Halivni wijdde zijn leven aan het betwisten van Joodse teksten om de waarheid te achterhalen. Daarbij veroorzaakte hij soms flinke opschudding in de rabbijnse wereld. In zijn benadering van de Talmoed drong hij er bij de geleerden op aan niet alles bij voorbaat aan te nemen, maar alles te bestuderen en in twijfel te trekken en dan nog eens in twijfel te trekken en te bestuderen. Hoewel enkele traditionalisten hem ervan beschuldigden “het domein van het goddelijke te vertrappen”, was de criticus onwrikbaar. Hij hield vol dat kritiek en het stellen van vragen in overeenstemming waren met een ondoorbroken keten van geleerden die bijdroegen aan de canon van de Joodse tekst. Gods openbaring moet voortdurend opnieuw worden geinterpreteerd, zei hij, omdat ons begrip op zijn best dubbelzinnig en, erger nog, onvolmaakt is.

Levensloop

Halivni’s begin als Joodse geleerde ontstond onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog, toen de berooide, Tsjechische, 17-jarige Auschwitz-overlevende op weg ging naar de Verenigde Staten, waar hij in een Joods weeshuis werd geplaatst. Het was daar dat hij voor het eerst voor opgetrokken wenkbrauwen zorgde, toen hij een bepaalde Joodse wet met betrekking tot koosjer voedsel in twijfel trok.

Maar omdat iemand die twijfels uit en vragen stelt in het Jodendom wordt beschouwd als iemand die de waarheid zoekt, was de leiding van het weeshuis zo onder de indruk dat zij hem voorstelden aan de leidinggevende Talmoedist van het beroemde Jewish Theological Seminary of America. Het was daar dat Halivni’s genialiteit werd ontdekt. Het zette hem op een pad dat zijn leven en ook dat van duizenden van zijn studenten zou veranderen.

Impact van de Holocaust

Zoals bij veel Joden had de Holocaust een diepe impact op Halivni’s wereldbeeld en zijn begrip van God. Dit werd bekend in zijn baanbrekende memoires ‘Het Boek en het Zwaard’. Daarin schreef hij dat de verschikkingen van de Holocaust geen reden zijn om niet meer tot God te bidden, in Hem te geloven of Zijn geboden na te leven. Hij verwierp een bepaalde denkschool die beweerde dat wat het Joodse volk in nazi-Europa moest doorstaan mogelijk een goddelijke straf was. Halivni beweerde dat God in het verleden en in de recente geschiedenis Zijn macht opzettelijk had beperkt om mensen de kans te geven verantwoordelijkheid te nemen door moed te vatten en op te treden tegen het kwaad. In die zin had God er niets mee te maken.

Zijn laatste jaren woonde hij in Israel, waar hij vaak over boekwerken gebogen te vinden was op de Hebreeuwse Universiteit, de Bar Ilan Universiteit of in de Nationale Bibliotheek. Toen hij in juni 2022 overleed, rouwden duizenden, zelfs degenen die het hartstochtelijk met hem oneens waren geweest.

Hoewel niet iedereen het eens was met zijn benadering van de Joodse wet of zijn theologie van de Holocaust, zullen zijn heldere denken en zijn onoverschrokkenheid in het stellen van vragen nog jaren onder Joodse mensen en vele anderen in rabbijnse studiecentra een gezond twistgesprek aanwakkeren.