Sluiten

Zoeken.

Spelen voor je leven

Door Tal Hartuv - 

17 juli 2020

bronislawhuberman

Bronislav Huberman

Veel Joden in Europa hadden voorkeur voor de viool als instrument. Die keus lag vanwege een treurige reden nogal voor de hand. Ontkomen aan pogroms met een piano was immers veel ongemakkelijker dan het meenemen van een viool.

Dat intens-Joodse instrument werd door zijn straatarme Poolse ouders aan de 4-jarige Bronislaw Huberman gegeven. In 1901, 9 jaar oud, vertolkte hij het Vioolconcert in D-majeur (Opus 77) in het bijzijn van de componist, Johannes Brahms. Dit werk, dat verondersteld werd als onmogelijk om te spelen, ontmoedigde dit wonderkind niet. Zijn uitvoering was vlekkeloos. Zo begon deze 9-jarige uit een arm Joods gezin zijn carrière en werd waarschijnlijk de beste violist van de 20e eeuw.

Huberman trad de volgende 3 decennia overal in de wereld op met de beroemdste Europese musici en dit maakte hem tot een enorme beroemdheid, vergelijkbaar met de adoratie van filmsterren. De gefascineerde Britse krant The Times schreef zelfs op zijn 50everjaardag, dat hij per ongeluk zijn hand had geschaafd!

Zijn enige wapen was zijn viool.

Reddingsplan

Toen dreven de donkere wolken van het nazisme over het Duitsland dat de liefde voor Johannes Brahms had voortgebracht. En in tegenstelling tot vele intellectuelen, die hoopten dat Hitler een tijdelijke gril was, begreep Huberman dat de Joodse emancipatie, het resultaat van de Verlichting, op een verpletterende manier aan zijn einde kwam.

Als protest tegen Hitler weigerde hij alle uitnodigingen om in Duitsland te spelen, en verhuisde hij naar Zwitserland. In één klap verwijderde Hitler de Joodse musici uit alle Duitse orkesten. Huberman wist dat hij ertegen moest vechten, maar zijn enige wapen was zijn viool.

Voordat de oorlog uitbrak, toen landen landen hun grenzen begonnen te sluiten, smeedde Huberman een plan om de Europese Joodse musici met wie hij gespeeld had te redden. Zijn bedoeling was de Joden over te brengen naar Palestina onder Brits Mandaat, en met hen het “Palestijns Symfonie Orkest” te formeren.

Hij wist precies welk lot degenen stond te wachten die het niet haalden.

In de wetenschap dat er beperkt plaats in zijn orkest was, reisde hij door Europa om audities van Joodse musici af te nemen. Hij wist precies welk lot degenen stond te wachten die het niet haalden. Het was niet zozeer een auditie, maar een afschuwelijke “selectie” die de nazi-strategie echode, mensen te selecteren op leven en dood. Er is op een hartverscheurende manier beschreven dat een musicus die niet door de auditie kwam, had gezegd dat hij “ter dood was veroordeeld door muzikale middelmatigheid”.

Debuutconcert

Zonder fondsen financierde Huberman persoonlijk de reis van meer dan 70 musici, hun ouders, broers en zussen, ooms en tantes. Daarmee redde hij meer dan 800 Joden uit de hel op Europese bodem.

Niet te stoppen, werd de bekende Italiaan, Arthuro Toscanini door hem overgebracht om het debuutconcert te dirigeren. Toscanini had Mussolini al had getart door te weigeren de Italiaanse fascistische hymne te spelen, en liep weg tijdens een concert in Duitsland op de dag dat Hitler aan de macht kwam en weigerde een schadevergoeding te betalen. Hij deed het voor de mensheid.

Lees het dagboek

van de opperrabbijn

Op 26 december 1936 kwamen Joden uit het hele land voor de uitvoering in het nieuwe Exhibition Centre in Tel Aviv. Honderden mensen die niet het geluk hadden een van de 3000 tickets te bemachtigen, zaten gewoon op het dak. En wat een bijzondere uitvoering was het! Het orkest speelde, de dood tartend, en aangevend dat ze nog leefden.

Het debuutconcert in 1936 van het Palestijns Symfonie Orkest werd gecomponeerd door Europa’s grootste musici. Honderden concerten en optredens voor de geallieerde troepen later, veranderde het Palestijns Symfonie Orkest zijn naam met de oprichting van de Staat Israël in 1948, in de geliefde versie zoals het tegenwoordig nog altijd bekend staat: het Israëlisch Filharmonisch Orkest.

Beluister hieronder een stuk gespeeld door Huberman in 1923.

Kay-Wilson_avatar

De auteur

Tal Hartuv

Tal Hartuv groeide op in het Verenigd Koninkrijk, maar maakte alija naar Israël waar ze onder meer werkte als gids. In 2010 overleefde ze een gruwelijke aanslag waarbij haar vriendin,...

Doneren
Abonneren
Agenda