Sluiten

Zoeken.

Artikelen

Activiteiten

Kennisbank

Podcasts

Projecten

Publicaties

Videos

Overig

Joodse wereld

Terug naar overzicht

De kunst van het herinneren

Door Tal Hartuv - 

13 december 2023

De kunst van het herinneren

Een van de vele verwoeste huizen door de genocide van Hamas op 7 oktober. Foto: Erik Marmor/Flash90

Gezien de enorme omvang van de recente gebeurtenissen in Israël en de nationale, existentiële en psychologische schok die erop volgde, is het geen verrassing dat iedereen met een geweten naar antwoorden zoekt om weer enige oriëntatie te vinden in een wereld die uit de hand loopt. Een van die inspanningen was toen Yad Vashem een paar weken na 7 oktober probeerde antwoord te geven op de vraag of deze gebeurtenissen tot holocaust verklaard moesten worden.

Een bloedstollende vraag als je bedenkt dat we in 2023 leven, maar desalniettemin besloten de gewaardeerde historici dat het antwoord 'nee' was. Per slot van rekening, zo redeneerden ze, heeft het Joodse volk nu een thuisland en ook een leger, iets wat we zeker niet hadden tijdens de Holocaust.

Parallellen

Hoewel deze recente genocide en de verbijsterende daaropvolgende uitbarsting van wereldwijd antisemitisme misschien niet per se als een holocaust kan worden gedefinieerd, zijn er parallellen met de Holocaust in de methode van de moord, de rol van propaganda, de reactie van de wereld en het effect op ons Joodse volk. Het is de moeite waard om van deze dingen te leren, zodat niemand zich de rug toekeert naar wat een onvermijdelijke storm lijkt te zijn die op het punt staat de westerse beschaving op zijn grondvesten te doen schudden - als het niet al te laat is, tenminste.

De hele wereld heeft de Holocaust in grote lijnen gedefinieerd als "de moord op zes miljoen Joden door nazi-Duitsland in de gaskamers en kampen in bezet Europa". Dit blijft een onbetwiste, gebrekkige en gevaarlijke stelregel, want hoewel er in wetenschappelijke kringen nog steeds gedebatteerd wordt over de exacte aantallen, werden minder dan de helft van de zes miljoen vermoordde Joden in de gaskamers om het leven gebracht.

Natuurlijk stierven er vele Joden in concentratiekampen, maar ook stierven er tienduizenden van de honger en ziektes in honderden getto's. Alleen al in de gebieden van de voormalige Sovjet-Unie werden meer dan 2,5 miljoen Joden doodgeschoten. Duizenden anderen werden gemarteld, ontmenselijkt, verkracht, doodgeschoten en afgeslacht door niet-Duitsers in heel Europa.

Nooit nazi geweest?

Veel Duitse burgers beweerden na de oorlog dat ze het “niet wisten". Nog veel meer beweerden dat hoewel ze lid werden van de nazipartij, ze "nooit een nazi" waren. Degenen in West-Europa die met tegenzin toegaven dat ze de eindbestemming kenden van de treinen waarop ze hun Joodse buren duwden, beweerden dat omdat ze zelf niet fysiek het gas aanzetten of de schietpartijen uitvoerden, of wat dan ook, ze niets verkeerd deden.

Zoals Holocaust-historicus Raul Hilberg opmerkte, waren de meest bekende moorddadige daders weliswaar de speciale nazi-eenheden en de SS, maar er was een hele Europese samenleving voor nodig om medeplichtig te zijn aan de moord op 6 miljoen Joden. Burgers over het hele continent hielpen mee door te zwijgen, niets te doen en kantoortaken uit te voeren die cruciaal waren voor het succes van de doodsmachine, zonder ook maar iets in twijfel te trekken.

De meeste mensen die na de oorlog beweerden: "Ik ben nooit een nazi geweest", zouden in 1933 tegen de massamoord op Joden zijn geweest. Duitsland ging prat op beschaving en dat zou onbeschaafd zijn geweest.

Haatzaaien

Toch was nazi-Duitsland na de Eerste Wereldoorlog een samenleving die haatzaaien tolereerde. Haatzaaien was de eerste vorm van geweld tegen Joden. Haatzaaien versnelde. Het was een aanvaardbare vorm van antisemitisme die slechts een paar jaar later de olie vormde voor de genocidale motoren van het crematorium.

In recente tijden zijn Joden wederom het slachtoffer geworden van verbaal geweld. De BDS-beweging op universiteitscampussen wordt als verbaal wapen gebruikt tegen Joodse studenten die de schuld krijgen van de ‘zionistische bezetting’. In de naam van de academische wereld hebben professoren in de Ivy Leagues onlangs op ondenkbare wijze de kant van het genocidale Hamas gekozen.

Verbaal geweld gaat altijd over in fysiek geweld. Joodse studenten hebben zich de afgelopen tijd in universiteitsbibliotheken moeten barricaderen, een Joodse docente heeft zichzelf in een toilet van een universiteit moeten opsluiten terwijl menigten zich buiten verzamelden, en een Joodse man werd doodgeslagen. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van het anti-Joodse geweld dat zich over hele continenten verspreidt.

In het Westen worden Joodse scholen, synagogen en instellingen zwaar bewaakt. Toch wordt er van de Joden verwacht dat ze gewoon doorgaan. Machthebbers weigeren om met de ernst van de situatie om te gaan en knijpen een oogje dicht bij het straffen van degenen die haatzaaien in marsen, moskeeën en media. In plaats daarvan moet de Joodse gemeenschap gewoon de broekriem aanhalen - en betalen voor hun eigen veiligheid. Een stand van zaken die elke andere religieuze minderheid eenvoudigweg niet zou accepteren. Verbaal antisemitisme en de dreiging van geweld tegen Joden is genormaliseerd. Mensen accepteren, rationaliseren en verontschuldigen het.

Hitler zou trots zijn

Het monddood maken van de vrije meningsuiting is een totalitair instrument dat niet beperkt is tot nazi-Duitsland, communistisch Rusland of Noord-Korea. In het hart van de westerse beschaving en in naam van een verzonnen ‘islamofobie’ wordt het mensen onmogelijk gemaakt zich uit te spreken tegen islamitisch terrorisme. Je wordt al snel een rare snuiter of zelfs psychisch gestoord genoemd. Deze belemmering van de vrijheid van meningsuiting wordt versterkt door een web van leugens van de mainstream media.

Hitler zou trots zijn op de mainstream media van vandaag. Ze noemen barbaren die baby's in ovens bakten, ‘strijders’. Opgesloten Palestijnse terroristen met bloed aan hun handen die worden vrijgelaten, worden ‘gijzelaars’ genoemd. Als het woord ‘gevangenen’ al wordt gebruikt, wordt het gelijkgesteld aan Israëlische vrouwen en kinderen die als gijzelaars worden vastgehouden in die hel die Gaza is. Deze immorele journalistieke kunstjes om van het slachtoffer de dader te maken - en vice versa - zijn gewetenloos.

Toen een paar jaar geleden een paar ‘pro-Palestijnen’ door Joodse wijken in Londen reden en eisten Joodse vrouwen te verkrachten, deden de autoriteiten niets. Dat handjevol haters is nu uitgegroeid tot honderdduizenden. De Europese straten zijn nu verstopt met mensen (“die geen nazi's zijn") die als bruinhemden schreeuwen om de vernietiging van de Joden onder het scanderen van "From the River to the Sea".

Rechtvaardigen

Tijdens de Holocaust waren er enkele christenen (en een paar moslims) die Joden probeerden te redden. Na de oorlog kregen deze mensen terecht de titel ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’. Uit elk Europees land en met verschillende religieuze, economische en etnische achtergronden zijn deze goede zielen zowel in aantal als in moraal hoogst uitzonderlijk.

Een analyse van het aantal mensen per 100.000 in elk land dat daadwerkelijk iets deed om Joden te helpen redden, laat zien dat per 100.000 burgers het totaal nooit in de dubbele cijfers komt. Het vlindereffect van de Rechtvaardigen onder de Volkeren kan echter niet worden overschat. Honderden Joodse mensen leven vandaag de dag nog dankzij de acties van deze dappere individuen.

Ook vandaag de dag zijn degenen die het opnemen voor het Joodse volk de overweldigende minderheid. Een paar opvallende gevallen zijn het Poolse voetbalteam dat weigerde te beginnen met spelen totdat er een minuut stilte in acht werd genomen voor de Israëlische slachtoffers, en kleine groepen christenen die hun gemeenschap krachtig mobiliseren, protesten organiseren, posters van onze ontvoerden ophangen, zich inzetten op sociale media en dapper hun stem laten horen.

Het is geen gemakkelijke tijd in Israël en soms voelen we ons erg alleen. Hoe moeilijk het ook is, we hebben geleerd dat we wat betreft de niet-Joodse wereld nog nooit door zo weinigen geliefd zijn geweest, en toch door zoveel. Ja, je weet wie je bent, CvI. En miljoenen Israëli's zijn echt dankbaar.

Wat kan je doen?

Soms weten mensen niet wat ze moeten doen, of denken ze dat het de moeite niet waard is, omdat er ‘toch niemand zal luisteren’. Een niet erg bekende historische eigenaardigheid is dat wanneer gewone Duitsers zich tegen Hitler keerden, hij zich altijd terugtrok. Bullebakken zijn lafaards en als lafaard hechtte hij veel waarde aan de publieke opinie.

Toen mensen bijvoorbeeld eindelijk protesteerden tegen de euthanasie op gehandicapte Duitse burgers, stopte Hitler ermee (tot hij er later in het geheim mee doorging). Ook trok hij zich terug na een protest van niet-Joodse vrouwen in Berlijn, die eisten dat hij hun Joodse echtgenoten vrijliet uit de concentratiekampen. Het feit dat dit pas in 1943 gebeurde, terwijl de Endlösung zo goed als voorbij was, is een ontnuchterende gedachte. Het roept de vraag op: wat zou er gebeurd zijn als meer mensen zich hadden uitgesproken? Zou er dan wel een Holocaust zijn geweest?

Een andere gelijkenis tussen de Holocaust en de gruwelijkheden van oktober is de ontkenning dat ze überhaupt hebben plaatsgevonden. In feite beleven we de ontkenning van de Holocaust in real time. Niet alleen wordt de barbaarsheid niet geloofd, de Israëli's krijgen zelfs de schuld van het vermoorden van hun mede-Joden en Palestijnen. Beweringen dat Gaza een concentratiekamp is en dat er een Holocaust tegen de Palestijnen wordt gepleegd is een argument dat het verstand te boven gaat. Degenen die veel energie steken in het ontkennen van de Holocaust, zijn dezelfde mensen die Israël beschuldigen van het plegen van een dergelijke volkenmoord.

Er is hoop!

Maar in al deze morele puinhoop en gewelddadige aanvallen op Israël en het Joodse volk wereldwijd, zouden we er goed aan doen ons vast te klampen aan hoop. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de overlevenden hier met hun bagage van verlies, trauma en verdriet. Maar onder deze bagage stopten ze morele vasthoudendheid, een sterke mentaliteit en een vastberadenheid om zich op de toekomst te richten.

Natuurlijk wisten de overlevenden dat ze nooit meer dezelfde zouden zijn, maar door naar Israël te komen wisten ze ook dat ze deel uitmaakten van iets dat groter was dan zijzelf, namelijk van een oud volk, een volk dat een doel had. Hun lijden was daarom niet alleen individueel, maar ook collectief. Gezien door de lens van de Joodse geschiedenis als geheel was hun lijden zinvol geweest.

Ook wij worden wakker geschud door onze geschiedenis en ons doel. Dezelfde standvastigheid, toewijding aan de gemeenschap en onbreekbare geest die de overlevenden van de Holocaust met zich meebrachten en die al duizenden jaren deel uitmaakt van het Joodse volk, is dezelfde hedendaagse grootsheid van geest die we vandaag de dag in onze oktoberoverlevenden zien.

Israël mag dan gekneusd zijn, we zijn niet wanhopig gebroken. Integendeel, onze Joodse ziel beleeft een heropleving. Ooit waren we verdeeld in links en rechts, seculier en religieus, oud en jong, maar nu is daar de gelegenheid om degenen die anders zijn te omarmen. We koesteren onze gewonde broeders en zusters met zoveel genegenheid en zorg dat het lijkt alsof elke individuele overlevende van de wreedheden een begrip is geworden.

Voor mijzelf en voor vele Israëli's is er nog nooit een moment geweest waarop ik dankbaarder - of trotser - was om een Israëli te zijn.

Am Israël Chai!

Kay-Wilson_avatar

De auteur

Tal Hartuv

Tal Hartuv groeide op in het Verenigd Koninkrijk, maar maakte alija naar Israël waar ze onder meer werkte als gids. In 2010 overleefde ze een gruwelijke aanslag waarbij haar vriendin,...

Doneren
Abonneren
Agenda