Kort bezoek aan Servië

Een autoritje naar Medemblik is aanzienlijk minder interessant, dan een vlucht naar Belgrado. En naar Belgrado, Servië was ik woensdagochtend om tien over acht gevlogen om vervolgens om drie uur ‘s middags op donderdag weer op Schiphol te landen. Na aankomst in Servië kreeg ik de gelegenheid om even een uurtje bij te komen en toen aan de rabbinale-slag.

Wat hield die rabbinale-slag dan in, hoor ik u vragen. Er waren vier families over wiens Jood-zijn discussies waren. Zijn ze wel of niet halagisch (Joods wettelijk) Joods. Omdat de lokale rabbijn en de opperrabbijn van Servië, opperrabbijn Isak Asiel, zich te dicht bij de families betrokken voelden, werd ik als een onpartijdige rabbinale outsider ingevlogen.

Details zijn uiteraard niet bestemd voor een dagboek, maar het fenomeen om vanwege de zuiverheid zelf afstand te nemen en in goed overleg met alle betrokkenen een buitenstaander in te schakelen, toont oprechtheid, moed en rabbinale collegiale eenheid. Uiteindelijk waren allen tevreden en dankbaar.

Heb ik dit uitstapje als een snoepreisje ervaren? Niet echt, of zelfs nog sterker: echt niet! Ik heb alleen het vliegveld van Belgrado gezien, de binnenkant van taxi’s en de synagoge waar alle besprekingen plaatsvonden en waar ik ook de nacht van woensdag op donderdag heb doorgebracht. Omdat ik ook als ik niet thuis ben probeer vast te houden aan mijn dagelijkse therapeutische snel-wandeling, heb ik woensdagavond om 23:30 uur de koele sjoel verlaten om enige snikhete buitenlucht in te ademen. Overdag scoorde de temperatuur 37 Celsius.

Niet ver van de sjoel was een demonstratie, die ik al kende van mijn vorige voorbereidende bezoek aan Belgrado, twee weken geleden. Ik ging ervan uit dat de demonstratie tegen Israël zou zijn, want tegen wat anders kan een mens anno 2025 protesteren! Maar het bleek dus met Israël en met Joden niets van doen te hebben en dus kon ik met keppel, baard en zichtbare tsietsiet (u weet wel, van die Joods-religieuze touwtjes die uit mijn broek hangen) gewoon tussen de protesterende jeugdige Serviërs heen lopen zonder dat het bekende riedeltje From the River to the Sea weerklonk.

Zelfs het woord Jood (in het Servisch dan) heb ik niet één keer gehoord en van nakijken was totaal geen sprake. De duidelijk herkenbare synagoge had geen enkele vorm van beveiliging, iets wat in ons Nederlandse polderlandje ondenkbaar is. En dat terwijl het naar Servië maar twee uur en een kwartier vliegen is.

Oproep tot eenheid

Na een warme en rustige sjabbat was ik zondag op de snikhete culturele markt in Enschede. Ter gelegenheid van 700 jaar Enschede ontving ik de volgende uitnodiging:

"Wij zouden het zeer op prijs stellen als u, namens de Joodse gemeenschap in Nederland, aanwezig zou willen zijn bij de opening van de culturele markt. Uw aanwezigheid zou een grote eer zijn voor de Suryoye gemeenschap. Daarnaast zouden wij het zeer waarderen als u een korte toespraak van vijf minuten zou willen houden om dit bijzondere moment te markeren."

Fijn dat ik was uitgenodigd en uiteraard had ik de uitnodiging aanvaard. Spreken namens de Joodse gemeenschap’ is altijd lastig, want wie bepaalt of ik namens alle Nederlandse Joden mag spreken. Omdat ik me er toch van bewust ben dat velen mij beschouwen als (de niet benoemde) spreekbuis van Joods Nederland en denken dat ik ‘namens’ spreek, ben ik altijd alert op mijn woorden en probeer hokjes-overstijgend te denken.

Eenheid is onze grootste kracht en het is precies die boodschap die ik ook de organisatoren van Suryoye culturele markt op het hart heb gedrukt. Want ook in hun gelederen bestaan hokjes die een heleboel gemeenschappelijks hebben, maar soms teveel bezig zijn met verschillen. En dus heb ik de aanwezigen opgeroepen als de belerende rabbijn, om vooral de eenheid te versterken. Dat ze moeten integreren, heb ik ze niet hoeven uit te leggen, want ze zijn volledig geïntegreerd. Dat ze ook vooral hun eigen identiteit moeten behouden, hun taal en hun gewoonten, hoefde ik ook niet te vermelden, want dat doen ze bij voortduring.

Alleen aan die eenheid schort het af en toe, vandaar mijn oproep. En gezien mijn relatie met al hun denominaties, hokjes dus, durfde ik publiekelijk die oproep te doen en die les te leren.

Podium misbruikt voor politiek

En terwijl ik tot interne eenheid opriep, kreeg ik de Telegraaf aan de lijn over de Jom Ha-voetbal waar de ingehuurde zanger weigerde te zingen, maar het podium misbruikte voor politiek waarmee deze jeugdige voetballertjes niets te maken hadden en hebben.

Jom Ha-Voetbal gaat over voetbal, over Joodse kinderen bijeenbrengen, gezelligheid, ontspanning en… alle Joodse hokjes even vergeten en de kinderen vanuit eenheid en saamhorigheid samen tegen dezelfde bal laten trappen.

Jammer dat de zanger dit positieve heeft gemist en uit zichzelf (of opgejut door derden?) het voetbalspel van een valse interpretatie heeft voorzien en hiermee mijns inziens zichzelf buitenspel heeft geplaatst.

Opening tentoonstelling afgelast

En of het nog niet genoeg is, ontving ik een mededeling van de Stichting Synagoge Middelburg dat op 10 juli in de sjoel een tentoonstelling zou worden geopend door de burgemeester van Middelburg. Enkele wekengeleden vonder echter in Middelburg een incident plaats, waarbij geprotesteerd werd tegen een busmaatschappij die banden heeft met een Israëlische busmaatschappij. Er werd een rookbom gegooid en er vond zelfs een handgemeen plaats.

Dit incident heeft de stichting ertoe doen besluiten de tentoonstelling, en dus ook de officiële opening, niet door te laten gaan omdat ze op geen enkele wijze het risico wilden lopen dat de synagoge het doelwit zou worden van protesten ongeregeldheden. En dus is er in 2025 een einde gekomen aan een mooie dertig jaar oude traditie die door velen als heel zinvol en bijzonder werd ervaren.