In plaats van Mozes

Het was een uitermate teleurstellende gebeurtenis in de Joodse geschiedenis. Het volk, dat geacht werd de Thora 3334 jaar geleden van G‘d te hebben ontvangen, keerde zich af van G‘ds wil. Na veertig dagen zonder Mozes doorgebracht te hebben, begon het volk zich zorgen te maken dat Mozes nooit meer zou terugkeren. Ze raakten in paniek en creëerden een nieuwe leider voor zichzelf - het gouden kalf: "Het volk offerde vredeoffers en ging zitten om te eten en te drinken, en zij stonden op om feest te vieren" (Ex. 32:6). Mozes had zojuist de Stenen Tafelen van G’d ontvangen.

G’d beval Mozes onmiddellijk van de berg Sinaï af te dalen om zijn verdorven volk te vermanen. Toen Mozes de berg afdaalde, hoorde hij op afstand het geschreeuw van het volk dat hun nieuwe godheid vierde.

Niet-identificeerbare geluiden

Jozua, Mozes’ leerling, die Mozes opwachtte, hoorde de geluiden ook. Hij verklaarde het lawaai als het geluid van strijd in het kamp (Ex. 32:17). Mozes luisterde goed en zei tot Jozua : "Het is noch het geluid van de overwinning, noch het geluid van de nederlaag: ik hoor het geluid van de verdrukking." Mozes hoorde geluiden van verdrukking en pijn. Hij bekritiseerde Jozua: “Jozua, jij moet het volk in Israël binnenleiden en je begrijpt de signalen van het volk niet! Ze roepen om hulp. Ze meenden, dat ik dood was. Hoor je het dan niet? Ze zijn in paniek en zoeken naar een houvast” (Talmoed).

Mozes wist toen nog niet precies wat er gaande was in het kamp onderaan de berg Sinaï. Maar toen Mozes het gouden kalf zag, knapte er iets in hem. Hij brak de Tafelen en herstelde de orde, de rede en het geloof in G‘d.

Andere emoties

In deze gebeurtenis is het opmerkelijk dat de geluiden die door het feestende volk werden gemaakt niet aansluiten bij de geluiden die werden gehoord. Als het Joodse volk zich echt en oprecht verheugde, waarom hoorde Jozua dan geluiden van oorlog? Hoe kon Mozes geluiden van wanhoop en paniek horen? Mozes en Jozua zouden beiden het geluid van feestelijkheid gehoord moeten hebben. Jozua interpreteerde het als een soort oorlogspaniek, maar Mozes begreep het direct als een uiting van totale verwarring bij gebrek aan richting en bestemming.

De Joden in de woestijn kregen hun dagelijks brood, het manna vanuit de hemel, water uit de meereizende bron van Mirjam, ’s avonds werden de kwartels als diner ingevlogen en hun kleren groeiden mee aan hun lichaam en werden door de G’ddelijke wolken schoongewassen. Ze deden het grootste deel van de dag niet veel meer dan leren. De Thora moest goed ingestudeerd worden, voor henzelf maar ook met het oog op de overdracht aan de volgende generaties.

Wat Mozes en Jozua beiden misten was het enthousiasme, het vuur en de ware vreugde die men heeft bij het leren van Thora. Zelfs op kilometers afstand was dit voor Mozes duidelijk. Mozes bespeurde direct het verschil tussen ware spirituele vreugde en geestelijke verwarring. De feestvierende Joden voelden zich in het nauw gedreven en waren wanhopig door Mozes’ afwezigheid. Hun paniekgevoelens werden onderdrukt door drank, feestgedruis en lawaai.

Geen richting en bestemming

Echte vreugde betekent innerlijke zekerheid, een gevoel van levensbestemming en een idee van religieuze vervulling. Dit ontbrak totaal. Het feest was absoluut geen feest. Aan de buitenkant leek het misschien op een feest. Maar Mozes kende het ware geluid van vreugde. En dat was in geen velden of wegen te bekennen.

Ware vreugde is de hoogste vorm van spiritualiteit. Het straalt geestelijke harmonie en intense tevredenheid uit. Oppervlakkig gejoel en uitzinnig gehos worden door oprechte en eerlijke mensen waargenomen als uitingen van interne strijd en finale wanhoop.

Stenen Tafelen

“Wat dacht Mozes toen hij de Stenen Tafelen kapot gooide?”, vragen onze Wijzen. Dacht hij dat de Joden zonder Thora zouden kunnen voortleven? Waarom moest hij de Stenen Tafelen verbrijzelen? Als wij met spirituele ontaarding geconfronteerd worden, rennen wij niet naar de heilige Ark in de Synagoge om de Thorarollen eruit te halen om die kapot te gooien (G’dbewaar!).

Wij hopen dat de gemiddelde mens na een stevige ontsporing tot zijn gezonde verstand terugkeert, berouw krijgt en toont, zijn excuses maakt en zich voorneemt nooit meer tot deze stupiditeit terug te keren. Toch had Mozes verschillende redenen om de Stenen Tafelen kapot te gooien. Vandaag behandel ik een Talmoedische uitleg.

De Talmoed stelt dat wanneer de eerste Stenen Tafelen niet gebroken waren en de Joden het gouden kalf niet gediend hadden, ze op een veel hoger niveau hadden gefunctioneerd. Ze hadden de Thora zeer intens kunnen ‘lernen’ met een fotografisch geheugen. Ze zouden de Thora zo geabsorbeerd hebben, dat ze nooit zouden vergeten wat ze geleerd hadden. Dat was het niveau van de generatie die uittrok uit Egypte.

Dit was geen goede zaak vond Mozes, nadat hij het gouden kalf had gezien. Hij zag een scenario van rampspoed voor zijn geestesoog verschijnen. Als men de Thora eenmaal zou kunnen lezen en nooit meer zou vergeten, zou men gemakkelijk enorme Thora-kennis kunnen vergaren en die voor allerlei oneigenlijke, minder fraaie doeleinden kunnen gebruiken, zoals de Joden deden bij het gouden kalf. Zij hadden de cherubs op de heilige Ark gezien en die kennis van gouden beelden misbruikt om een gouden kalf te maken. De resulterende ontheiliging van G’ds Naam zou veel groter zijn, omdat de zondaren allen grote Thorageleerden zouden zijn.

Mozes gaf de voorkeur aan een wereld waar men in de eerste plaats enorme moeite moest doen om te leren, en vervolgens moest herhalen, nogmaals ‘lernen’, nog een keer herzien, bijstellen en steeds maar oefenen om te behouden wat men geleerd had. Op deze manier zou men, wanneer men van het juiste levenspad en juiste Thora-levensstijl afweek, beginnen te vergeten wat men geleerd had.

Niets tekort komen

De Talmoed leert dat Mozes rijk werd van de restjes saffier, die overbleven van de Stenen Tafelen. Onze Wijzen leggen uit dat dit bedoeld was om de angst van het volk te beantwoorden. Iedereen vroeg zich af wat er gebeuren zou met ons levensonderhoud en onze inkomsten als wij zo veel moeite moeten doen om Thora te leren. Als Mozes de wereld zo heeft veranderd dat men nu moet worstelen met Thora-leren, wanneer zullen de mensen dan hun brood verdienen?

Uit Mozes’ geschiedenis en ervaring zien we dat G’d wegen vindt om ons te ondersteunen en zelfs om ons rijk te maken, terwijl we onze tijd besteden aan Thorastudie en G’d welgevallige goede daden.Een gelovig mens vertrouwt op G’d.