Dat erkennen wat we al hebben

‘Dankbaarheid’ uitoefenen betekent het goede erkennen dat al van jou is. Als je je baan bent kwijtgeraakt, maar je hebt nog steeds je familie en gezondheid, dan heb je iets om dankbaar voor te zijn. Wanneer iemand zich, G-d verhoede, niet kan verplaatsen behalve in een rolstoel, maar in zijn geest nog altijd heel scherp is, dan heeft hij iets om dankbaar voor te zijn. Als je een snaar van je viool hebt gebroken, maar je hebt nog drie andere snaren, dan heb je ook weer iets om dankbaar voor te zijn.

Ik schreef eerder al over hoe mijn laptop ‘stervende’ was, en over de moeilijkheden om een nieuwe aan te schaffen. Ondertussen is het me nog steeds niet gelukt om een nieuwe te kopen. Ik kan zelfs niet eens meer normaal iets schrijven. En we hebben nog steeds geen externe harde schijf om ons te behoeden voor een mogelijk verlies. Maar naast vele andere dingen om dankbaar voor te zijn, heb ik het kantoor van een vriend waar ik, in de late avonduren, alsnog kan schrijven. Het belangrijkste is om met een ‘goed oog’ naar de wereld te kijken. Wanneer we dat doen zullen we altijd dingen vinden om dankbaar voor te zijn.

Wanneer we ons namelijk openstellen voor de eigenschap van hakarat hatov (dankbaarheid), zullen we duidelijk zien hoeveel goeds er in ons leven aanwezig is. Het tonen van onze dankbaarheid bevestigt al dit goeds. Natuurlijk zijn er nog altijd dingen die we missen en kunnen we deze tekortkomingen niet negeren. Maar veel mensen hebben de neiging om zich zo sterk te focussen op de tekortkomingen in ons leven, dat we nauwelijks het goede zien. Er is geen limiet aan wat we niet hebben. Als dat is waar we ons op richten, dan is ons leven onvermijdelijk gevuld met eindeloze ontevredenheid. Precies om deze reden vragen de Joodse geleerden in de Misjna: "Wie is rijk?" en ze antwoorden dan, "Hij die zich verheugt in zijn eigen lot." Als je leeft met dankbaarheid, dan zal je dankbaar zijn voor alles en iedereen die jou maar iets goeds heeft gedaan; ongeacht hun reden hiervoor.

Aan wie?

Waaraan en voor wie moeten we dankbaar zijn? In de Thora zien we dat wanneer Mozes de plagen over Egypte brengt, hij niet degene is die het initiatief nam om de rivier de Nijl in bloed te veranderen, of om kikkers uit de rivier te brengen. Zijn broer Aaron roept deze plagen op. De commentator Rasji (1040-1105) legt uit dat de rivier Mozes had beschermd toen hij een baby was; en daarom kon hij er geen plaag tegen beginnen. G-d leerde Mozes hiermee een duidelijke les in dankbaarheid: dat we zelfs dankbaar kunnen zijn aan levenloze voorwerpen.

Iedere keer wanneer de Kotzker Rebbe, rabbijn Menachem Mendel Morgenstern (1787–1859), een paar versleten schoenen verving, wikkelde hij deze eerst in papier voordat hij ze weggooide. Na ooit gevraagd te zijn om een reden hiervoor zei hij, "Hoe kan ik zo'n mooi paar schoenen zomaar weggooien? Ze hebben mij de afgelopen jaren tenslotte zo goed geholpen.”

Wanneer we dit soort voorbeelden van dankbaarheid aan levenloze voorwerpen zien. Denk dan eens aan het ontvangen van een geschenk van een levend persoon, of wanneer iemand iets goeds voor ons doet; zelfs al is het alleen maar een glimlach. Wanneer iemand iets voor ons doet, of iets aan ons geeft, hebben wij de mogelijkheid om onze dankbaarheid te uiten aan een wezen dat een vrije wil heeft, en die ons bewust heeft geholpen vanuit de goedheid van hun hart. Hoeveel groter is dit soort dankbaarheid niet? Tegelijkertijd gaat onze dankbaarheid dan ook uit naar de Bron waaruit ons leven, en alles wat wij ontvangen voortkomt.

Volk van dankbaarheid

Toen Lea, de vrouw van onze voorvader Jakob, haar vierde kind kreeg noemde ze hem Jehoeda, wat 'ik ben dankbaar' betekent; om haar dankbaarheid aan G-d te laten zien. De naam Jehoeda is de wortel van de Hebreeuwse naam voor het Joodse volk -Jehoediem (Joden)- wat de nauwe band tussen het Jodendom en dankbaarheid laat zien. Maar natuurlijk is de grootste dankbaarheid die we zouden moeten voelen naar de Almachtige toe, zonder wie wij helemaal niets zouden kunnen doen.

Men zegt dat een jongeman ooit zag hoe lang rabbijn Yisrael Meir Kagan (1838-1933), de Chafeets Chaim, erover deed om het middaggebed te bidden. Over het algemeen is dit het kortste van de driemaal-daagse verplichte gebeden die wij hebben. Maar de Chafeets Chaim deed er heel erg lang over. “Wat voor een geweldige kavanot (mystieke benaderingen) heeft U wanneer U in gebed gaat?” vroeg deze jongeman na afloop aan de rabbijn. “Ik zou ook graag zo diep in gebed op willen gaan”.

Rabbijn Kagan zuchtte en antwoordde, "Ik heb helemaal niet zulke verheven benaderingen. Ik probeer gewoon om de simpele betekenis van de zegenspreuken in de gebeden in gedachten te houden. Maar wanneer ik bij de zegenspreuk Modiem (dank geven aan G-d) kom; en ik denk aan alles wat Hasjem voor mij heeft gedaan, dan duurt het gewoon erg lang om ‘dank U wel’ te zeggen."

Wanneer we echt het belang zouden waarderen van het uiten van onze dankbaarheid voor elke kleine goede daad, zouden we beseffen dat er inderdaad veel is om dankbaar voor te zijn