Gaza is geen onbekend gebied in de Bijbel. Met name in het Oude Testament lezen we regelmatig over Gaza en het volk dat daar woonde: de Filistijnen. Zij vestigden zich waarschijnlijk in de twaalfde eeuw v.Chr. in Gaza, nadat de Egyptenaren hun controle over het gebied verloren hadden. De Filistijnen bouwden stadsstaten, zoals de bekende steden Ashdod, Ashkelon en Gath, en vielen geregeld hun buren, de Israëlieten, aan.

Gaza is ook bekend door het verhaal van Simson, die de poorten van de stad Gaza op zijn rug droeg, en door de Filistijnse Goliath. Daarnaast spreken de profeten in het Oude Testament regelmatig (oordeels)profetieën uit over dit gebied. Opvallend is bovendien dat in Jozua 15 dit gebied beloofd wordt aan de stam van Juda.

De tijd van de Grieken en Romeinen

In de eeuwen voor Christus wisselt het gebied regelmatig van eigenaar. Zo nemen in de vierde eeuw v.Chr. de Grieken Gaza in. Gaza ontwikkelt zich dan tot een belangrijk centrum van Griekse filosofie en cultuur. Maar ook de Grieken moeten uiteindelijk het veld ruimen voor een nieuwe overheerser.

Nadat het gebied korte tijd in handen is van de Joodse Hasmoneeën, vestigen de Romeinen zich er in de eerste eeuw v.Chr. Zij maken Gaza onderdeel van de provincie Judea. Ook onder Romeins bestuur blijft Gaza een belangrijk knooppunt, dankzij de ligging op de handelsroute tussen Egypte en de Levant. Het gebied groeit uit tot een intellectueel en commercieel centrum binnen het Romeinse Rijk.

De tijd van de islam

Maar ook voor de Romeinen geldt het gezegde: opgaan, blinken en verzinken. Zij moeten weer plaats maken voor de christelijke Byzantijnen. Onder het Byzantijnse Rijk bekeren steeds meer inwoners van Gaza zich tot het christendom. Een belangrijke wending in de geschiedenis van Gaza vindt plaats in de zevende eeuw: moslims veroveren het gebied op de Byzantijnen. Een gebeurtenis die de rest van de geschiedenis blijvend zal beïnvloeden tot op de dag van vandaag. Velen bekeren zich tot de islam, Arabisch wordt de officiële taal en veel kerken worden omgevormd tot moskeeën.

Vanaf dan wordt Gaza eeuwenlang bestuurd door islamitische overheersers, met een korte onderbreking in de twaalfde eeuw tijdens de kruistochten. De meest bekende islamitische overheersers zijn de Ottomanen, die het gebied van de zestiende tot en met de twintigste eeuw in handen hebben.

De tijd van de Britten en de Egyptenaren

In 1917 verschijnt een nieuwe speler op het strijdtoneel: de Britten nemen Gaza in tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zij treffen dan een gebied aan dat zijn bloeiperiode als belangrijk handelscentrum allang achter zich heeft gelaten. Gaza wordt onderdeel van het Brits Mandaat Palestina. De bevolking bestaat dan vooral uit Arabische moslims. In het verdelingsplan van de Verenigde Naties uit 1947 wordt Gaza toegewezen aan de toekomstige Arabische staat. Tijdens de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog van 1948 vluchten veel Arabieren naar Gaza. Dit gebied komt na de oorlog onder de controle van Egypte. De gevluchte Arabieren worden geregistreerd als vluchtelingen en ontvangen geen Egyptische staatsburgerschap.

De tijd van Israël

In 1967, tijdens de Zesdaagse Oorlog, verovert Israël Gaza op Egypte. In de jaren daarna bouwt Israël verschillende Joodse nederzettingen in dit gebied. Als onderdeel van de Oslo-akkoorden trekt Israël zich in 1994 gedeeltelijk terug uit Gaza. De Palestijnse Autoriteit krijgt dan beperkte bestuurlijke controle over Gaza. In dezelfde periode begint Israël ook met het bouwen van een grenshek rond Gaza, dat tijdens de Tweede Intifada – een gewelddadige Palestijnse opstand tegen Israël – verder wordt versterkt. Uiteindelijk besluit Israël in 2005 zich volledig terug te trekken uit Gaza. Alle 21 Joodse nederzettingen worden ontruimd en achtduizend Joden worden geëvacueerd.

De tijd van Hamas

In 2006 wint Hamas de Palestijnse verkiezingen in Gaza. Er breekt een burgeroorlog uit met de regerende partij Fatah. Hamas wint en verdrijft Fatah uit Gaza. Sindsdien regeert de terreurorganisatie de kleine kustenclave met harde hand. Om veiligheidsredenen stelt Israël een blokkade in over land, zee en lucht. In de jaren daarna komt het regelmatig tot een confrontatie tussen Hamas en Israël: in 2008-2009, 2014 en 2021. Op 7 oktober 2023 voeren Hamas en andere terreurgroeperingen vanuit Gaza een grootschalige en dodelijke aanval uit op Israël. Hierdoor stort Hamas Gaza in een verwoestende oorlog.

Dit artikel verscheen eerder in onze maandkrant Israël Aktueel. Klik hier om gratis abonnee te worden!