenwoordigheid van geest om op de binnenplaats van de hoogbouw van de stad te staan en Poolse liederen te zingen. De mensen gooiden dan korstjes brood naar de ‘Poolse’ kinderen. Nadat ze hadden gezongen om te overleven, verstopten ze zich een nacht op een dak en slopen ze net voor zonsondergang, terwijl de wereld nog sliep, ongemerkt terug naar het getto met wat te eten.

Ontsnapping uit het getto

Onder de honderdduizenden Joden uit Warschau die in juli 1942 weggevoerd werden om vergast te worden, waren ook Ben Zions ouders en twee van zijn drie zussen. Zijn kans grijpend, mengde de zesjarige zich op een dag tussen de volwassen dwangarbeiders die voor werk werden aangehaald. Zo ontsnapte hij uit het getto en keerde nooit meer terug. Aan de Poolse kant van Warschau ontmoette hij een groep Joodse kinderen die ook waren gevlucht. Om een korst brood te verdienen, zong hij in de trams. Ook ging hij met de andere Joodse kinderen sigaretten verkopen op het Drie Kruisen Plein, een drukke straat en kruising in de hoofdstad van Polen, en de inspiratie voor de titel van het boek.

Om hun Joodse identiteit te verbergen, waren de zeer jonge kinderen slim genoeg om onder elkaar geen Jiddisch te spreken. Daarnaast redeneerden ze met een intuïtie en vindingrijkheid die meer bij volwassenen past, dat ze meer kans hadden om te overleven als ze zich gedroegen alsof ze niets te verbergen hadden. Daarom kozen ze hun ‘zakelijke’ locatie met zorg: net buiten het Gestapo-kantoor. Niemand bij zijn volle verstand zal beweren dat sigaretten goed zijn voor de gezondheid, maar in het geval van Hadar Ben Zion speelden sigaretten een rol bij het redden van zijn leven.

Ben Zion wijdde de rest van zijn lange leven aan het onderwijs en sprak met duizenden over zijn ervaringen in de Holocaust. Hoewel hij is overleden, leven zijn moed en initiatief voort in het hart van zijn volk Israël.